Zwichnięcie rzepki jest stanem, w którym rzepka przemieszcza się poza swoje naturalne miejsce, czyli poza bruzdę na bok kolana. Rzepka może przesunąć się na zewnątrz kolana (zwichnięcie w kierunku zewnętrznym), jednak zwichnięcia w kierunku wewnętrznym są bardzo rzadkie.
Do zwichnięcia rzepki zwykle dochodzi podczas aktywności fizycznej, zwłaszcza sportowej. W niefortunnej pozycji kolana, nieprawidłowe napięcie mięśni może spowodować przesunięcie rzepki poza jej prawidłowe miejsce. Jednak taka sytuacja rzadko występuje u osób mających prawidłową budowę rzepki i bruzdy międzykłykciowej. Bruzda międzykłykciowa to wgłębienie w kości udowej, przez które rzepka przesuwa się w trakcie ruchu kolana.
Rzepka (łac. patella) jest umiejscowiona w przedniej części stawu kolanowego, w zagłębieniu rzepkowo-udowym kości udowej. Mięsień czworogłowy uda przyczepia się do podstawy rzepki, a wierzchołek stanowi miejsce przyczepu więzadła rzepki.
Rzepka jest największą trzeszczką w organizmie człowieka. Ma trójkątny kształt i wyróżnia się dwiema powierzchniami: przednią i tylną. Rzepka kolanowa pełni dwie istotne funkcje. Pierwsza z nich polega na zwiększaniu siły nacisku, jaką ścięgno mięśnia czworogłowego wywiera na kość udową. Dzięki temu mięsień może działać bardziej wydajnie. Druga funkcja rzepki to ochrona stawu kolanowego przed urazami i kontuzjami. Jest to równie istotne zadanie.
Czynniki predysponujące do zwichnięcia rzepki obejmują m.in. wiotkość stawową lub koślawość kolan, czyli sytuację, w której kolana w pozycji stojącej są skierowane do środka. Najczęstszą przyczyną zwichnięcia rzepki są uszkodzenia więzadłowe. Sportowcy, zwłaszcza koszykarze i piłkarze, którzy wykonują szybkie i nagłe rotacje w stawie kolanowym, są również narażeni na to uraz. Dlatego ważne jest, aby byli szczególnie ostrożni i stosowali odpowiednią technikę podczas gry.
Zwichnięcia rzepki są stosunkowo częstym zjawiskiem u starszych dzieci i młodzieży, zwłaszcza pomiędzy 10 a 20 rokiem życia. Z wiekiem częstość tego rodzaju urazów maleje, a zdarzają się one coraz rzadziej u osób przed 30 rokiem życia. W późniejszym wieku zwichnięcia rzepki są bardzo rzadkie.
Istnieje pewna dziedziczna skłonność do zwichnięć rzepki, która może sprzyjać występowaniu tego typu urazów w rodzinach.