Choroba
Psychoza starcza, zwana również psychozą wieku podeszłego, otępieniem starszym to stan psychotyczny, który często występuje u osób w wieku powyżej 60 lat. Charakteryzuje się on trwałym upośledzeniem funkcji psychicznych oraz zachowania. Warto zaznaczyć, że rozwijanie się psychozy u osób starszych następuje powoli i niekoniecznie prowadzi do szybkiego całkowitego otępienia. Niemniej jednak ma negatywny wpływ na funkcje intelektualne, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do rozpadu osobowości jednostki.
Przyczyna psychozy starczej nie jest w pełni zrozumiana. Wyniki badań wskazują, że u osób powyżej 60 roku życia, pod wpływem różnych czynników, rozpoczynają się procesy zanikowe w mózgu, które wpływają na stan psychiczny pacjentów.
Głównymi przyczynami psychozy starczej są:
Predyspozycje dziedziczne, tj. obecność w rodzinie krewnych z demencją starczą lub podobnymi epizodami psychotycznymi.
Przewlekłe choroby narządów wewnętrznych oraz układu moczowo-płciowego.
Ostre procesy zakaźne, które mogą wpływać na komórki mózgowe, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenie mózgu.
Zmiany zwyrodnieniowe związane z wiekiem.
Problemy ze wzrokiem i słuchem.
Narażenie na niekorzystne czynniki zewnętrzne i wewnętrzne zwiększa ryzyko rozwoju tej choroby. Obejmują one:
Zmiany w statusie społecznym, przejście na emeryturę oraz pogorszenie sytuacji finansowej.
Samotność.
Niewłaściwa, monotonna dieta, która prowadzi do niedoboru witamin i mikroelementów.
Brak aktywności fizycznej (hipodynamia).
Nadużywanie alkoholu i palenie.
Przewlekła bezsenność.
Niesystematyczne i nadmierne przyjmowanie leków, zwłaszcza leków nasennych, uspokajających oraz przeciw nadciśnieniowych.
Wyostrzenie cech osobowości osoby starszej.
Warto zaznaczyć, że psychoza starcza częściej występuje u kobiet, zwłaszcza tych z zaburzeniami depresyjnymi.
Patogeneza tej choroby opiera się na niedotlenieniu neuronów mózgu spowodowanym pogorszeniem krążenia krwi i brakiem dostarczania odpowiednich składników odżywczych. Charakteryzuje się ona zmniejszeniem liczby komórek nerwowych, wzrostem gęstości neurofibrylarnej oraz obecnością tzw. "płytek starczych", które są ogniskiem zwyrodnienia tkanek.
Na podstawie klinicznych objawów można rozróżnić kilka etapów psychozy starczej.
W początkowym stadium obserwuje się nasilenie cech osobistych i charakteru. Pacjenci stają się niezwykle skąpi, małostkowi, drażliwi i podejrzliwi.
Następnie dochodzi do zmian w zdolnościach intelektualnych, które prowadzą do uszczerbku funkcji umysłowych, pamięci oraz koncentracji uwagi. Stopniowo pojawiają się zaburzenia związane z orientacją, oceną oraz sferą emocjonalną.
W zależności od charakterystyki objawów wyróżniamy ostre i przewlekłe formy psychozy starczej.
Ostry atak, zwany także objawowym, rozwija się często w kontekście zaostrzenia lub dekompensacji schorzeń somatycznych. Objawia się to następującymi cechami:
Zwiększona aktywność ruchowa, rozdrażnienie i pobudzenie.
Zaburzenia orientacji.
Problemy z pamięcią i skupieniem uwagi.
Doznania lęku, niepokoju oraz dezorientacji.
Halucynacje, urojenia prześladowcze i poczucie zagrożenia.
Dezorientacja.
Ostry okres trwa od kilku dni do trzech tygodni, a nasilenie objawów zależy od ciężkości stanu. Po jego zakończeniu często obserwuje się osłabienie, apatię oraz letarg.
