Dżuma choroba zakaźna inaczej zwana ( czarna śmierć, mór, zaraza morowa ) jest wysoce zaraźliwą infekcją bakteryjną z wieloma drogami przenoszenia i rozprzestrzeniania się epidemii, charakteryzującą się ciężkim zatruciem, gorączką, krwotocznym i martwiczym stanem zapalnym w węzłach chłonnych, płucach i innych narządach, a także możliwym rozwojem posocznicy Posocznica, czyli inaczej sepsa.
Wyróżnia się trzy zasadnicze postacie choroby dżumy:
-
dymieniczą,
-
posocznicową (septyczną),
-
płucną
Pierwszą znaną pandemią choroby dżumy jest „ Dżuma Justyniana ”, która zaczęła się w Egipcie , i objęła terytorium całego cywilizowanego świata tamtych czasów. Według szacunków zginęło ponad 100 milionów ludzi.
W XIV wieku Europa doświadczyła strasznej epidemii „ czarnej śmierci ” sprowadzonej ze wschodnich Chin. Około lat trzydziestych i trzydziestych XX wieku epidemia dżumy zaczęła rozprzestrzeniać się w Chinach i Azji Środkowej, przenikając na Bliski Wschód i Egipt. Muzułmańskie źródła historyczne piszą o ogromnej śmiertelności, szybkości rozprzestrzeniania się choroby i niespotykanej zarazie. W 1346 r. zaraza dżumy została przywieziona na Krym , a stamtąd do Europy. W 1348 r. według szacunków zmarło z tego powodu prawie 15 milionów ludzi, co stanowiło jedną czwartą całkowitej populacji Europy tamyuch czasów. W 1351 r. dżuma wystąpiła w Polsce. Do 1352 r. w Europie zmarło 25 milionów ludzi, co stanowi jedną trzecią populacji tamtych czasów Europy.
Obecnie na świecie szacunkowo zaraża się około 2,5 tysiąca osób rocznie. Naturalne ogniska choroby dżumy znajdują się w Ameryce Południowej (Brazylia, Boliwia, Peru, Ekwador), Afryce (Zair, Madagaskar, Tanzania), Azji (Wietnam, Chiny, Mongolia) możliwe też w Europie.
Dżuma dymienicza jest znacznie bardziej niebezpieczna niż Covid-19 i może przenikać do organizmu podczas przenoszenia przez kropelki w powietrzu dużo łatwiej niż coronowirus.
Dżumę wywołuje bakteria nie wirus, nieruchoma pałeczka, barwiąca się ujemnie przy wykorzystaniu metody Grama, nieprzetrwalnikująca, bakteria zwana Yersinia pestis. Bakteria wywołująca chorobę zakaźną dżumę jest wrażliwa na popularne środki dezynfekcyjne (środki chemiczne i wysoką temperaturę). Wykazuje względnie dużą oporność na niskie temperatury. W środowisku przeżywa zwykle od miesiąca do pół roku.
Głównym siedliskiem i źródłem infekcji dżumy są dzikie gryzonie ( stwierdzono ponad 300 gatunków), rozpowszechnione wszędzie na całym świecie. Głównymi źródłami w przyrodzie są świstaki, wiewiórki ziemne, myszoskoczki, nornice. Istnieją dowody na rolę wielbłądów jako źródła infekcji dżumy. Szczególnym zagrożeniem jako źródłem czynnika wywołującego infekcję jest osoba z odmianą dżumy płucnej. Nosicielami patogenu są pchły (ponad 100 gatunków) i niektóre gatunki kleszczy, które wspierają proces epizootyczny w naturze i przekazują patogen synantropijnym gryzoniom, wielbłądom, kotom i psom. Zakażenie człowieka następuje przez przeniesienie, kontakt, krople pokarmowe i unoszące się w powietrzu. Ludzka podatność na zarazę jest powszechna.
Patogen bakteria dżumy przedostaje się do organizmu ludzkiego przez skórę, drogi oddechowe i przewód pokarmowy. Miejsca dostania się patogenu do ciała człowieka określa rozwój pierwszej lub drugiej formy klinicznej zarazy. W miejscu przenikania patogenu na skórę w 3-4% przypadków u c zakażonych osób występuje wykwit w postaci plamki lub krosty (forma skóry zarazy). Częściej patogen z miejsca wprowadzenia rozprzestrzenia się do węzłów chłonnych, gdzie jest zatrzymany na krótki czas. W tym przypadku powstaje dymienica dżumowa z rozwojem zmian zapalnych, krwotocznych i martwiczych w węzłach chłonnych (postać dymieniczna). Następnie bakteria Yersinia pestis dostaje się do krwioobiegu i rozprzestrzenia się po całym organizmie osoby chorej, powodując uszkodzenie narządów wewnętrznych i tworzenie wtórnych pęcherzyków. Forma septyczna zarazy charakteryzuje się masowym zaszczepieniem narządów wewnętrznych.
