Zapalenie zatok czołowych charakteryzuje się procesem zapalnym dotyczącym błony śluzowej zatok czołowych. Te zatoki znajdują się w kości czołowej, blisko oczodołów oraz płata czołowego mózgu. Pokryte są błoną śluzową i odgrywają kluczową rolę w procesach oddychania i mówienia oraz stanowią barierę ochronną dla mózgu.
Choroba dotyczy przede wszystkim osób młodych oraz w średnim wieku, w przedziale wiekowym 16-35 lat. U mężczyzn zapalenie zatok czołowych diagnozuje się nieco częściej, stanowiąc 55-58% wszystkich przypadków.
Przyczyny zapalenia zatok czołowych:
-
Infekcje w przypadku ostrego zapalenia dominujące znaczenie ma ARVI, wywołane przez rinowirusy, adenowirusy, koronawirusy oraz zakażenia syncytialne układu oddechowego. W postaci przewlekłej głównymi patogenami są bakterie takie jak Staphylococcus aureus czy Streptococcus pneumoniae, często współistniejące z Moraxella catarrhalis i Haemophilus influenzae. Rzadziej za zapalenie odpowiadają pneumokoki, pałeczki rzekomej błonicy oraz grzyby patogenne.
-
Choroby górnych dróg oddechowych w tym ostry i przewlekły nieżyt nosa, zapalenie migdałków czy gardła. Inne choroby, takie jak zapalenie zatok czy cewki moczowej, również mogą stanowić źródło infekcji. Zaburzenia anatomiczne, jak przerost migdałków, również mogą prowadzić do problemów z drenażem zatok.
-
Niedobory odporności obniżona odporność, wynikająca z chorób takich jak AIDS, nowotwory, czy też terapie obniżające odporność (np. radioterapia, chemioterapia), może sprzyjać rozwojowi infekcji.
-
Urazy kontuzje czy procedury chirurgiczne mogą prowadzić do deformacji dróg odpływu z zatok czołowych. Anomalie rozwojowe, takie jak skrzywienie przegrody nosowej, również mogą być przyczyną.
Kluczowym czynnikiem prowadzącym do zapalenia zatok jest zakłócenie ich prawidłowej wentylacji, spowodowane np. obrzękiem błony śluzowej. Zakłócenia te prowadzą do zmiany przepływu powietrza i uszkodzenia błony śluzowej. Gromadzenie się wydzieliny, niedotlenienie i zakwaszenie środowiska sprzyja namnażaniu się bakterii i prowadzi do reakcji zapalnych.
Zapalenie zatok czołowych może mieć różny przebieg w zależności, od których można je klasyfikować w następujący sposób:
-
Ostre zapalenie zatok czołowych objawy trwają nie więcej niż trzy miesiące.
-
Nawrotowe zapalenie zatok czołowych charakteryzuje się falowym przebiegiem, z okresami zaostrzeń (do czterech w roku). Pojedyncze epizody skutecznie reagują na leczenie i objawy ustępują na kilka miesięcy. W przerwach między zaostrzeniami pacjent czuje się dobrze i nie wymaga leczenia.
-
Przewlekłe zapalenie zatok czołowych mimo właściwego leczenia, symptomy nie ustępują całkowicie i trwają dłużej niż trzy miesiące. Często konieczna jest interwencja chirurgiczna.
Z punktu widzenia zmian morfologicznych w zapalnie zmienionej błonie śluzowej zatok czołowych, wyróżniamy:
-
Zapalenie wysiękowe charakteryzuje się obecnością surowiczego lub ropnego wysięku.
-
Zapalenie produktywne towarzyszy mu wzrost błony śluzowej, czasami z tworzeniem się polipów lub cyst.
-
Zapalenie destrukcyjne występuje zniszczenie tkanki dotkniętej zatoki.
-
Zapalenie mieszane łączy cechy kilku form choroby.