Choroba
Haemophilus influenzae typu B (Hib) to bakteria zdolna wywoływać ciężkie infekcje, takie jak zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, posocznicę (sepsę), a także inne groźne choroby, w tym zapalenie nagłośni, skóry lub stawów. Bakteria ta stanowi szczególne zagrożenie dla małych dzieci i osób o osłabionym układzie odpornościowym.
Bakteria Haemophilus influenzae została po raz pierwszy opisana w 1892 roku i przez pewien czas mylnie zidentyfikowana jako przyczyna grypy (łac. influenza). Później jednak zidentyfikowano sześć głównych typów serologicznych, które różnią się składem otoczki bakteryjnej lub jej brakiem. Wśród tych typów znajdują się szczepy bezotoczkowe, niepoddające się typowaniu (ang. nontypeable), oznaczone literami od "a" do "f". Spośród nich szczególne znaczenie kliniczne mają typ b bakterii (Hib) oraz szczepy bezotoczkowe. Szczepy Haemophilus influenzae typu b są główną przyczyną zachorowań u noworodków oraz dzieci poniżej 6. roku życia, podczas gdy szczepy bezotoczkowe najczęściej powodują zakażenia błon śluzowych. Haemophilus influenzae to patogen, który atakuje wyłącznie ludzi i rozprzestrzenia się drogą kropelkową lub poprzez bezpośredni kontakt z wydzielinami lub wydalinami.
Szczepy bezotoczkowe kolonizują górne odcinki układu oddechowego u około 75% zdrowych dorosłych, ale występuje okresowa zmienność w tych szczepach, gdzie niektóre są zastępowane innymi. Natomiast Haemophilus influenzae typu b powoduje zakażenia układowe, przenosząc się krwią z układu oddechowego do odległych miejsc, takich jak opony mózgowe, kości czy stawy. Ważnym czynnikiem wpływającym na zjadliwość tej bakterii jest jej otoczka, która umożliwia jej uniknięcie ważnych etapów odpowiedzi immunologicznej, co sprzyja rozprzestrzenianiu infekcji. Natomiast bezotoczkowe szczepy Haemophilus influenzae wywołują choroby na skutek lokalnej inwazji błon śluzowych, najczęściej powodując zapalenie ucha środkowego oraz zapalenie oskrzeli.
Zakażenia Haemophilus influenzae, zakażenie Hib objawy
Infekcja Haemophilus influenzae typu b (Hib) charakteryzuje się krótkim okresem inkubacji trwającym od 2 do 4 dni. Objawy infekcji różnią się w zależności od zaatakowanego narządu, ale w typowych przypadkach pojawiają się gwałtownie i obejmują wzrost temperatury ciała powyżej 38,5°C, dreszcze oraz ogólne osłabienie organizmu. Przy zapaleniu nagłośni pacjenci doświadczają trudności w mówieniu i połykaniu, pojawia się nadmierna produkcja śliny, a przy wdechu odczuwa się brak powietrza. Oddech staje się głośny, a skóra przybiera niebieskawo-fioletowy odcień. Pacjenci często siedzą z wyciągniętym podbródkiem i pochylają się do przodu.
Na początku zapalenia opon mózgowych objawy przypominają te występujące w zwykłym przeziębieniem: kaszel, katar oraz gorączka powyżej 38°C. Następnie pojawia się letarg, silne bóle głowy, które są najintensywniejsze podczas wymiotowania, sztywność karku oraz nadwrażliwość na światło. Po pewnym czasie mogą pojawić się urojenia, halucynacje oraz senność. Rozwinięcie sepsy objawia się krwotoczną wysypką na różnych częściach ciała. Na twarzy i szyi pacjentów mogą pojawić się bolesne, czerwone guzki.
Objawy zapalenia płuc obejmują katar, suchy kaszel oraz ból gardła. Po kilku dniach kaszel staje się bardziej uciążliwy, pojawia się skąpa plwocina oraz ból w klatce piersiowej przy wdechu, a temperatura ciała przekracza 39°C. Pacjenci odczuwają narastający brak powietrza, stają się bladzi, a następnie ich skóra przybiera sinawo-fioletowy odcień. Dodatkowo występuje obfite pocenie się. Duszność jest początkowo zauważalna tylko podczas wysiłku fizycznego, ale z czasem może występować także w spoczynku. Osłabienie organizmu wzrasta, co wymusza na pacjentach przyjmowanie określonych pozycji, które łagodzą dolegliwości.
U dzieci poniżej pierwszego roku życia, objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych wywołanego przez Haemophilus influenzae mogą manifestować się jako utrzymująca się gorączka powyżej 39°C, która nie ustępuje pomimo podawania leków przeciwgorączkowych, ponadto dzieci mogą wymiotować oraz charakteryzować się ciągłym, wysokim "krzykiem mózgowym". Często obserwuje się także drgawki, skurcze mięśni twarzy oraz uwypuklenie i pulsowanie ciemiączka. Dzieci mogą odmawiać jedzenia, wykazując objawy ospałości, senności lub, odwrotnie, pobudzenia psychomotorycznego.
