Zaburzenie opozycyjno-buntownicze jest uporczywym zaburzeniem zachowania u dzieci i młodzieży, które trwa dłużej niż 6 miesięcy i różni się od zwykłego nieposłuszeństwa. Objawia się poprzez nieposłuszeństwo, negatywizm, lekceważenie zasad, oszustwo i inne podobne zachowania.
Zaburzenie opozycyjno-buntownicze u dzieci charakteryzuje się poważnymi zaburzeniami zachowania, takimi jak agresywność, brak równowagi emocjonalnej, mściwość, gniew, chęć kłótni i drażnienie dorosłych. Głównym objawem tego schorzenia jest sprzeciw wobec dorosłych. Buntownicze i wrogie zachowanie wpływa negatywnie na relacje, powodując trudności zarówno dla krewnych, jak i rówieśników pacjentów.
Normalny rozwój i kształtowanie się osobowości dziecka często towarzyszą okresy kryzysowe, które przejawiają się uporem, samowolą i pragnieniem niezależności. Zaburzenie opozycyjno-buntownicze charakteryzuje się przedłużającym się czasem trwania objawów. Nasilenie zachowań prowokacyjnych prowadzi do problemów i nieprzystosowania społecznego, co wskazuje na obecność patologii.
Zachowania aspołeczne, w których dziecko narusza powszechnie przyjęte normy i zasady, obserwuje się u 5-15% dzieci. Zaburzenie to występuje częściej u chłopców w wieku szkolnym i gimnazjalnym.
Przyczyny powstawania i mechanizmy patogenezy zaburzeń zachowania są złożone i związane z wieloma czynnikami.
Nie zostały jeszcze dokładnie ustalone mechanizmy dziedzicznego predysponowania do tych zaburzeń. Istotny może być temperament ojca lub matki, który wpływa na rozwój reakcji afektywnych i podatność emocjonalną. Rodzice pacjentów często wykazują wyższe wskaźniki alkoholizmu oraz zaburzeń osobowości antyspołecznych.
Rozwój choroby wynika z różnych czynników rodzinnych, społecznych, biologicznych i środowiskowych, w tym:
-
Zachowania antyspołeczne rodziców, rodzina niepełna, nadużywanie alkoholu, nadmierne kontrolowanie, znęcanie się i przemoc, postawa nadopiekuńcza lub nieuważna, nadmierna presja, brak miłości.
-
Opóźnienie w rozwoju mowy i umysłowym, nieadekwatna inteligencja jak na wiek, nadpobudliwość, impulsywność, zaburzenia uczenia się itp.
-
Odrzucenie, zastraszanie, agresja ze strony rówieśników.
-
Cechy psychologiczne, takie jak niska samoocena, poczucie niższości, skłonność do autoafirmacji.
-
Uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (np. infekcje, urazy), trudna ciąża u matki, powikłania, przedwczesny poród itp.
Niski status społeczny, słabe warunki materialne oraz braki w wykształceniu w rodzinie wielodzietnej predysponują do rozwoju zaburzeń.
Zachowania destrukcyjne rozwijają się na skutek zmian neurobiologicznych, które wpływają na strukturę mózgu, takie jak dysfunkcje neuroprzekaźników odpowiedzialnych za sferę emocji oraz obniżony poziom kortyzolu i tętna.
Zgodnie z teorią psychodynamiczną zaburzenie opozycyjne w postaci negatywizmu i uporu wynika z wewnętrznego konfliktu oraz chęci dziecka do zwiększenia swojej wartości. Takie zachowanie staje się nieświadomą obroną dziecka.