Zapalenie płuc wywołane przez Klebsiella pneumoniae (pałeczka Friedlandera) jest poważną chorobą płuc charakteryzującą się szybkim rozwojem i ciężkim przebiegiem, często występującym na tle obniżonej odporności organizmu. Do najbardziej charakterystycznych symptomów należą gorączka, objawy ogólnego zatrucia, ból w klatce piersiowej oraz niewydolność oddechowa.
Choroba wywoływana przez bakterię Klebsiella pneumoniae jest diagnozowana stosunkowo rzadko, stanowiąc około 2-4% wszystkich zapaleń płuc o etiologii bakteryjnej. Nazwa patogenu pochodzi od niemieckiego bakteriologa Carla Friedländera, który w 1882 roku zidentyfikował bakterie jako czynnik etiologiczny tej formy zapalenia płuc. Bakteria ta może stać się przyczyną infekcji w przypadku obecności innych, poważnych schorzeń współistniejących. Zapalenie płuc wywołane przez Klebsiella pneumoniae rozwija się dynamicznie i często prowadzi do poważnych komplikacji. Śmiertelność w tej grupie pacjentów jest wysoka i może osiągać wartości 30-50%.
Za sprawcę choroby uważa się bakterie z rodzaju Klebsiella, które posiadają zdolność tworzenia otoczki oraz przekształcania się w formy L, co zwiększa ich oporność na antybiotyki. Te mikroorganizmy zasiedlają jelita, błony śluzowe nosogardzieli oraz drzewo tchawiczo-oskrzelowe i w normalnych warunkach są częścią naturalnej flory bakteryjnej. Jednak w określonych sytuacjach, takich jak osłabienie odporności, mogą one prowadzić do rozwinięcia się procesu zapalnego. Czynniki ryzyka obejmują:
-
Niedobór odporności różnego pochodzenia. Zapalenie płuc tego typu częściej występuje u osób zakażonych wirusem HIV, u pacjentów z cukrzycą, zespołem uzależnienia od alkoholu oraz u biorców przeszczepów.
-
Choroby układu oddechowego. Przewlekłe schorzenia płuc mogą upośledzać funkcje obronne układu oddechowego, sprzyjając rozwojowi zapalenia płuc u pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP), rozstrzeniami oskrzeli, mukowiscydozą i innymi przewlekłymi chorobami układu oddechowego. Zapalenie płuc wywołane przez Klebsiella często nasila przebieg odry, krztuśca oraz duru brzusznego.
Patogeneza choroby opiera się na transmisji zakażenia drogą kropelkową oraz możliwym endogennym rozprzestrzenianiu się drobnoustroju. Uszkodzona błona śluzowa dróg oddechowych jest miejscem, gdzie infekcja może się łatwo zakorzenić. Szczególnie narażeni są pacjenci osłabieni i chorujący na alkoholizm, u których bakterie mogą kolonizować jamę ustną i gardło. W efekcie obniżenia odporności i zmniejszenia czynników obronnych oskrzeli oraz płuc, bakterie te intensywnie namnażają się w płucach.
Bakterie te wytwarzają endotoksyny, które zwiększają przepuszczalność naczyń krwionośnych i niszczą tkankę płucną. Reakcja zapalna przebiega gwałtownie, prowadząc do powstawania ropni w płucach i szybkiego rozprzestrzeniania się zapalenia. Uwolnione przez komórki odpornościowe substancje biologicznie czynne dodatkowo potęgują stan zapalny. W badaniach patomorfologicznych płuc obserwuje się zmiany typowe dla płatowego zapalenia płuc, które może obejmować cały płat płucny lub występować w formie bardziej ograniczonej. W zaawansowanych przypadkach stwierdza się nie tylko zniszczenie tkanki płucnej, ale również obecność wysięku zapalnego w jamie opłucnej.