Forma przewlekła charakteryzuje się powolnym narastaniem objawów klinicznych. Wyróżniamy różne typy psychozy starczej:
Depresja starcza. Objawia się ona w różnym stopniu nasilenia, począwszy od lekkiego obniżenia nastroju, aż do ciężkiego stanu depresyjnego z tendencjami samobójczymi. Częściej występuje u kobiet i towarzyszy jej niewielkie pogorszenie funkcji poznawczych.
Halucynoza. Przejawia się różnymi rodzajami halucynacji (słuchowych, wzrokowych, dotykowych), przy zachowanej świadomości. Zazwyczaj pojawia się u osób powyżej 70. roku życia. Halucynoza dotykowa charakteryzuje się nieprzyjemnymi doznaniami i przekonaniem pacjenta, że na jego skórze znajdują się pasożyty, owady lub piasek.
Psychozy halucynacyjno-paranoidalne. W tym przypadku obserwuje się urojeniowe przekonania, które towarzyszą wizualnym iluzjom percepcji.
Chroniczna paranoja. Charakteryzuje się urojeniami dotyczącymi szkody, obawami o życie oraz własność. Przebiega długotrwale, a większość pacjentów zachowuje zdolność do samoopieki i utrzymuje kontakty społeczne.
Parafrenia starcza. Występuje przeważnie u osób starszych. Charakteryzuje się zaburzoną samooceną, skojarzeniem z inną osobą lub fikcyjną postacią oraz opowieściami o niezwykłych wydarzeniach, które rzekomo miały miejsce, takie jak przyjaźnie z gwiazdami itp.
Jeśli chodzi o nasilenie, demencja starcza może mieć łagodny, umiarkowany lub ciężki przebieg.
Psychoza starcza objawy
Psychozy starcze przybierają różne formy, ale najczęściej występują ostre przypadki, nazywane także somatogennymi lub objawowymi, ponieważ często pojawiają się w kontekście nasilających się problemów zdrowotnych, takich jak niewydolność serca, ostre lub przewlekłe schorzenia dróg oddechowych, choroby narządów moczowo-płciowych oraz hipowitaminoza. Charakteryzują się one dezorientacją, fragmentarycznymi objawami oraz częstymi epizodami splątania. Pacjenci mogą doświadczać pobudzenia ruchowego, niepokoju, splątania oraz łagodnych halucynacji. Zaburzenia te trwają od kilku dni do kilku tygodni, mogą mieć charakter jednorazowy lub nawracający, a nasilenie objawów psychicznych jest bezpośrednio powiązane z nasileniem problemów zdrowotnych. Skutkiem tych psychoz może być trwały lub przejściowy zespół psychoorganiczny, a także astenia oraz adynamia.
Przewlekła depresja starcza
Depresja przewlekła u osób starszych, która częściej dotyka kobiet, przejawia się głównie jako apatia, adynamia lub "ciche" stany depresyjne z poważnymi zaburzeniami afektywnymi, które mogą prowadzić nawet do myśli samobójczych, często niezauważalnych dla otoczenia ze względu na łagodne zmiany nastroju na zewnątrz. Może także towarzyszyć jej hipochondryczne myśli, lęki oraz, w przypadkach zaawansowanych, rozwijające się zaburzenia psychotyczne, jak delirium Cotarda. Choroba może trwać przez 10 lat lub dłużej, chociaż w ostatnich latach obserwuje się łagodniejszy przebieg kliniczny, z rzadszymi przypadkami ciężkiej depresji z majaczeniem i nadmiernym pobudzeniem. Warto zaznaczyć, że choroba ta ma niewielki wpływ na poziom inteligencji i funkcje poznawcze, jednak z czasem mogą pojawić się łagodne zaburzenia pamięci.
