Borelioza choroba inna nazwa choroba borelioza z Lyme (ang. Lyme disease), zwana też krętkowicą kleszczową. Borelioza jest wieloukładową chorobą odzwierzęcą wywoływaną przez krętki z rodzaju Borrelia burgdorferi, nazywana także Borrelia burgdorferi sensu lato, która przenosi się na człowieka za pośrednictwem kleszczy z rodzaju Ixodes i jest chorobą zakaźną charakteryzującą się uszkodzeniem skóry, układu nerwowego, układu sercowo-naczyniowego i stawów. Za roznoszenie choroby boreliozy odpowiedzialne są głównie trzy rodzaje bakterii z rodzaju Borrelia. W USA chorobę wywołuje Borrelia burgdorferi a za występującą w Europie i Azji boreliozę częściej są odpowiedzialne inne gatunki krętków (np. Borrelia garinii, Borrelia afzelii, Borrelia lusitaniae ).
Pierwsze doniesienia o chorobie boreliozie przenoszonej przez kleszcze pojawiły się w 1975 r. W Stanach Zjednoczonych, gdzie pierwsze przypadki choroby zgłoszono 1 listopada w stanie Connecticut, w małym miasteczku Lyme.
Rodzina Spirochaetaceae, rodzaj Borrelia, obejmuje znaczną liczbę patogenów ludzkich i zwierzęcych. W roku 1984 r. R. uczony Johnson opisał nowy gatunek borrelii - Borrelia burgdorferi, nazwany na cześć amerykańskiego mikrobiologa W. Burgdorfera, który jako pierwszy wyizolował borrelię z jelit kleszczy ixodes w 1981 r. Udowodniono związek między wybuchem zapalenia stawów w miejscowości Lyme a wyróżnioną Borrelią.
Krętek Borrelia burgdorferi w kształcie przypomina skręconą spiralę korkociągową, składającą się z osiowego włókna, wokół którego znajduje się cytoplazma, jej długość wynosi od 11 do 25 mikronów, a szerokość wynosi 0,18-0,25 mikrona. rozmiary różnią się w zależności od gospodarza.
Zdjęcia krętek boreliozy
Wygląd krętka boreliozy pod mikroskopem
W naturze wiele kręgowców jest naturalnymi gospodarzami czynnika wywołującego chorobę boreliozę są to: jelenie, gryzonie, psy, owce, ptaki i bydło. Głównymi roznosicielami borrelii są kleszcze ixodes: Ixodes damini w USA, Ixodes ricinus, Ixodes persulcatus w Europie. W naturalnych ogniskach patogeny boreliozy krążą między kleszczami i dzikimi zwierzętami. W procesie wysysania krwi zarażone kleszcze zarażają inne zwierzęta, a niezakażone kleszcze dostają patogeny od zwierząt, w których krwi krąży patogen krętek borelioz. Źródłem pożywienia kleszczy w naturalnych ogniskach boreliozy jest ponad 200 gatunków dzikich kręgowców, z których około 130 to małe ssaki i 100 gatunków ptaków. Dojrzałe roztocza żywią się głównie dużymi dzikimi zwierzętami, a nimfy i larwy żywią się małymi kręgowcami. Wykrywanie krętków w tkankach ssaków jest bardzo trudne. Ten mikroorganizm jest nie tylko bardzo mały, tworzy formy zarodników, ale z reguły występuje w tkankach w bardzo małych ilościach. Najbardziej niezawodną metodą wykrywania krętka B. burgdorferi jest traktowanie próbki specyficznymi przeciwciałami przeciwko borrelii znakowanymi fluoresceiną. Za pomocą tej metody Borrelia została znaleziona w takich narządach jak: oczach, nerkach, śledzionie, wątrobie, jądrach i mózgu różnych ssaków, a także niektóre gatunki ptaków z grupy wróblowatych (sądząc po geografii ogólnoustrojowej borreliozy przenoszonej przez kleszcze, borrelia rozprzestrzenia się przez migrujące ptaki z przyczepionymi do nich zakażonymi kleszczami). Na obszarach bardzo endemicznych z powodu boreliozy Borrelia występuje w układzie trawiennym kleszczy z rodzaju Ixodes do 90%, ale tylko kilka z nich znajduje się w gruczołach ślinowych. Kleszcze są niezwykle rozpowszechnione w regionach o klimacie umiarkowanym w tym i Polsce, szczególnie w lasach mieszanych. Cykl życia Ixodes damini trwa zwykle 2 lata. Dorosłe kleszcze znajdują się lasach, łąkach, polanach przeważnie przebywają około metra od ziemi na liściach wysokich traw lub innych roślinach, gdzie mogą łatwo przenieść się na duże ssaki. Zimują tylko samice, samce giną wkrótce po kryciu.
