Małpia ospa (ang. monkeypox) jest rzadką wirusową chorobą odzwierzęcą (tj. chorobą przenoszoną na ludzi przez zwierzęta), której objawy u ludzi są podobne do tych obserwowanych u pacjentów z ospą prawdziwą, ale są mniej poważne. Małpia ospa głównym objawem jest wysypka na skórze, błonach śluzowych, występuje uogólniona limfadenopatia, gorączka, bóle stawów, bóle mięśni, silne osłabienie. Mniej powszechny suchy kaszel, ból gardła.
Małpia ospa wywołana przez wirusa ospy małpiej należący do rodzaju Orthopoxvirus. Pomimo swojej nazwy, naczelne inne niż ludzie nie są rezerwuarem wirusa małpiej ospy. Chociaż rezerwuar choroby jest nieznany, głównymi podejrzanymi są małe gryzonie (takie jak wiewiórki) z lasów deszczowych Afryki, głównie w Afryce Zachodniej i Środkowej.
Obecnie małpia ospa obecna jest w Europie, brak przypadków małpiej ospy w Polsce obecnie.
Patogeneza małpiej ospy nie jest dobrze poznana. Wiadomo, że po dostaniu się do organizmu człowieka wirus długo przebywa w regionalnych węzłach chłonnych, gdzie namnaża się, a następnie rozprzestrzenia się przez narządy drogą krwiopochodną i limfogenną. Zmiany histopatologiczne charakteryzują się martwicą naskórka z progresją przerostu nabłonka, poszerzeniem granic zmian martwiczych. Do czasu pojawienia się pęcherzy gruczoły łojowe i mieszki włosowe ulegają zniszczeniu.
Zakażenie małpią ospą następuje w wyniku bezpośredniego kontaktu z krwią, płynami ustrojowymi oraz zaatakowaną skórą lub błonami śluzowymi zakażonych zwierząt. W Afryce udokumentowano infekcje u ludzi podczas obchodzenia się z zarażonymi małpami, szczurami gambijskimi i wiewiórkami, przy czym prawdopodobnym rezerwuarem wirusa są gryzonie. Jednym z możliwych czynników ryzyka jest spożywanie mięsa zakażonych zwierząt bez odpowiedniej obróbki cieplnej.
Przeniesienie wtórne lub z osoby na osobę małpiej ospy następuje poprzez bliski kontakt z zakażoną wydzieliną dróg oddechowych, zmianami skórnymi osoby zakażonej lub przedmiotami skażonymi płynami ustrojowymi lub materiałami ze zmian chorobowych osoby chorej.
Przenoszenie zakażenia następuje głównie przez unoszące się w powietrzu kropelki przy długotrwałym kontakcie osobistym, co naraża członków rodziny osoby z ostrym przypadkiem choroby na największe ryzyko zakażenia. Transmisja może również nastąpić przez zaszczepienie lub przez łożysko (wrodzona małpia ospa). Do chwili obecnej nie ma dowodów na to, że sama transmisja z człowieka na człowieka wystarcza do utrzymania zakażenia małpią ospą w populacji ludzkiej.