Wodogłowie u dzieci objawy leczenie

Wodogłowie u dzieci, wodogłowie dziecięce

Choroba

Wodogłowie u dzieci jest stanem chorobowym objawiającym się nagromadzeniem płynu mózgowo-rdzeniowego w komorach mózgu, a czasem również w przestrzeni podpajęczynówkowej, co może skutkować zaburzeniami w rozwoju fizycznym oraz neuropsychologicznym dziecka. Choroba ta charakteryzuje się podwyższonym ciśnieniem śródczaszkowym i może występować zarówno jako schorzenie samoistne, jak i komplikacja po urazach głowy czy infekcjach mózgu. Diagnostyka, obserwacja i leczenie wodogłowia należą do kompetencji neurologów.

Chociaż wodogłowie jest chorobą stosunkowo rzadką, zdecydowanie częściej diagnozuje się je u dzieci niż u dorosłych. Rozwijający się mózg dziecka jest szczególnie wrażliwy na wszelkie procesy chorobowe, które mogą hamować jego rozwój i niekorzystnie wpływać na stan zdrowia fizycznego oraz emocjonalnego. Bez odpowiedniego leczenia, wodogłowie może prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń organizmu, w tym do śmierci.

Rodzaje wodogłowia:

Wodogłowie można podzielić ze względu na przyczyny jego powstania oraz lokalizację. Wyróżniamy wodogłowie:

Wodogłowie wrodzone, rozwijające się już w życiu prenatalnym;
Wodogłowie nabyte, indukowane po narodzinach przez czynniki zewnętrzne, takie jak urazy czy infekcje.

W zależności od lokalizacji gromadzenia się płynu, rozróżniamy:

Wodogłowie zewnętrzne – płyn mózgowo-rdzeniowy kumuluje się głównie w przestrzeniach pod oponami mózgu;
Wodogłowie wewnętrzne – charakteryzujące się przepływem płynu do komór mózgu i ich rozszerzeniem;
Wodogłowie mieszane, czyli ogólne, które jest kombinacją form zewnętrznych i wewnętrznych.

Rozróżniamy także typy otwarte (komunikujące się), gdzie zachowana jest komunikacja między komorami a przestrzenią podpajęczynówkową, oraz typy zamknięte (obturacyjne), gdzie ta komunikacja jest zablokowana. W zależności od tempa narastania symptomów wyróżniamy postacie ostre, podostre i przewlekłe choroby.

Przyczyny wodogłowia u dzieci:

Do przyczyn wrodzonego wodogłowia należą:

Wady rozwojowe, takie jak pierwotne zwężenie wodociągu mózgu;
Malformacje Arnolda-Chiariego typu 1 lub 2;
Zespół Dandy'ego-Walkera;
Torbiele pajęczynówki;
Hipoplazja przestrzeni podpajęczynówkowych;
Wrodzone anomalie układu żylnego mózgu, np. tętniak żyły Galena;
Stenoza za wodociągu Sylwiusza, która odpowiada za około 30% przypadków wrodzonego wodogłowia.

Wodogłowie wrodzone może wynikać również z infekcji wewnątrzmacicznych, takich jak toksoplazmoza, cytomegalia, różyczka, opryszczka czy wrodzona kiła, a także z zakrzepowego zapalenia żył mózgu oraz urazów.

Wodogłowie nabyte w okresie noworodkowym może być skutkiem bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia pajęczynówki i mózgu. Pouraz owe wodogłowie u dzieci najczęściej wynika z urazów wewnątrzczaszkowych doznanych w trakcie porodu, takich jak krwotoki podpajęczynówkowe czy dokomorowe, oraz z urazów mózgu. Wodogłowie o podłożu nowotworowym może rozwijać się wskutek obecności guzów, takich jak brodawczak, rak, oponiak splotu naczyniówkowego, guzy komorowe oraz guzy czaszki i rdzenia kręgowego. Wodogłowie towarzyszące wadom tętniczo-żylnym mózgu manifestuje się już w okresie dzieciństwa.

Czynniki ryzyka dla rozwoju wodogłowia u dzieci obejmują: przedwczesny poród (przed 35 tygodniem ciąży), niską masę urodzeniową (poniżej 1500 g), wąską miednicę matki, zastosowanie aktywnych metod wspomagania porodu, niedotlenienie i zamartwicę płodu, a także nadciśnienie płucne noworodka oraz inne stany chorobowe.

