Podczas aktywnego uprawiania sportu, sztuk walki lub upadku na wyciągniętych ramionach możliwe jest zwichnięcie obojczyka. Silny ból i deformacja okolicy barku, niemożność poruszania ręką powinna być powodem kontaktu z lekarzem.
Obojczyk to niewielka kość, która stanowi połączenie między ramieniem a mostkiem i stabilizuje ruch ramienia. Nagłe ruchy, kontakty w sporcie oraz upadki na wyciągniętą rękę mogą spowodować zwichnięcie obojczyka. W takiej sytuacji kość przemieszcza się z stawu, zwykle w okolicy mostka lub barku (gdzie łączy się z górnym końcem kości szkaplerznej), co prowadzi do ostrych bóli, zwłaszcza podczas prób ruchu ramieniem lub jego uniesienia. Podobne objawy mogą wystąpić również w przypadku złamania lub urazu innych kości w tym obszarze, dlatego konieczne jest skontaktowanie się z traumatologiem, który postawi właściwą diagnozę i ustali odpowiednią taktykę leczenia.
Zwichnięcie obojczyka to powszechne uraz w praktyce medycznej, stanowiące około 5% wszystkich zwichnięć. Najczęściej dotyka mężczyzn w średnim wieku. Obojczyk jest elementem tworzącym dwa stawy: staw mostkowo-obojczykowy oraz staw barkowo-obojczykowy, dlatego też istnieją dwa rodzaje zwichnięć - w stawie mostkowo-obojczykowym oraz w stawie barkowo-obojczykowym. Zwichnięcie akromialnego bocznego końca obojczyka występuje około 5 razy częściej.
Istnieją różne mechanizmy, które prowadzą do powstania zwichnięcia obojczyka, w tym:
-
Upadek na bark lub wyprostowaną rękę
-
Uderzenie bezpośrednie
-
Upuszczenie ciężkiego ładunku na obszar obręczy barkowej
-
Rzadziej przyczyną zwichnięcia jest ostry ucisk obręczy barkowej w kierunku poprzecznym.
Bezpośredni mechanizm zwykle prowadzi do przemieszczenia bocznego końca obojczyka, natomiast pośredni mechanizm związany jest z uszkodzeniem mostkowego końca obojczyka.
Zwichnięcie obojczyka to uraz, który często dotyka młodych mężczyzn i nastolatków, którzy uprawiają sporty takie jak piłka nożna, piłka ręczna, siatkówka, sporty ekstremalne (np. jazda samochodem, wyścigi motocyklowe, wspinaczka skałkowa, parkour) oraz sporty kontaktowe (np. zapasy, boks, judo) lub podnoszą ciężkie przedmioty. Uraz ten może mieć miejsce podczas upadku na ramię lub plecy oraz podczas uderzenia w bark, gdzie największa siła spada na okolicę łopatki, stawu barkowego lub samego obojczyka.
Jednakże, zwichnięcie obojczyka może również wystąpić u noworodków w wyniku skomplikowanego i szybkiego porodu. Jest to szczególny wariant zwichnięcia obojczyka.
W medycynie wyróżnia się dwa rodzaje zwichnięcia obojczyka - mostkowo-obojczykowy i barkowo-obojczykowy. Mostkowo-obojczykowy występuje, gdy kość przylegająca do mostka jest przesunięta ze swojego miejsca, natomiast barkowo-obojczykowy, gdy naruszona jest integralność stawu łączącego łopatkę z obojczykiem.
Zwichnięcia obojczyka częściej występują w okolicy barku i procesu łopatki, ponieważ ta część ciała jest bardziej ruchoma. Najczęściej dochodzi do nich w wyniku upadku i odruchowego odsunięcia ręki w celu spowolnienia ruchu ciała. Objawy zwichnięcia mogą pojawić się również po bezpośrednim uderzeniu w połączenie obojczyka lub po ostrym poprzecznym ucisku strefy łopatki, mostka i samego obojczyka.
Stawy obojczykowe są wzmocnione mocnymi więzadłami i dość mocne urazy prowadzą do zwichnięć. Przesunięcie obojczyka powoduje również zerwanie więzadeł. Lekarze rozróżniają zwichnięcie niecałkowite, gdy jest uszkodzone tylko jedno więzadło, oraz zwichnięcie całkowite, gdy uszkodzone są dwa więzadła wraz z otaczającą je torebką.
Lekarz może stwierdzić, że uraz obojczyka jest świeży, jeśli zwichnięcie zostanie wykryte w ciągu trzech dni od urazu. Przestarzałe zwichnięcie to zwichnięcie wykryte w okresie od 3 dni do 3 tygodni od urazu, a zwichnięcie chroniczne to zwichnięcie wykryte po upływie 3-4 tygodni lub nawet później. Leczenie zwichnięć chronicznych jest znacznie trudniejsze, ponieważ tkanki stopniowo się zmieniają, dostosowując się do nowej pozycji obojczyka.
Klasyfikacja uszkodzenia stawu barkowo-obojczykowego obejmuje sześć typów.
Typ I to uszkodzenie spowodowane działaniem siły o niskiej wartości. W tym przypadku więzadło barkowo-obojczykowe ulega naciągnięciu, ale staw pozostaje stabilny. Pacjent odczuwa tkliwość w okolicy uszkodzenia, ale nie ma deformacji stawu.
Typ II to uszkodzenie wywołane działaniem siły o umiarkowanej wartości. W tym przypadku więzadło barkowo-obojczykowe ulega przerwaniu, a dalsza część obojczyka przesuwa się ku górze i destabilizuje staw. Więzadła kruczo-obojczykowe mogą pozostać nienaruszone lub tylko zostać naciągnięte. Łopatka może ulec przyśrodkowej rotacji, co powoduje poszerzenie szpary uszkodzonego stawu. Wszelkie ruchy kończyny górnej oraz palpacja okolicy stawu wywołują ból.
Typ III to uszkodzenie, które powstaje wskutek działania dużej siły na obojczyk, prowadzące do dyslokacji stawu i przerwania więzadeł barkowo-obojczykowych i kruczo-obojczykowych. W tym przypadku obojczyk przesuwa się ku górze w 100%. Często przyczepy mięśni czworobocznego i naramiennego z dalszego końca obojczyka zostają naderwane. Pacjent prezentuje nadmierną mobilność uszkodzonego stawu, lecz ból i tkliwość mogą być mniejsze w stosunku do uszkodzenia typu II. Widoczna jest deformacja stawu oraz obniżenie stawu barkowego po stronie uszkodzenia. Przemieszczenie dalszego końca obojczyka może być zredukowane manualnie, ale po ustąpieniu nacisku wraca do pozycji wyjściowej.
Typ IV to uszkodzenie podobne do typu III, ale charakteryzuje się dodatkowo przesunięciem obojczyka ku tyłowi. Efektem tego jest wyraźna deformacja stawu oraz bardzo duża bolesność. Manualna redukcja przemieszczenia jest niemożliwa.
Typ V to ciężka postać typu III, która charakteryzuje się całkowitym uszkodzeniem więzadeł barkowo-obojczykowych i kruczo-obojczykowych, zerwaniem przyczepów mięśni naramiennego i czworobocznego z końca dystalnego obojczyka. Brak stabilizacji więzadłowo-mięśniowej powoduje zwieszenie kończyny górnej, co eksponuje bardzo wyraźnie dalszy koniec obojczyka.
Typ VI to bardzo rzadka postać uszkodzenia