Choroba
Zwłóknienie trzustki to przewlekła choroba, w której zdrowa tkanka gruczołowa zostaje zastąpiona przez tkankę łączną. Jest to kliniczna i morfologiczna manifestacja przewlekłego stanu zapalnego trzustki, będącego końcowym etapem rozwoju pierwotnej choroby. Coraz częściej diagnozuje się zwłóknienie trzustki, zwłaszcza wśród pacjentów cierpiących na ostrą lub przewlekłą postać zapalenia trzustki dotyczy to ponad 30% osób z chorobami tego gruczołu.
Długotrwałe nadużywanie alkoholu, trwające około 20 lat, może prowadzić do całkowitego zastąpienia miąższu trzustki tkanką włóknistą, co skutkuje poważnymi komplikacjami, włącznie ze śmiercią. Wzrost liczby przypadków jest powiązany z nieefektywnym leczeniem choroby podstawowej, nieprzestrzeganiem zaleceń medycznych przez pacjentów i często utrzymującym się alkoholizmem. Leczenie zwłóknienia trzustki wymaga interwencji specjalistów z dziedziny gastroenterologii klinicznej, terapii i chirurgii.
Podstawową przyczyną rozwoju zwłóknienia trzustki jest przewlekłe zapalenie tego gruczołu. Eksperci zauważyli, że obszary zastępowania funkcjonujących elementów przez tkankę łączną pojawiają się podczas zaostrzeń stanu zapalnego, a ich częstotliwość zależy od czasu trwania choroby.
Zwłóknienie trzustki może także rozwijać się w wyniku chorób związanych ze zwiększonym ciśnieniem w przewodzie trzustkowym, na przykład z chorobą dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego. To nadciśnienie trzustkowe może powodować przerwanie ciągłości przewodów trzustkowych, uszkodzenie miąższu trzustki i zapalenie. Inne, rzadziej występujące przyczyny to hiperlipidemia, mukowiscydoza, ekspozycja na toksyczne substancje, w tym niektóre leki (na przykład hipotiazyd, kwas acetylosalicylowy), oraz urazy.
Czynniki ryzyka nawrotu choroby podstawowej i postępu zwłóknienia trzustki to między innymi:
Spożycie alkoholu;
Dieta bogata w tłuste potrawy;
Niedobór witamin, przeciwutleniaczy i mikroelementów;
Palenie tytoniu, które zaburza wydzielanie wodorowęglanów przez trzustkę.
Patogeneza zwłóknienia trzustki, niezależnie od przyczyny, wynika z autolizy miąższu trzustki i aktywacji enzymów proteolitycznych, co prowadzi do obrzęku, martwicy i nacieku. Specyfika patogenezy związanej z alkoholem polega na tym, że uszkodzenie spowodowane alkoholem zmniejsza zawartość wodorowęglanów w soku trzustkowym i zwiększa poziom białka, prowadząc do wytrącania się białka w postaci czopów, które blokują małe przewody, sprzyjając zwłóknieniu trzustki.
Zwłóknienie trzustki objawy
Objawy zwłóknienia trzustki obejmują niewydolność zewnątrz wydzielniczą, charakteryzującą się zmniejszonym wydzielaniem enzymów, wodorowęglanów oraz spadkiem objętości soku trzustkowego. Ponadto, dochodzi do upośledzenia metabolizmu węglowodanów. Spadek produkcji enzymów o około 90% lub więcej, sprawia, że objawy niewydolności zewnątrz wydzielniczej są wyraźne, obejmujące utratę masy ciała oraz biegunkę, pojawiającą się nawet do ośmiu razy dziennie. Zastosowanie preparatów enzymatycznych i przestrzeganie zaleceń dietetycznych może złagodzić te objawy.
Upośledzone wydzielanie wodorowęglanów prowadzi do obniżenia pH w dwunastnicy, co skutkuje aktywacją cAMP w komórkach ściany jelita i pojawieniem się biegunki wydzielniczej, manifestującej się wodnistymi stolcami. Utrata masy ciała wynika nie tylko z zaburzeń trawienia i wchłaniania pokarmu, ale również z ograniczenia jego ilości z powodu bólu.