Przewlekłe psychozy paranoidalne
Psychozy te manifestują się poprzez niewielkie urojenia interpretacyjne, które dotyczą szkodliwych intencji i działań ze strony krewnych i sąsiadów. Pacjenci wierzą, że inni ludzie próbują skrzywdzić ich, np. usiłując przyspieszyć ich śmierć, zatruć ich jedzenie lub dokonać innych krzywd. Towarzyszą temu działania mające na celu zabezpieczenie się przed tymi rzekomymi zagrożeniami, takie jak zmiana zamków czy skargi do władz. Chociaż te psychozy mają niewielki wpływ na zdolność pacjentów do funkcjonowania społecznego, zachowana jest ich zdolność do samoobsługi. Objawy te mogą utrzymywać się przez wiele lat, stopniowo słabnąc.
Przewlekła halucynoza
Halucynoza często występuje u osób w wieku powyżej 70-80 lat i objawia się halucynacjami wzrokowymi, słuchowymi lub dotykowymi. W przypadku halucynoz wzrokowych i słuchowych, pacjenci często zachowują zdolność krytycznego myślenia i rozróżniania między rzeczywistością a halucynacjami w kulminacyjnym momencie ataku. Średni wiek pojawienia się halucynoz werbalnych wynosi 70 lat, zaś wzrokowych - 80 lat. W późniejszym okresie rozwijają się zaburzenia pamięci.
Halucynoza dotykowa (delirium skórne)
Delirium skórne zwykle pojawia się po 50. roku życia i wiąże się z przekonaniem pacjenta o obecności pasożytów lub drobnych cząsteczek (np. piasku) na skórze lub w jej wnętrzu. Pacjenci doświadczają utraty zdolności do krytycznej oceny sytuacji oraz podejmują intensywne działania w celu pozbycia się nieprzyjemnych doznań. Często kierują się do dermatologów, próbują różnych metod leczenia, nieustannie dezynfekują pomieszczenia i pranie ubrania. Przebieg choroby ma charakter napadowy i może utrzymywać się przez wiele lat, z okresowym zmniejszaniem lub stabilizacją objawów.
Psychozy Halucynacyjno-Paranoidalne
Te psychozy zazwyczaj zaczynają się po około 60 roku życia i początkowo przypominają psychozę paranoidalną u osób starszych. W wieku 70-80 lat pacjenci mogą doświadczać wielogłosowej halucynozy werbalnej, przypominającej halucynozę, czasami z dodatkiem echa myśli, uczuciem otwartości psychicznej oraz głosami mentalnymi. Choroba ta może stopniowo prowadzić do rozwoju obrazu klinicznego zbliżonego do schizofrenii, co objawia się zaburzeniami parafrenicznymi oraz konfabulacjami. Przebieg psychoz halucynacyjno-paranoidalnych może trwać dziesięciolecia, a z czasem mogą pojawić się stopniowo postępujące zaburzenia pamięci.
Parafrenia starcza
Parafrenia starcza zazwyczaj rozwija się po roku życia i charakteryzuje się głównie obecnością fantastycznych konfabulacji, często związanych z przeszłością, czasem połączonych z codziennymi wytworami wyobraźni. Pacjenci opowiadają o niezwykłych i fascynujących wydarzeniach, które rzekomo ich spotkały, takich jak przyjaźnie z celebrytami czy zwycięstwa w miłości. Konfabulacje te są trwałe, a zmiany w ich fabułach i szczegółach są nietypowe. Pacjenci często przejawiają euforyczny nastrój, a w niektórych przypadkach mogą dojść do wytworzenia urojeń wielkości. Choroba ta trwa przez 3-4 lata, a następnie objawy stopniowo słabną wraz z pojawieniem się zaburzeń pamięci.
Psychoza starcza rozpoznanie
Bliscy mogą zauważyć obecność choroby, jeśli zauważą zmiany w zachowaniu osoby starszej. Jednak dokładną diagnozę i przyczynę problemów z pamięcią może ustalić tylko specjalista po przeprowadzeniu odpowiednich badań.
Rozpoznanie psychozy starczej opiera się na ocenie klinicznej, wywiadzie medycznym oraz rozmowie z pacjentem i jego otoczeniem. Objawy, które mogą wskazywać na obecność tej choroby obejmują:
Stabilność i ograniczoną zmienność objawów w czasie.
