Przewlekły obrzęk żylny jest wynikiem nadmiernego gromadzenia się płynu śródmiąższowego w wyniku deformacji żył. To schorzenie często występuje u pacjentów, którzy zgłaszają się do lekarza. Jeśli organizm jest narażony na czynniki szkodliwe, rozwój tej choroby może przebiegać szybciej. Przewlekły obrzęk żylny jest bardziej powszechny u kobiet i osób starszych.
Przyczyną obrzęku żylnego jest wsteczny przepływ krwi (refluks), utrudnienie odpływu krwi żylnej lub oba te czynniki występujące równocześnie i zakrzepowe zapalenie naczyń żylnych.
Obrzęk żylny jest dolegliwością, w której dochodzi do zastoju krwi żylnej w obrębie kończyn. Najczęściej dotyczy on nóg i wynika z przeciążenia układu limfatycznego. Występowanie tego rodzaju obrzęku wahają się od 1% do ponad 20% i zwykle zwiększa się wraz z wiekiem, szczególnie u kobiet powyżej 60 roku życia. Objawy obrzęku nasilają się w ciągu dnia, osiągając szczyt pod wieczór. Ponadto, nawet przy zdrowych żyłach, często pojawia się obrzęk nóg po długotrwałym locie samolotem. Należy podkreślić, że układ limfatyczny i układ żylny współpracują ze sobą w odprowadzaniu płynów. Dlatego uszkodzenie układu żylnego może prowadzić do niewydolności naczyń limfatycznych. Jeżeli obrzęk żylny nie ustępuje samoistnie w ciągu kilku godzin, może wskazywać na przewlekłą niewydolność żylną.
Przewlekły obrzęk żylny ma różne przyczyny, oto główne z nich:
-
Żylaki. W przypadku żylaków, żyły stają się powiększone, opuchnięte i poskręcane, co prowadzi do niewydolności zastawek i przecieku płynu do otaczających tkanek.
-
Zakrzepica żył głębokich. Zakrzep krwi w żyłach kończyn dolnych może zwiększyć ciśnienie w żyłach i powodować obrzęk.
-
Przewlekła niewydolność żylna. Długotrwałe zaburzenia funkcjonowania żył prowadzą do zwiększonego ciśnienia w żyłach i obrzęków.
-
Otyłość. Nadmierna masa ciała może zwiększać nacisk na żyły w nogach, powodując obrzęki.
-
Długotrwałe stanie lub siedzenie. Brak aktywności fizycznej może prowadzić do wzrostu ciśnienia w żyłach i powstawania obrzęków.
-
Ciąża. W czasie ciąży wzrasta ucisk na żyły w miednicy i nogach, co może prowadzić do obrzęków.
-
Starzenie się organizmu. Ze wzrostem wieku ściany żył mogą tracić elastyczność, co przyczynia się do występowania obrzęków.
Przewlekły obrzęk żylny jest spowodowany utrzymującym się zastojem krwi oraz wzrostem ciśnienia wewnątrz naczyń. W wyniku tych zmian dochodzi do zwiększonej przepuszczalności ściany żyły i gradientu dyfuzji przez kapilary. Towarzyszy temu wyciek białek osocza o dużych cząsteczkach (takich jak fibrynogen czy fragmenty hemoglobiny) oraz uszkodzenie utworzonych elementów krwi, co prowadzi do wzrostu ciśnienia osmotycznego w tkankach międzykomórkowych. W wyniku tych procesów nadmiar płynu gromadzi się w tkankach.
W celu zmniejszenia nasilenia obrzęku międzykomórkowego, organizm uruchamia mechanizmy kompensacyjne. Usuwanie nadmiaru płynu odbywa się poprzez aktywację układu limfatycznego, co manifestuje się przejściowymi objawami. Jednak utrzymujące się nadciśnienie żylne przy stałym podwyższonym ciśnieniu hydrostatycznym nasila zmiany w mikrokrążeniu i prowadzi do dekompensacji mechanizmu odpływu. W efekcie gromadzi się coraz więcej płynu w tkankach, co prowadzi do nasilonego i trwałego obrzęku.
Fibrynogen obecny w tkance międzykomórkowej przekształca się w fibrynę, co inicjuje stan zapalny o charakterze aseptycznym. Fibryna bierze udział w tworzeniu pasm tkanki łącznej oraz tworzeniu "sprężynek", które uciskają naczynia włosowate. Mikroangiopatia nasila niedotlenienie tkanek, sprzyja powstawaniu stwardnienia skóry, a w połączeniu z zapaleniem naczyń limfatycznych może prowadzić do zablokowania dróg odpływu limfy. Mikroangiopatia są to przewlekłe powikłania w małych naczyniach krwionośnych wynikające ze źle leczonej cukrzycy lub długo trwającej cukrzycy. W rezultacie rozwija się obrzęk limfatyczny, tworzą się warunki sprzyjające powstawaniu i postępowaniu zaburzeń troficznych.