Dysfunkcja przepływu płynu mózgowo-rdzeniowego w przebiegu wodogłowia u dzieci prowadzi do wtórnych zmian w strukturach mózgu i jego oponach, w tkankach miękkich oraz kościach czaszki. Chorobowe zmiany manifestują się poszerzeniem komór mózgowych, spłaszczeniem zwojów, wygładzeniem bruzd, zanikiem splotów naczyniówkowych, obrzękiem, zwłóknieniem i zrośnięciem opon mózgowych oraz innymi komplikacjami.

Wodogłowie u dzieci objawy

Klasyczne symptomy wodogłowia u maluchów, które przekroczyły pierwszy rok życia, obejmują znaki wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Do tych objawów należą:

Nasilający się ból głowy;
Uczucie nudności oraz epizody wymiotne;
Spastyczny niedowład, charakteryzujący się mimowolnym napięciem mięśniowym oraz spowolnieniem ruchów kończyn;
Przewlekłe uczucie wyczerpania;
Trudności w utrzymaniu moczu;
Zaburzenia chodu;
Napady drgawek;
Zezowatość;
Nystagmus, czyli niekontrolowane ruchy gałek ocznych;
Opóźnienie w rozwoju dziecka.

W przypadkach, gdy wodogłowie wywołane jest przez uraz mózgu lub infekcję, u starszaków może dojść do zauważalnego pogorszenia pamięci i koncentracji, obniżenia ostrości wzroku, pojawienia się drażliwości, zawrotów głowy oraz bólu głowy, który nie reaguje na standardowe środki przeciwbólowe.

U niemowląt wodogłowie może manifestować się przez:

Wybrzuszenie oraz pulsowanie ciemiączka;
Rozchodzenie się szwów czaszkowych;
Deformacje głowy z dominacją obszaru mózgowego nad twarzoczaszką;
Szybki wzrost obwodu głowy, znacznie odbiegający od średnich wartości;
Wzmożoną drażliwość i płaczliwość;
Obniżony apetyt;
Powtarzające się zjawiska niedomykalności żołądkowej, przypominające wymioty;
Rozbieżne zez;
Objaw Graefego, polegający na widoczności białka oka powyżej tęczówki przy zerknięciu w dół;
Wyraźnie zaznaczony układ żyłny na powierzchni głowy.

W niektórych sytuacjach dodatkowym sygnałem może być bradykardia, czyli wolna praca serca, utrzymujący się drgający ruch (tremor) brody i kończyn.

Wodogłowie u dzieci rozpoznanie

Diagnostyka i leczenie wodogłowia u dzieci to złożony proces, który wymaga interdyscyplinarnej współpracy specjalistów. Wczesne wykrycie tego schorzenia już w okresie prenatalnym możliwe jest dzięki zastosowaniu metod takich jak pomiar stężenia alfa-fetoproteiny w surowicy matki i płynie owodniowym, co pozwala na identyfikację problemu od pierwszego trymestru ciąży. Wykorzystując ultrasonografię, możemy rozpoznać wodogłowie między 16 a 20 tygodniem ciąży, co stawia przed rodzicami i lekarzami poważne decyzje dotyczące dalszego postępowania.

Natychmiast po narodzinach, neonatolog może wykryć wodogłowie w szpitalu położniczym. W pierwszych miesiącach życia dziecka, ważnym wskaźnikiem jest przekroczenie normatywnego obwodu głowy o więcej niż 2 cm, co powinno skutkować skierowaniem malucha do specjalisty w dziedzinie neurologii lub neurochirurgii dziecięcej w celu dalszej diagnostyki.

Transiluminacja czaszki, neurosonografia przez ciemiączko oraz kraniografia to metody umożliwiające wczesne rozpoznanie wodogłowia. Zaawansowane techniki obrazowania, takie jak tomografia komputerowa (CT), ograniczyły konieczność stosowania starszych metod radiograficznych. CT umożliwia szczegółową ocenę mózgu, identyfikując nawet drobne zmiany w obszarach wypełnionych płynem mózgowo-rdzeniowym. Rezonans magnetyczny (MRI) stanowi metodę pierwszego wyboru przy podejrzeniu procesów okluzyjnych.

W diagnostyce pomocniczej wykorzystuje się badania takie jak echoencefalografia, elektroencefalografia (EEG) oraz angiografia MR w celu oceny stanu naczyń mózgowych.

Ważnym elementem diagnostyki jest również ocena stanu wzroku dziecka za pomocą oftalmoskopii, która może wykazać pierwsze objawy zaniku nerwu wzrokowego.

Ocena ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego oraz analiza jego składu możliwa jest dzięki zastosowaniu nakłucia lędźwiowego lub komorowego, które umożliwiają także wykonanie badań cieczo dynamicznych.