Haemophilus influenzae może prowadzić do wielu powikłań, z których głównym jest ostra niewydolność oddechowa. Stan ten rozwija się z powodu niedotlenienia lub obrzęku tkanek oddechowych. Aż do 70% przypadków zapalenia płuc spowodowanego przez Haemophilus influenzae u dzieci kończy się zapaleniem opłucnej. Często występują również ropnie nagłośni. Należy zauważyć, że niebezpiecznym powikłaniem zapalenia opon mózgowych jest obrzęk mózgu. W przypadku sepsy, objawy niewydolności wielonarządowej występują u 20% pacjentów. Długoterminowe konsekwencje związane z przeniesioną infekcją hemofilową obejmują przewlekłe problemy z górnymi drogami oddechowymi (takie jak zapalenie ucha, zapalenie zatok, głuchota), ślepota wynikająca z zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz zapalenie wnętrza gałki ocznej, a także zapalenie kości i szpiku. Aż do 50% dzieci, które przeszły zapalenie opon mózgowych spowodowane przez Haemophilus influenzae, może doświadczyć różnego stopnia niepełnosprawności. Rzadkimi powikłaniami są przewlekłe zapalenie osierdzia oraz zapalenie stawów.
Zakażenia Haemophilus influenzae, zakażenie Hib rozpoznanie
Najbardziej niezawodnym sposobem identyfikacji inwazyjnego zakażenia wywołanego przez H. influenzae jest izolacja patogenu lub wykrycie jego materiału genetycznego w miejscu, które normalnie jest wolne od mikroorganizmów. W przypadku diagnozy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych stosuje się także test aglutynacji lateksowej, który pozwala wykryć antygen otoczkowy H. influenzae.
Zakażenia Haemophilus influenzae, zakażenie Hib leczenie
W leczeniu zakażeń Haemophilus influenzae stosuje się antybiotyki oraz leki objawowe i wspomagające. Wskutek wzrastającej oporności patogenu na antybiotyki beta-laktamowe. Po rozpoczęciu skutecznej terapii, wydalanie patogenu oraz okres zaraźliwości mogą występować przez okres do 48 godzin, dlatego też ważne jest wprowadzenie izolacji oddechowej dla chorego w tym czasie. Jest to szczególnie istotne w celu zapobiegania zakażeniom szpitalnym, zwłaszcza na oddziałach dla pacjentów przewlekle chorych oraz wśród dzieci poniżej 1 roku życia. Zakażenia Haemophilus influenzae są niezwykle niebezpieczne, zwłaszcza u dzieci w wieku od 9 miesięcy do 4 lat. Choroba ma charakter nagły, często zaczynając się od objawów ostrej infekcji dróg oddechowych, po czym szybko rozwija się w kliniczne symptomy bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Niekiedy objawy związane z zespołem opon mózgowo-rdzeniowych towarzyszą innym manifestacjom zakażenia hemofilowego, takim jak ropne zapalenie stawów, zapalenie nagłośni czy zapalenie tkanki łącznej (zapalenie podskórnej tkanki tłuszczowej). Choroba ta jest ciężka i często kończy się tragicznie, aż u 10% pacjentów. Może manifestować się również jako zapalenie płuc spowodowane przez Haemophilus, zarówno w postaci ogniskowej, jak i płatowej (zwane krupem). Towarzyszy temu bardzo często (do 70%) ropne zapalenie opłucnej u dzieci. Również możliwe jest powikłanie w postaci ropnego zapalenia osierdzia czy zapalenia ucha środkowego. Posocznica hemofilowa często rozwija się u dzieci między 6 a 12 miesiącem życia, które wykazują predyspozycje do tej choroby. Jej rozwój jest szybki, często przybiera postać błyskawicznego przebiegu, prowadzącego do wstrząsu septycznego i szybkiej śmierci chorego. Zapalenie tkanki podskórnej (cellulitis) również często występuje u dzieci do 12 miesiąca życia, zwykle lokalizuje się na twarzy. Typowym początkiem jest obraz ostrej infekcji dróg oddechowych, tj. zapalenia błony śluzowej nosa i gardła, po czym pojawia się obrzęk w okolicy policzka lub wokół oczodołu. Skóra nad obrzękiem staje się przekrwiona z sinicowym zabarwieniem, a czasami chorobie towarzyszy zapalenie ucha środkowego. Zapalenie nagłośni (nagłośni) to bardzo poważna postać zakażenia Haemophilus influenzae, w większości przypadków (około 90%) towarzyszy jej bakteriemia. Rozpoczyna się ostro, charakteryzuje się nagłym wzrostem temperatury ciała, silnym ogólnym zatruciem i szybko postępującym obrazem krupu, co może prowadzić do śmierci dziecka z powodu zamartwicy (całkowitej niedrożności dróg oddechowych lub zatrzymania oddechu). Ropne zapalenie stawów jest wynikiem krwiopochodnego rozprzestrzenienia Haemophilus influenzae, które często łączy się z zapaleniem kości i szpiku.
Zakażenia Haemophilus influenzae, zakażenie Hib rokowanie zapobieganie
Rokowanie w przypadku zakażeń Haemophilus influenzae zawsze jest poważne i zależy od formy infekcji. Śmiertelność w takich przypadkach wynosi od 10% do 20%. Najskuteczniejszą metodą zapobiegania zakażeniom wywołanym Hib są szczepienia ochronne. W Polsce, zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych, szczepienia przeciwko Haemophilus influenzae są obowiązkowe dla dzieci w 1 i 2 roku życia.
Katalog chorób