Komplikacje zwłóknienia trzustki obejmują niedobór witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (K, A, E, D), co objawia się problemami z adaptacją wzroku w ciemności, zwiększonym krwawieniem i osteoporozą. Większość pacjentów wykazuje zaburzony metabolizm węglowodanów, a dwie trzecie cierpi na cukrzycę, charakteryzującą się suchością w ustach, pragnieniem, osłabieniem, świądem i sennością. Cukrzyca związana ze zwłóknieniem trzustki rzadko przebiega z hipoglikemią, kwasicą ketonową lub angiopatią.
Zwłóknienie trzustki rozpoznanie
Diagnostyka zwłóknienia trzustki rozpoczyna się od konsultacji z gastroenterologiem. Można zaobserwować obiektywne objawy choroby, takie jak zmiany dystroficzne, sinica, zaczerwienienie twarzy, zanik tkanki podskórnej w okolicy trzustki. Trzustka jest wyczuwalna, jako gęsty sznur. W diagnostyce laboratoryjnej i instrumentalnej stwierdza się suchość skóry.
Biochemiczne testy krwi wykazują spadek zawartości białka oraz obniżony stosunek albumin do globulin. Aktywność enzymów trzustkowych, w tym amylazy, jest niska. USG jamy brzusznej jest ważną metodą diagnostyczną, wskazującą na rozproszony wzrost echogeniczności narządu, niejednorodną strukturę i zmniejszone wymiary. Możliwe jest także poszerzenie przewodu Wirsunga. Endoskopowa ultrasonografia pozwala na identyfikację liniowych wtrętów ciągliwych oraz hiperechogeniczności miąższu. RTG, w tym ERCP, wykrywa zmiany w aparacie przewodowym. Biopsja punkcyjna trzustki stanowi „złoty standard” w diagnostyce zwłóknienia trzustki, dostarczając wiarygodnych danych na temat zmian morfologicznych narządu.
Zwłóknienie trzustki leczenie
Leczenie zwłóknienia trzustki ma za zadanie uzupełnić niewydolność jej funkcji. Zaleca się dietę nr 5p, bogatą w białko i dania stymulujące enzymy trawienne. Ogranicza się łatwo przyswajalne węglowodany. W ciężkich przypadkach kacheksji stosuje się żywienie pozajelitowe. Celem leczenia etiotropowego jest eliminacja przyczyn choroby, jak np. zaprzestanie picia alkoholu, cholecystektomia przy kamicy żółciowej, czy chirurgiczne leczenie zwężeń brodawek.
Niewydolność zewnątrzwydzielniczą leczy się preparatami enzymatycznymi takimi jak pankreatyna czy lipaza. W przypadkach całkowitej niewydolności trzustki, stosuje się je regularnie w maksymalnych dawkach. Skuteczność terapii ocenia się na podstawie ustąpienia utraty wagi, łagodzenia dyspepsji i biegunki. Regulację metabolizmu węglowodanów osiąga się poprzez doustne leki hipoglikemizujące, insulinoterapia jest rzadko potrzebna. W stabilnych okresach choroby zaleca się leczenie sanatoryjne.
Jeśli ból jest silny, leczenie zachowawcze nieskuteczne, następuje szybka utrata wagi lub częste nawroty zapalenia trzustki, stosuje się leczenie chirurgiczne, np. resekcję trzustki.
Zwłóknienie trzustki rokowanie zapobieganie
Rokowanie zależy od ilości funkcjonującej tkanki trzustki i przestrzegania zaleceń lekarskich. Przy całkowitej abstynencji alkoholowej i odpowiednim stosowaniu leków enzymatycznych, choroba może mieć długi, stabilny przebieg. Nie istnieją metody eliminujące zwłóknienie.
Zapobieganie polega na unikaniu alkoholu i leczeniu chorób ryzykujących zwłóknienie. Pacjenci ze zdiagnozowanym zwłóknieniem regularnie poddawani są badaniom w celu monitorowania progresji choroby i dostosowywania terapii.
Katalog chorób