Wodogłowie u dzieci leczenie

Leczenie wodogłowia wymaga zindywidualizowanego podejścia i może obejmować terapię farmakologiczną mającą na celu redukcję wytwarzania płynu mózgowo-rdzeniowego oraz normalizację jego obiegu. U niektórych pacjentów, wraz z postępem choroby, konieczna staje się interwencja chirurgiczna. Operacje te można podzielić na paliatywne, zmniejszające produkcję płynu, przywracające naturalne drogi jego krążenia, aktywujące sorpcję oraz przetokowe – przekierowujące płyn do innych części ciała. Wybór odpowiedniej metody zależy od etiologii i zaawansowania wodogłowia.

Nie bez znaczenia są ryzyka związane z zabiegami chirurgicznymi, które mogą obejmować zakłócenia w funkcjonowaniu systemów drenażowych, nadmierne drenażowanie płynu czy powikłania zapalne. Każdy przypadek wodogłowia jest unikalny, stąd też niezbędne jest personalizowane podejście terapeutyczne, dostosowane do indywidualnych potrzeb małego pacjenta.

Odpowiednio dobrane i przeprowadzone leczenie wodogłowia u dzieci może skutkować znaczącą poprawą stanu zdrowia i jakości życia. Podjęcie decyzji o rodzaju terapii powinno być wynikiem dokładnej analizy przypadku oraz ścisłej współpracy między rodzicami, pediatrami, neurologami, neurochirurgami oraz innymi specjalistami.

Podczas gdy terapia farmakologiczna z wykorzystaniem leków moczopędnych, inhibitorów anhydrazy węglanowej i saluretyków jest skuteczna w zmniejszaniu produkcji płynu mózgowo-rdzeniowego i ciśnienia wewnątrzczaszkowego, często nie jest to rozwiązanie długoterminowe. W sytuacjach, gdy wodogłowie postępuje, kwestia interwencji chirurgicznej jest omawiana już po kilku miesiącach życia dziecka, a czasem nawet wcześniej.

Operacyjne metody leczenia są różnorodne i zależne od konkretnej sytuacji klinicznej. Zaliczamy do nich:

Interwencje paliatywne, które tymczasowo obniżają ciśnienie wewnątrzczaszkowe,
Procedury mające na celu ograniczenie wytwarzania płynu mózgowo-rdzeniowego,
Zabiegi przywracające naturalne drogi przepływu płynu lub tworzące nowe ścieżki odpływu,
Operacje zwiększające absorpcję płynu,
Tworzenie przetok, które odprowadzają płyn do innych części ciała.

W sytuacjach, gdy standardowe metody leczenia są niewykonalne, stosowane są nietypowe interwencje chirurgiczne. Wszelkie procedury operacyjne wiążą się z ryzykiem, w tym zaburzeń funkcjonowania systemów drenażowych, nadmiernego drenażu czy komplikacji infekcyjnych. Dlatego też decyzja o wyborze metody leczenia musi być podejmowana z wielką starannością i na podstawie dokładnej diagnozy.

Każda z wymienionych metod leczenia ma za zadanie zapewnić dziecku jak najlepsze warunki do rozwoju i funkcjonowania, minimalizując ryzyko dalszych komplikacji zdrowotnych. Nieustanny postęp w medycynie pozwala na coraz bardziej precyzyjne i bezpieczne podejście do leczenia wodogłowia, co jest wielką nadzieją dla dzieci dotkniętych tym schorzeniem oraz ich rodzin.

Wodogłowie u dzieci rokowanie zapobieganie

Perspektywy wyleczenia wodogłowia u dzieci oraz ich przyszłość w aspekcie zdrowotnym są zależne od szeregu istotnych aspektów, takich jak etiologia choroby, jej typ, punktualność diagnozy oraz efektywność terapii, czy to zachowawczej, czy chirurgicznej. Generalnie, zastosowanie odpowiedniej metody leczenia przynosi pożądane rezultaty w przybliżeniu w 50% przypadków. Rokowanie dla dzieci z wodogłowiem nabytym jest mniej optymistyczne niż dla tych z wodogłowiem wrodzonym.

W kwestii profilaktyki wodogłowia u najmłodszych, kluczowe jest odpowiednie przygotowanie do ciąży, prenatalna diagnostyka, unikanie urazów okołoporodowych oraz stała obserwacja dzieci narażonych na ryzyko przez pediatrów i neurologów dziecięcych.

