Rak wątrobowokomórkowy lub pierwotny rak wątroby, to agresywny nowotwór wywodzący się z komórek wątroby, głównie hepatocytów. Termin skrótowy HCC, pochodzący od angielskiego "hepatocellular carcinoma", jest powszechnie stosowany jako określenie tego schorzenia. Ten rodzaj nowotworu stanowi od 80 do 90% przypadków pierwotnych nowotworów złośliwych wątroby.
Najczęstszymi czynnikami sprzyjającymi rozwojowi raka wątrobowokomórkowego są:
-
Marskość wątroby, wynikająca często z nadużywania alkoholu, zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu B i C (HBV, HCV), hemochromatozy, niedoboru alfa1-antytrypsyny oraz pierwotnej marskości żółciowej wątroby.
-
Niekalkoholowe stłuszczenie wątroby.
-
Cukrzyca i otyłość.
-
Uszkodzenia wątroby wywołane przez aflatoksyny, czyli mikotoksyny produkowane przez szczepy Aspergillus w żywności.
-
Użycie sterydów anabolicznych oraz leków antykoncepcyjnych.
Wspólną cechą tych czynników ryzyka jest ich zdolność do uszkadzania komórek wątroby, zwanych hepatocytami. Wysokie ryzyko zachorowania na raka wątrobowokomórkowego obserwuje się u osób, które jednocześnie nadużywają alkoholu, mają infekcje wirusowe wątroby oraz palą papierosy.
U pacjentów z marskością wątroby rak wątrobowokomórkowy stanowi główną przyczynę zgonów. Szacuje się, że 30% osób z rozpoznaną marskością wątroby zostanie dotkniętych tym nowotworem w ciągu życia.
Do chorób zwiększających ryzyko rozwoju raka wątrobowokomórkowego zalicza się hemochromatozę - dziedziczną chorobę polegającą na nadmiernym wchłanianiu żelaza z pożywienia i jego gromadzeniu w tkankach oraz niedobór alfa1-antytrypsyny - białka produkowanego w wątrobie, które m.in. hamuje działanie elastazy, enzymu uszkadzającego tkankę łączną.
Uszkodzenie hepatocytów wywołane aflatoksynami może prowadzić do mutacji genu p53, kontrolującego naprawę uszkodzonego DNA w komórce. Gdy uszkodzenia są poważne, może to skutkować apoptozą, czyli programowaną śmiercią komórki.