Zwłóknienie wątroby to proces, w którym zdrowe komórki tego narządu są stopniowo zastępowane przez tkankę bliznowatą. Normalnie, synteza i degradacja kolagenu w wątrobie są zrównoważone. Jednak w przypadku choroby, równowaga ta ulega zaburzeniu, prowadząc do wzrostu włókien kolagenowych. Chociaż kształt i rozmiar wątroby często pozostają niezmienione, jej funkcje są upośledzone. Zwłóknienie, będące znaczne, uniemożliwia wątrobie prawidłowe funkcjonowanie.
To zjawisko nie jest samodzielną chorobą, lecz wynikiem przewlekłych chorób wątroby. Zatrzymanie zmian zwłóknieniowych możliwe jest przez wyeliminowanie ich przyczyn. Choroba ta jest podstępna, gdyż do zaawansowanego stadium zwykle nie manifestuje się wyraźnymi objawami. Zaawansowane zwłóknienie może prowadzić do marskości wątroby i nieodwracalnych konsekwencji. Dlatego kluczowe jest opracowywanie metod wczesnego wykrywania zwłóknienia wątroby i skutecznych metod leczenia.
Stopnie i rodzaje zwłóknienia wątroby określa się na podstawie elastografii, stosując międzynarodową skalę METAVIR. Stopień zwłóknienia waha się od 0 do 4:
Stopień F0 – brak zwłóknienia,
Stopień F1 – łagodne, miejscowe zwłóknienie,
Stopień F2 – umiarkowane zwłóknienie,
Stopień F3 – zaawansowane zwłóknienie,
Stopień F4 – rozległe zwłóknienie, marskość wątroby.
Wyróżnia się różne postacie zwłóknienia wątroby:
Zwłóknienie serca – typowe dla osób z chorobami sercowo-naczyniowymi, wynikające z zastoju krwi.
Zwłóknienie około wrotne i wrotne – często na tle różnych form zapalenia wątroby, rozwijające się wokół zrazików wątrobowych.
Przynaczyniowe i żyłkowe – spowodowane przewlekłą niewydolnością serca lub alkoholowym uszkodzeniem wątroby, lokalizujące się w ścianach centralnych naczyń wątrobowych.
Zwłóknienie przegrody – charakterystyczne dla wirusowego zapalenia wątroby, prowadzące do pojawienia się włóknistych przegród i zakłócenia struktury zrazikowej wątroby.
Zwłóknienie około komórkowe – uszkadzające hepatocyty i zaburzające procesy metaboliczne wątroby.
Zwłóknienie okołotargowe – związane z rozwojem tkanki łącznej w obszarze dróg żółciowych.
Zwłóknienie mieszane – łączące kilka form chorób i uszkadzające różne części wątroby.
Mechanizm rozwoju zwłóknienia Zwłóknienie rozwija się w odpowiedzi na szereg szkodliwych czynników, takich jak wirusowe, toksyczne, metaboliczne naruszenia i inne. Jest to proces wynikający z uszkodzenia tkanki wątroby, który obejmuje aktywację komórek gwiaździstych oraz późniejszą produkcję kolagenu, co przyczynia się do powstawania tkanki łącznej. W sytuacji, gdy zachowana zostaje równowaga między zwłóknieniem a regeneracją, enzym kolagenaza inicjuje lizę, czyli rozkład nadmiaru tkanki łącznej. Jednak przy przewlekłym uszkodzeniu wątroby, procesy regeneracyjne są zaburzone, co prowadzi do postępującego zwłóknienia.
W przewlekłym uszkodzeniu wątroby obserwuje się zjawisko „ominięcia” krwi, co oznacza, że krew dostająca się do wątroby nie ma odpowiedniego kontaktu z hepatocytami, co utrudnia wątrobie wykonywanie jej funkcji.
Zwłóknienie uważane jest za stan prawie nieodwracalny, ale ostatnie badania wskazują na możliwość regresji w niektórych przypadkach, zwłaszcza przy skutecznym leczeniu.
Przyczyny zwłóknienia wątroby Do najczęstszych przyczyn należą:
Wirusowe zapalenie wątroby typu B, C, D;
Długotrwałe nadużywanie alkoholu;
Infekcje, takie jak mononukleoza, wirus cytomegalii;
Choroby autoimmunologiczne;
Nadciśnienie wrotne;
Stłuszczenie wątroby;
Cukrzyca;
Ekspozycja na toksyczne substancje i leki;
Choroby dróg żółciowych;
Kontuzje;
Choroby dziedziczne.
Zwłóknienie może również wynikać z chorób genetycznych oraz zwiększa ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Na przykład choroby serca mogą prowadzić do zwłóknienia kardiogennego.