Przewlekłe zapalenie płuc lub przedłużone zapalenie płuc to zapalenie tkanki płucnej, które trwa około 4-6 tygodni, a w niektórych przypadkach może trwać 6-8 miesięcy. Jeśli po tym okresie badania kliniczne nie potwierdzą całkowitego wyzdrowienia, u pacjenta zwykle rozpoznaje się przewlekłe zapalenie płuc.
Przewlekłe zapalenie płuc rozwija się w wyniku długotrwałego lub nawracającego stanu zapalnego płuc, zwłaszcza w przypadkach, gdy pewne obszary płuc nie powracają do pełnej funkcji oddechowej, co prowadzi do hipowentylacji lub niedodmy. Epizody zaostrzenia przewlekłego zapalenia płuc najczęściej są spowodowane ostrymi infekcjami wirusowymi dróg oddechowych, takimi jak paragrypa, infekcje wirusem RS czy adenowirusami. U dzieci mogą również wystąpić zaostrzenia w wyniku infekcji typowych dla wieku dziecięcego, takich jak odra, krztusiec czy ospa wietrzna.
W analizie mikrobiologicznej plwociny lub płukania oskrzeli zidentyfikowano różnorodną florę bakteryjną, w tym szkodliwe gronkowce, pneumokoki, pałeczki paciorkowców hemolitycznych, bakterie Haemophilus influenzae, Pseudomonas aeruginosa, a także grzyby z rodzaju Candida. Często mieszana flora bakteryjna, w tym obecność gronkowców w połączeniu z innymi drobnoustrojami, jest odpowiedzialna za zachorowania. Istnieje kilka czynników ryzyka sprzyjających rozwojowi przewlekłego zapalenia płuc. Należą do nich niewłaściwe lub przedwczesne leczenie ostrego stanu zapalnego, przedwczesne wypisanie pacjenta ze szpitala oraz czynniki, które osłabiają reaktywność organizmu, takie jak podeszły wiek, niedobory witamin, alkoholizm czy palenie tytoniu. Udowodniono, że przewlekłe zapalenie płuc często współistnieje u pacjentów z przewlekłym zapaleniem oskrzeli. U dzieci ważne są również wady w opiece nad nimi, niedożywienie, skaza wysiękowa, a także obecność ciał obcych w oskrzelach oraz przewlekłe infekcje nosogardzieli, takie jak zapalenie migdałków czy zatok.
Podłożem morfologicznym przewlekłego zapalenia płuc są nieodwracalne zmiany w tkance płucnej, takie jak pneumoskleroza (zrogowacenie tkanki płucnej) i karnifikacja (zanik pęcherzyków płucnych). Oskrzele również mogą ulec deformacji w wyniku przewlekłego procesu zapalnego. Te zmiany prowadzą do ograniczenia funkcji układu oddechowego, głównie o charakterze restrykcyjnym. Nadmierne wydzielanie śluzu w połączeniu z trudnościami w drenażu oskrzeli i upośledzeniem wentylacji pęcherzyków płucnych w obszarze dotkniętym niedodmą prowadzi do zwiększonej podatności na negatywne skutki. To objawia się, jako nawracające miejscowe zaostrzenia w obszarze połączenia oskrzeli z płucem.
Przewlekłe zapalenie płuc może być klasyfikowane na podstawie zmian patomorfologicznych na karnifikujące (głównie związane z przerostem tkanki łącznej) i śródmiąższowe (charakteryzujące się przewagą stwardnienia tkanki płucnej). W zależności od rozległości zmian można wyróżnić postaci ogniskowe, segmentowe (wielosegmentalne) i płatowe. Również aktywność procesu zapalnego pozwala na podział na fazy remisji, powolnego zapalenia i zaostrzenia.