Zator powietrzny, zator gazowy

Zator powietrzny ((ang. air embolism) także nazywany zatorowością gazową) jest stanem, w którym pęcherzyki gazu (zazwyczaj powietrza) przedostają się do naczyń krwionośnych i blokują przepływ krwi. Jest to poważny stan, który może prowadzić do niedotlenienia tkanek, udaru mózgu, zawału serca lub innych poważnych powikłań medycznych.

Zator gazowy (ang. gas embolism) to rodzaj zatoru powietrznego, który występuje wtedy, gdy gazy (np. tlenki azotu, dwutlenek węgla) dostają się do krwiobiegu.

Embolią nazywamy stan, w którym ciało obce, jak np. skrzeplina krwi, tłuszcz lub pęcherzyki powietrza, zablokowuje drogi krwionośne i uniemożliwia przepływ krwi. Embolia może prowadzić do poważnych powikłań, w tym niewydolności narządowej, zawału serca lub udaru mózgu.

Zator powietrzny może być podzielony ze względu na charakter przebiegu (piorunujący, ostry i podostry), sposób przedostania się powietrza do krwiobiegu (jatrogenny, traumatyczny) oraz kierunek ruchu zatoru (pionowy, wsteczny, paradoksalny). W praktyce klinicznej stosuje się podział postaci choroby w zależności od rodzaju dotkniętego naczynia, w tym:

• Tętnicze: Obserwuje się niedrożność dużych pni tętniczych, takich jak tętnice wieńcowe, płucne lub mózgowe. Występuje w około 30-35% przypadków i charakteryzuje się błyskawicznym rozwojem z ciężkimi objawami klinicznymi. Aby powstał zator tętniczy, potrzebna jest ilość powietrza wynosząca co najmniej 40-50 cm3, która dostanie się jednocześnie do krwiobiegu. Pacjent może umrzeć w ciągu kilku godzin lub minut.

• Żylne: Występuje w około 65-70% przypadków i prowadzi do upośledzenia odpływu żylnego. Objawy postępują stosunkowo wolno, a stany zagrażające życiu są rzadko wykrywane. Skłonny jest do podostrego przepływu. W przypadku zablokowania małych żył i żył, zator powietrzny może przebiegać bezobjawowo, podczas gdy przepływ krwi zapewnia system zabezpieczeń. Wyjątkiem jest okluzja powietrzna żył płucnych, które przenoszą natlenioną krew z płuc do serca.

Przyczyny zatorów powietrznych i gazowych mogą być różnorodne, a niektóre z nich obejmują:

• Procedury medyczne zatory powietrzne mogą wystąpić w wyniku zabiegów chirurgicznych, szczególnie w okolicy głowy, szyi, klatki piersiowej, jamy brzusznej lub miednicy. Mogą także wystąpić podczas innych procedur medycznych, takich jak wentylacja mechaniczna, angiografia, intubacja i zabiegi dentystyczne.

• Urazy rany mogą prowadzić do wniknięcia powietrza lub innych gazów do krwiobiegu.

• Praca w warunkach wysokiego ciśnienia pracownicy, którzy pracują w warunkach wysokiego ciśnienia, mogą być narażeni na zatory gazowe.

• Nurkowanie szczególnie w głębokich wodach, ryzyko wystąpienia zatorów gazowych jest zwiększone.

• Narkotyki takie jak kokaina, mogą powodować zatory powietrzne, szczególnie jeśli są wstrzykiwane dożylnie.

• Infekcje takie jak sepsa, mogą powodować powstawanie zatorów gazowych.

• Niektóre choroby takie jak choroba dekompresyjna, zespół antyfosfolipidowy, czy rak, mogą zwiększać ryzyko wystąpienia zatorów gazowych.

• Ciąża i poród zatory powietrzne i gazowe mogą wystąpić podczas ciąży i porodu, szczególnie podczas cesarskiego cięcia.

• Wstrzyknięcia dożylnie narkotyków, leków, czy substancji, które nie powinny być wstrzykiwane do krwiobiegu, mogą powodować powstawanie zatorów gazowych.

• Inne przyczyny obejmują choroby serca, urazy mózgu, urazy klatki piersiowej, zbyt szybkie podawanie płynów dożylnych, a także stosowanie niektórych urządzeń medycznych, takich jak pompy krwi, maszyny do dializy lub sztuczne serca.

Zator powietrzny po jakim czasie. Czas, po którym może wystąpić zator powietrzny, zator gazowy zależy od różnych czynników, takich jak rodzaj procedury medycznej, której pacjent poddawany jest zabiegowi, czy to, czy pacjent jest narażony na warunki zwiększające ryzyko powstania zatoru powietrznego.

W przypadku zabiegów chirurgicznych, ryzyko wystąpienia zatoru powietrznego jest największe w ciągu kilku godzin po zabiegu. Jednak w niektórych przypadkach objawy zatoru powietrznego mogą pojawić się nawet po kilku dniach lub tygodniach od zabiegu.

W przypadku innych przyczyn, takich jak urazy, praca w warunkach wysokiego ciśnienia, czy nurkowanie, objawy zatoru powietrznego mogą pojawić się niemal natychmiast lub w ciągu kilku minut od wystąpienia urazu lub ekspozycji na czynnik ryzyka.

Zator powietrzny kroplówka. Zator powietrzny z kroplówki jest możliwy, ale jest rzadką sytuacją. Może wystąpić, gdy w kroplówce pozostaje powietrze, a to powietrze dostanie się do żyły pacjenta. Jest to poważna sytuacja, która może prowadzić do zatoru powietrznego. W większości przypadków kroplówki są dobrze zaprojektowane i mają zabezpieczenia, takie jak specjalne filtry, które zapobiegają dostawaniu się powietrza do żyły pacjenta. Wszystkie kroplówki powinny być sprawdzane przed podaniem pacjentowi, aby upewnić się, że nie ma w nich powietrza.

Zator powietrzny dializa. Dializa to proces medyczny polegający na oczyszczeniu krwi z toksyn i innych produktów metabolizmu, które powinny zostać usunięte przez nerki. W przypadku niewydolności nerek, gdy nerki nie są w stanie prawidłowo funkcjonować i usuwać tych produktów z krwi, dializa jest konieczna, aby utrzymać równowagę chemiczną w organizmie. Proces ten polega na wykorzystaniu urządzenia zwanej dializatorem lub specjalnego płynu zwanego roztworem dializy do usuwania produktów metabolizmu z krwi. Dializa może być przeprowadzona na dwa główne sposoby: hemodializę i dializę otrzewnową. Zator powietrzny to rzadka, ale poważna komplikacja związana z hemodializą. Podczas hemodializy krew pacjenta przepływa przez maszynę dializacyjną, gdzie usuwane są szkodliwe substancje z krwi. Jeśli podczas procedury powietrze dostanie się do żyły pacjenta, może to prowadzić do powstania zatoru powietrznego. Objawy zatoru powietrznego związane z hemodializą mogą obejmować duszność, ból w klatce piersiowej, ból głowy, utratę przytomności, zaburzenia widzenia i drgawki. W przypadku podejrzenia zatoru powietrznego należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem lub udać się do najbliższej placówki medycznej. Aby zapobiec powstawaniu zatorów powietrznych podczas hemodializy, dializanci (osoby wykonujące hemodializę) muszą stosować odpowiednie procedury i zasady ostrożności. Wszystkie elementy aparatu dializacyjnego, takie jak kaniule, linie i maszyna dializacyjna, powinny być dokładnie sprawdzane przed rozpoczęciem dializy, aby upewnić się, że nie zawierają powietrza.