Prewencja chorobowa zawiera następujące działania:

Staranne planowanie ciąży;

Unikanie urazów porodowych;

Rezygnacja z nałogów przed poczęciem i w trakcie ciąży;

Szczepienia ochronne przeciwko chorobom zakaźnym mózgu, takim jak zapalenie opon mózgowych czy zapalenie mózgu;

Wczesna diagnostyka okołoporodowa;

Systematyczna obserwacja dzieci z grup ryzyka przez specjalistów;

Regularne przeprowadzanie badań profilaktycznych do pierwszego roku życia;

Zabezpieczanie bezpiecznych warunków domowych, aby zapobiec urazom głowy.

Rodzice powinni śledzić rozwój i kondycję swoich pociech, niezwłocznie konsultując się z lekarzem w przypadku infekcji, upadków czy urazów głowy czy szyi.

Rehabilitacja po operacyjnym leczeniu wodogłowia u dzieci wymaga indywidualnego podejścia. Nie da się jednoznacznie przewidzieć przebiegu rekonwalescencji, gdyż wpływa na nią wiele zmiennych:

Ogólny stan zdrowia dziecka i ewentualne choroby współistniejące;

Czas rozpoznania i kondycja pacjenta w momencie szukania pomocy medycznej;

Przyjęta strategia leczenia;

Zakres wsparcia farmakologicznego;

Jakość opieki nad pacjentem.

Dla wsparcia szybkiego powrotu do zdrowia po zabiegu, maluchom zaleca się kompleksową rehabilitację, która może zawierać:

Masaż terapeutyczny;

Zabiegi fizjoterapeutyczne;

Ćwiczenia rehabilitacyjne;

Treningi oddechowe;

Kinezyterapię.

Istotne jest też monitorowanie funkcjonowania zastawki po operacji. Do czasu zamknięcia się ciemiączka dużego stosuje się ultrasonografię. W późniejszym okresie zaleca się wykonanie rezonansu magnetycznego (MRI) głowy. Kontrole stanu zdrowia powinny odbywać się co 1–2 lata.

Katalog chorób

Choroby wieku dziecięcego

Wodogłowie u dzieci objawy leczenie

Rodzaje wodogłowia:

Wodogłowie można podzielić ze względu na przyczyny jego powstania oraz lokalizację. Wyróżniamy wodogłowie:

Wodogłowie wrodzone, rozwijające się już w życiu prenatalnym;

Wodogłowie nabyte, indukowane po narodzinach przez czynniki zewnętrzne, takie jak urazy czy infekcje.

W zależności od lokalizacji gromadzenia się płynu, rozróżniamy:

Wodogłowie zewnętrzne – płyn mózgowo-rdzeniowy kumuluje się głównie w przestrzeniach pod oponami mózgu;

Wodogłowie wewnętrzne – charakteryzujące się przepływem płynu do komór mózgu i ich rozszerzeniem;

Wodogłowie mieszane, czyli ogólne, które jest kombinacją form zewnętrznych i wewnętrznych.

Przyczyny wodogłowia u dzieci:

Do przyczyn wrodzonego wodogłowia należą:

Wady rozwojowe, takie jak pierwotne zwężenie wodociągu mózgu;

Malformacje Arnolda-Chiariego typu 1 lub 2;

Zespół Dandy'ego-Walkera;

Torbiele pajęczynówki;

Hipoplazja przestrzeni podpajęczynówkowych;

Wrodzone anomalie układu żylnego mózgu, np. tętniak żyły Galena;

Stenoza za wodociągu Sylwiusza, która odpowiada za około 30% przypadków wrodzonego wodogłowia.

Wodogłowie wrodzone może wynikać również z infekcji wewnątrzmacicznych, takich jak toksoplazmoza, cytomegalia, różyczka, opryszczka czy wrodzona kiła, a także z zakrzepowego zapalenia żył mózgu oraz urazów.

Wodogłowie u dzieci objawy

Klasyczne symptomy wodogłowia u maluchów, które przekroczyły pierwszy rok życia, obejmują znaki wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Do tych objawów należą:

Nasilający się ból głowy;

Uczucie nudności oraz epizody wymiotne;

Spastyczny niedowład, charakteryzujący się mimowolnym napięciem mięśniowym oraz spowolnieniem ruchów kończyn;

Przewlekłe uczucie wyczerpania;

Trudności w utrzymaniu moczu;

Zaburzenia chodu;

Napady drgawek;

Zezowatość;

Nystagmus, czyli niekontrolowane ruchy gałek ocznych;

Opóźnienie w rozwoju dziecka.

