Zwichnięcie żuchwy to uraz, który polega na wysunięciu głowy stawu poza panewkę. Jest to stan, który wiąże się z szeregiem nieprzyjemnych konsekwencji, takich jak niewyraźna mowa oraz trudności w zamykaniu zębów. Często obserwuje się także zwiększony przepływ śliny oraz nasilony ból. Zwichnięcie żuchwy prowadzi również do przemieszczenia podbródka, co zmienia strukturę i kształt twarzy. Staw skroniowo-żuchwowy (łac. articulatio temporomandibularis, ang. temporomandibular joint) zbudowany jest z głowy żuchwy oraz panewki, na którą składają się dołek stawowy oraz położony do przodu od niego guzek stawowy znajdujące się na spodniej powierzchni kości skroniowej. Elementy kostne oddzielone są od siebie przez krążek stawowy zbudowany z chrząstki włóknistej. Zwichniecie stawu żuchwowego może być jedno- lub dwustronne. Jeśli dochodzi do zwichnięcia obustronnego, żuchwa wystaje, utrudnione jest przełykanie i mowa, pojawia się ślinotok. Odczuwany przez pacjenta ból jest większy, jeśli oprócz zwichnięcia doszło do złamania szczęki.
Zwichnięcie żuchwy stanowi około 5% wszystkich zwichnięć. W przypadku tego rodzaju urazów, kobiety są bardziej podatne ze względu na specyfikę anatomicznej budowy ich czaszki.
Przyczyny zwichnięcia żuchwy mogą być różnorodne i obejmują zarówno czynniki mechaniczne, jak i chorobowe. Oto kilka czynników predysponujących do zwichnięcia żuchwy:
-
Ostre i wzmożone ruchy szczęki lub wpływy mechaniczne zwiększone otwieranie ust podczas śpiewu, krzyku, śmiechu, ziewania, wymiotów i innych czynności może spowodować samoistne zwichnięcie żuchwy.
-
Medyczne interwencje diagnostyczne lub terapeutyczne zwichnięcia stawu skroniowo-żuchwowego mogą wystąpić podczas zabiegów stomatologicznych, endoskopii (takich jak przełykowo-gastroduodenoskopia i bronchoskopia), intubacji dotchawiczej itp.
-
Złe nawyki niektóre złe nawyki, takie jak otwieranie zębami różnych opakowań, gryzienie orzechów czy otwieranie zębami butelek, mogą przyczynić się do zwichnięcia żuchwy.
-
Urazy zwichnięcie żuchwy może być wynikiem urazu, takiego jak upadek na brodę lub bezpośrednie uderzenie w okolicę żuchwy.
-
Choroby współistniejące istnieje pojęcie "nawykowego zwichnięcia żuchwy", które często wiąże się z obecnością u pacjenta chorób takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa, reumatyzm, przewlekłe zapalenie stawów, padaczka, zniekształcająca artroza stawu skroniowo-żuchwowego, zapalenie kości i szpiku szczęki oraz różne nowotwory.
-
Wady zgryzu i deformacje żuchwy zwichnięcia stawu skroniowo-żuchwowego często rozwijają się wraz z wadami zgryzu, deformacjami żuchwy, przeprostem torebki stawowej oraz nieprawidłowym nastawieniem ostrego zwichnięcia żuchwy lub zbyt krótkim okresem jej unieruchomienia po nastawieniu.
-
Inne czynniki w niektórych przypadkach zwichnięcie żuchwy może wystąpić bez widocznych przyczyn lub z powodu stopniowego przemieszczania się stawu. Ponadto, wrodzone zwichnięcia stawu skroniowo-żuchwowego mogą być spowodowane nieprawidłowym rozwojem stawu.
Wskazano również szereg czynników predysponujących do zwichnięcia żuchwy, takich jak zmniejszenie wysokości guzka stawowego, pogrubienie głowy stawu, osłabienie aparatu więzadłowego żuchwy, całkowita utrata zębów, nadmierna ruchomość stawu i zmiany związane z wiekiem.
Zwichnięcia żuchwy można podzielić na dwie kategorie: zwichnięcia całkowite i niecałkowite, zwane również podwichnięciami. W przypadku zwichnięć niecałkowitych, kontakt pomiędzy powierzchniami stawowymi jest tylko częściowo przerwany, a głowa stawu znajduje się poza dołem żuchwy kości skroniowej. Z kolei w przypadku zwichnięć całkowitych kontakt ten jest całkowicie przerwany.
Zwichnięcia żuchwy mogą być klasyfikowane również ze względu na moment i warunki ich wystąpienia. Wyróżniamy zwichnięcia wrodzone i nabyte. Zwichnięcia nabyte mogą mieć charakter traumatyczny, patologiczny lub nawykowy. Traumatyczne zwichnięcia żuchwy można podzielić na przednie i tylne, w zależności od kierunku i stopnia przemieszczenia głowy żuchwy.
Zwichnięcie żuchwy może występować po jednej lub obu stronach, choć zazwyczaj ma charakter jednostronny. Objawia się trudnościami w zamknięciu ust, trudnościami w mówieniu oraz, w niektórych przypadkach, trudnościami w połykaniu. Jeśli do zwichnięcia dojdzie również złamanie szczęki, ból może być jeszcze bardziej intensywny.
W przypadku obustronnego zwichnięcia żuchwy dochodzi do szerokiego rozwarcia szczęk oraz trudności w zamknięciu ust. Pacjenci odczuwają również silny ból w stawie skroniowo-żuchwowym. Bródka jest wysunięta do przodu, a policzki wygładzone. Mięśnie są napięte, a pacjent ma trudności zarówno z mówieniem, jak i połykaniem.
W przypadku jednostronnego zwichnięcia żuchwy bródka jest przesunięta w stronę przeciwną do zwichniętego stawu.
W obu przypadkach należy niezwłocznie zgłosić się do przychodni chirurgii szczękowej.