Włókniak jajnika to łagodny nowotwór, niewykazujący aktywności hormonalnej, powstający w tkance łącznej odżywiającej pęcherzyki jajnikowe. Jego wzrost, ograniczony do zrębu jajnika lub przerastający do sąsiednich struktur, może wpływać na owulację. Włókniak rozwija się powoli i choć może osiągnąć duże rozmiary, zwykle jest wykrywany wcześniej. Ryzyko złośliwej transformacji jest minimalne, lecz istnieje.
Mięśniaki jajników, stanowiące około 10% zdiagnozowanych nowotworów ginekologicznych, mogą pojawić się zarówno w okresie dojrzewania, jak i w wieku rozrodczym. Najczęściej diagnozuje się je u kobiet przedmenopauzalnych (40-50 lat) lub menopauzalnych (powyżej 50 lat).
Przyczyny włókniaka jajnika nie są jednoznacznie określone. Czynnikiem ryzyka może być niekorzystne środowisko przedchorobowe, obejmujące choroby endokrynologiczne, obniżoną odporność, czy zapalenie przydatków i jajników. Włókniaki mogą współistnieć z mięśniakami macicy i torbielami jajników, sugerując wspólne czynniki etiologiczne.
Anatomicznie, włókniak jajnika to formacja okrągła lub jajowata o gładkiej powierzchni, osiągająca do 10-12 cm. Może być gęsto elastyczna, miękka przy obrzęku, lub twarda z osadem soli wapnia. Zwykle jednostronny i mobilny, włókniak bywa biały lub biało-szary, z ubogą siecią naczyń krwionośnych. Długotrwały guz może zawierać ogniska niedokrwienia i martwicy. Histologicznie składa się z wiązek komórek tkanki łącznej. Można wyróżnić formy ograniczoną i rozlaną, przy czym ta druga może zawierać cysty. Włókniak jajnika to nowotwór wolno rosnący, lecz przy zmianach zwyrodnieniowych może przyspieszyć. Jego zwiększona aktywność mitotyczna wskazuje na stan graniczny o niskim potencjale złośliwości.
Małe mięśniaki zazwyczaj nie wpływają na funkcjonowanie jajników ani na przebieg ciąży. Włókniak hiperkomórkowy jajnika może nawrócić zwłaszcza, gdy jego torebka zostanie uszkodzona podczas operacji.