Wyraźne nasilenie zaburzeń psychotycznych.
Trwałe występowanie urojeń i halucynacji przez długi okres czasu, z możliwym stopniowym osłabieniem tych objawów.
Brak rażącego spadku funkcji intelektualnych i pamięci.
W przypadku psychozy o wyraźnym przebiegu, postawienie diagnozy nie stanowi zazwyczaj trudności. Często wystarcza badanie psychiatryczne i dokładny wywiad.
Jednak warto pamiętać, że demencja starcza może maskować się jako inne chorobowe stany, które wykazują podobne objawy. Dlatego w przypadkach, które budzą wątpliwości, aby wykluczyć inne choroby, takie jak schorzenia naczyniowe, guzy mózgu lub udary mózgowo-naczyniowe, konieczne są dodatkowe badania:
Badania krwi, moczu i płynu mózgowo-rdzeniowego.
Badanie ultrasonograficzne naczyń mózgowych.
Obrazowanie komputerowe i rezonans magnetyczny.
Elektroencefalografia.
Badania neuropsychologiczne oceniające pamięć krótkotrwałą oraz zdolności przestrzenne i wzrokowe.
W zależności od wyników tych badań może być konieczna konsultacja innych specjalistów, takich jak neurolog, neurochirurg, kardiolog, urolog i inni.
Psychoza starcza leczenie
Nie istnieje skuteczna terapia, która całkowicie pokona problem demencji. Wizyta u lekarza w przypadku wczesnych objawów tej choroby może zahamować lub spowolnić jej postęp.
Jeśli zachowanie pacjenta stwarza zagrożenie dla niego lub innych, konieczna jest hospitalizacja i monitorowanie w specjalistycznym szpitalu.
Terapia farmakologiczna jest dostosowywana indywidualnie i obejmuje:
Przyjmowanie leków, które mają na celu złagodzenie ostrej symptomatologii i poprawę zachowania, takie jak neuroleptyki, leki przeciwdepresyjne i środki uspokajające.
Leczenie ewentualnych chorób somatycznych.
Stosowanie nootropów, preparatów wpływających na układ naczyniowy oraz witamin.
Wybór odpowiedniego leku, jego dawkowanie oraz czas trwania terapii zależą od klinicznego obrazu choroby, wieku pacjenta oraz istniejących schorzeń współistniejących.
Po ustąpieniu aktywnego epizodu pacjent pozostaje pod stałą opieką lekarzy oraz personelu medycznego do momentu poprawy stanu zdrowia, zredukowania zaburzeń somatycznych oraz przywrócenia normalnych funkcji fizjologicznych.
W ramach terapii stosuje się również:
Ustalenie codziennej rutyny oraz regulację snu nocnego.
Zachęcanie do aktywności fizycznej i fizjoterapii.
Wprowadzenie umiarkowanego poziomu stresu psychicznego oraz promowanie korzystnych hobby.
Poprawa diety z ograniczeniem spożycia soli.
Resocjalizacja.
Oferowanie wsparcia psychologicznego dla rodzin pacjentów oraz szkolenia z podstaw opieki nad osobami cierpiącymi na demencję.
Należy pamiętać, że właściwa opieka, miłość oraz wsparcie ze strony rodziny stanowią istotne elementy leczenia demencji starczej.
Psychozy starcze to procesy trwające długo i nieodwracalne są, który prowadzą do obumierania komórek mózgowych oraz pociąga za sobą powikłania. Wskutek tego zaburza się normalne funkcjonowanie człowieka, pojawiają się trudności w komunikacji z innymi ludźmi, a także zanikają dotychczasowe zainteresowania, umiejętności zawodowe oraz codzienne czynności. Wraz z postępem choroby, jednostka staje się obojętna, bezradna i zależna od wsparcia rodziny.
Skutki psychozy starczej obejmują:
Wyczerpanie i ciężka kacheksja.