Ogólnoustrojowa borelioza kleszczowa charakteryzuje się sezonowością wiosenno-letnią (maj-wrzesień), odpowiadającą najwyższej aktywności kleszcza. Ryzyko zarażenia chorobą wzrasta u tych, którzy trzymają zwierzęta domowe.
Okres wysysania krwi przez kleszcza ixodes trwa od 7 do 12 dni. Kilka dni po odpadnięciu od zwierzęcia samica kleszczy składa od 1 do 2 tysięcy jaj przez 1-2 tygodnie i wkrótce umiera. W zależności od stopnia rozmnażania się krętka boreliozy u samicy kleszcza niektóre zniesione jaja są zakażone krętkiem (przenoszenie patogenu). Po 15-30 dniach małe larwy (0,1 mm) wykluwają się z jaj, które następnie pełzają przedostają na małe zwierzęta żyjące w trawie (myszy, nornice, owadożerne, ptaki żerujące na ziemi), przebijając powłokę skóry i piją krew przez 4-5 dni. Ich dalszy rozwój następuje w górnej warstwie to znaczy w roślinności, gdzie przekształcają się i stają się nimfami, większymi i bardziej ruchliwymi. Pod koniec formowania się nimfy żywią się krwią zarówno małych, jak i większych zwierząt (wiewiórki, zające, lisy, borsuki itp.), po czym przekształcają się dorosłe osobniki kleszcza.
Jak wygląda kleszcz samica samiec nimfa larwa możesz zobaczyć na poniższych zdjęciach:
Zdjęcie kleszcz normalny i po napiciu się krwi:
Od momentu, gdy kleszcz dostanie się na ubranie danej osoby, mija kilka godzin, zanim nastąpi ugryzienie i ssanie krwi.
Kleszcz w skórze:
Kleszcz za uchem:
Co więcej, jego przyczepienie się do skóry i ssanie krwi w większości przypadków pozostają niezauważone. Poczucie bolesności i swędzenia w miejscu bytowania kleszcza pojawia się dopiero po 6-12 godzinach i później.
Miejsce po ukąszeniu kleszcza:
Proces nasycania się krwią żeńskich kleszczy ixodes może trwać do kilku dni. Po zniknięciu kleszcza w miejscu ugryzienia, podczas badania skóry osoby, można znaleźć znak w postaci zapalnej, bolesnej ranki o średnicy do 3-5 mm z martwiczą skórką w środku, która utrzymuje się przez 2-3 tygodnie. W wielu przypadkach rumień w kształcie pierścienia lub ciągły występuje wokół pierwotnego miejsca ugryzienia.
Objawy boreliozy – rumień wędrujący:
Najczęściej kleszcze przyczepiają się do ubrania osoby w lesie, gdy się porusza, dotykając gałęzi drzew, pchając krzaki i trawę lub siadając na trawie. Pozostawione kleszcze na ubraniach, na rzeczach przyniesionych z lasu, mogą dostać się do osoby w kilka dni po tym, jak ludzie opuszczą naturalne siedlisko kleszczy. Ponadto można je przynieść do domu (namioty, budynki) z bukietem kwiatów, świeżego siana, drewna opałowego, psa i innych zwierząt domowych.
Według niektórych badaczy inną możliwą drogą przenoszenia patogenów ze zwierząt na ludzi może być droga pokarmowa, którą realizuje się jedząc surowe mleko (głównie mleko kozie) i inne produkty mleczne bez obróbki cieplnej.
Borelioza nie przenosi się z człowieka na człowieka.