U niemowląt wodogłowie może manifestować się przez:

Wybrzuszenie oraz pulsowanie ciemiączka;

Rozchodzenie się szwów czaszkowych;

Deformacje głowy z dominacją obszaru mózgowego nad twarzoczaszką;

Szybki wzrost obwodu głowy, znacznie odbiegający od średnich wartości;

Wzmożoną drażliwość i płaczliwość;

Obniżony apetyt;

Powtarzające się zjawiska niedomykalności żołądkowej, przypominające wymioty;

Rozbieżne zez;

Objaw Graefego, polegający na widoczności białka oka powyżej tęczówki przy zerknięciu w dół;

Wyraźnie zaznaczony układ żyłny na powierzchni głowy.

W niektórych sytuacjach dodatkowym sygnałem może być bradykardia, czyli wolna praca serca, utrzymujący się drgający ruch (tremor) brody i kończyn.

Wodogłowie u dzieci rozpoznanie

W diagnostyce pomocniczej wykorzystuje się badania takie jak echoencefalografia, elektroencefalografia (EEG) oraz angiografia MR w celu oceny stanu naczyń mózgowych.

Ważnym elementem diagnostyki jest również ocena stanu wzroku dziecka za pomocą oftalmoskopii, która może wykazać pierwsze objawy zaniku nerwu wzrokowego.

Ocena ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego oraz analiza jego składu możliwa jest dzięki zastosowaniu nakłucia lędźwiowego lub komorowego, które umożliwiają także wykonanie badań cieczo dynamicznych.

Wodogłowie u dzieci leczenie

Operacyjne metody leczenia są różnorodne i zależne od konkretnej sytuacji klinicznej. Zaliczamy do nich:

Interwencje paliatywne, które tymczasowo obniżają ciśnienie wewnątrzczaszkowe,

Procedury mające na celu ograniczenie wytwarzania płynu mózgowo-rdzeniowego,

Zabiegi przywracające naturalne drogi przepływu płynu lub tworzące nowe ścieżki odpływu,

Operacje zwiększające absorpcję płynu,

Tworzenie przetok, które odprowadzają płyn do innych części ciała.

Wodogłowie u dzieci rokowanie zapobieganie

W kwestii profilaktyki wodogłowia u najmłodszych, kluczowe jest odpowiednie przygotowanie do ciąży, prenatalna diagnostyka, unikanie urazów okołoporodowych oraz stała obserwacja dzieci narażonych na ryzyko przez pediatrów i neurologów dziecięcych.

Prewencja chorobowa zawiera następujące działania:

Staranne planowanie ciąży;

Unikanie urazów porodowych;

Rezygnacja z nałogów przed poczęciem i w trakcie ciąży;

Szczepienia ochronne przeciwko chorobom zakaźnym mózgu, takim jak zapalenie opon mózgowych czy zapalenie mózgu;

Wczesna diagnostyka okołoporodowa;

Systematyczna obserwacja dzieci z grup ryzyka przez specjalistów;

Regularne przeprowadzanie badań profilaktycznych do pierwszego roku życia;

Zabezpieczanie bezpiecznych warunków domowych, aby zapobiec urazom głowy.

Rodzice powinni śledzić rozwój i kondycję swoich pociech, niezwłocznie konsultując się z lekarzem w przypadku infekcji, upadków czy urazów głowy czy szyi.

Rehabilitacja po operacyjnym leczeniu wodogłowia u dzieci wymaga indywidualnego podejścia. Nie da się jednoznacznie przewidzieć przebiegu rekonwalescencji, gdyż wpływa na nią wiele zmiennych:

Ogólny stan zdrowia dziecka i ewentualne choroby współistniejące;

Czas rozpoznania i kondycja pacjenta w momencie szukania pomocy medycznej;

Przyjęta strategia leczenia;

Zakres wsparcia farmakologicznego;

Jakość opieki nad pacjentem.

Dla wsparcia szybkiego powrotu do zdrowia po zabiegu, maluchom zaleca się kompleksową rehabilitację, która może zawierać:

Masaż terapeutyczny;

Zabiegi fizjoterapeutyczne;

Ćwiczenia rehabilitacyjne;

Treningi oddechowe;

Kinezyterapię.

Istotne jest też monitorowanie funkcjonowania zastawki po operacji. Do czasu zamknięcia się ciemiączka dużego stosuje się ultrasonografię. W późniejszym okresie zaleca się wykonanie rezonansu magnetycznego (MRI) głowy. Kontrole stanu zdrowia powinny odbywać się co 1–2 lata.

Zobacz zdjęcia chorób występujących na