Powstawanie odleżyn.
Ryzyko urazów i wypadków.
Skłonność do zapalenia płuc.
Pogorszenie ogólnego stanu zdrowia.
Właściwe leczenie, wsparcie ze strony bliskich oraz niezbędna opieka mogą zapobiec niekorzystnym konsekwencjom i uczynić życie pacjenta bardziej komfortowym.
W momencie pojawienia się pierwszych objawów choroby i problemów z pamięcią, ważne jest, aby jak najszybciej skonsultować się z doświadczonym specjalistą. Wczesne rozpoznanie może znacząco wpłynąć na przedłużenie jakości życia bliskiej osoby.
Wystarczy skontaktować się z wyspecjalizowanymi ośrodkami medycznymi i klinikami. Kompetentni i dobrze wykwalifikowani lekarze są w stanie udzielić niezbędnych zaleceń oraz dostosować indywidualny plan leczenia.
Nie zaleca się samoleczenia, stosowania medycyny alternatywnej ani korzystania z usług "uzdrowicieli" pozbawionych odpowiedniego wykształcenia medycznego oraz doświadczenia zawodowego. Tego rodzaju działania mogą prowadzić do negatywnych skutków dla samopoczucia i mieć nieodwracalne konsekwencje.
Psychoza starcza rokowanie zapobieganie
Prognozy dotyczące terminowego leczenia ostrej psychozy starczej są optymistyczne. Późne rozpoczęcie terapii i nasilenie objawów mogą doprowadzić do rozwoju zespołu psychoorganicznego. Przewlekłe zaburzenia psychiczne u osób starszych są zwykle traktowane jako niekorzystne pod względem możliwości powrotu do zdrowia.
Niestety, nie istnieje konkretny sposób zapobiegania psychozie starczej. Niemniej jednak, istnieją kroki, które można podjąć, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia demencji:
Zachowuj aktywność fizyczną i regularnie ćwicz. Ruch może poprawić krążenie krwi do mózgu i wspomagać jego zdrowie.
Zrezygnuj z szkodliwych nawyków, takich jak palenie papierosów czy nadmierne spożycie alkoholu, które mogą zwiększać ryzyko zaburzeń psychicznych.
Stosuj zdrową dietę i kontroluj swoją wagę. Dieta bogata w składniki odżywcze może wpłynąć na funkcje mózgu i ogólną kondycję.
Utrzymuj aktywne życie społeczne, regularnie spotykaj się z przyjaciółmi i rodziną. To może pomóc w utrzymaniu aktywności umysłowej i emocjonalnej.
Dbaj o higienę psychiczną, unikaj sytuacji stresowych i szukaj technik radzenia sobie ze stresem.
Natychmiast lecz choroby somatyczne, takie jak nadciśnienie czy cukrzyca. Te schorzenia mogą zwiększać ryzyko zaburzeń psychicznych.
Jeśli opiekujesz się osobą cierpiącą na psychozę starczą, ważne jest, aby przestrzegać pewnych wskazówek opieki:
Bądź cierpliwy i szanuj pacjenta. Pamiętaj, że nie jest w stanie kontrolować swojego zachowania.
Nie próbuj go przekonywać ani dowodzić w trudnych sytuacjach. Czasem warto wykazać zrozumienie i akceptację jego przekonań.
Pomagaj utrzymać codzienną rutynę i wykonywać codzienne czynności. Struktura dnia może pomóc w zachowaniu organizacji życia.
Stwórz bezpieczne środowisko i zapewniaj stałą opiekę oraz wsparcie pacjentowi. Monitorowanie jego stanu jest kluczowe.
Regularne konsultacje z lekarzem i odpowiednia terapia mogą znacznie poprawić rokowanie i jakość życia pacjenta cierpiącego na demencję.
Pamiętaj, że psychoza starcza i demencja to trudne schorzenia, ale odpowiednia opieka i wsparcie mogą znacznie poprawić jakość życia pacjentów i ich rodzin.
Katalog chorób