Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) stanowi powszechnie występującą chorobą układu oddechowego. Jest rezultatem długotrwałego procesu zapalnego zachodzącego w oskrzelach, który skutkuje modyfikacjami w strukturze ścian oskrzelowych. To z kolei prowadzi do utrudnienia eliminacji zgromadzonej wydzieliny oraz zaburzenia swobodnego przepływu powietrza przez oskrzela. W rezultacie płuca ulegają nadmiernemu napompowaniu, powstaje rozedma płuc, zaś w dalszym etapie rozwija się przewlekła niewydolność oddechowa.
Ryzyko późnego wykrycia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) wynika z jej niecharakterystycznych objawów oraz trudności w rozpoznaniu na wczesnym etapie choroby, gdy proces chorobowych jest niemal niewidoczny z zewnątrz. Mimo że stan zapalny rozwija się niewidocznie dla oka, stopniowo postępuje, powodując nieodwracalne zmiany w strukturze ścian oskrzeli i poważne upośledzenie funkcji oskrzeli oraz płuc.
Przewlekła obturacyjna choroba płuc stanowi jedną z trzech głównych przyczyn zgonów, obok choroby niedokrwiennej serca oraz udaru mózgu.
W przypadku POChP dochodzi do zaburzenia normalnego funkcjonowania mechanizmów odpornościowych, co prowadzi do zmian w strukturze i funkcji wewnętrznej wyściółki oskrzeli. Wydzielina śluzowa w oskrzelach produkuje się w nadmiernych ilościach, co zwiększa lepkość śluzu, tworząc korzystne środowisko do wzrostu bakterii oraz uszkodzenia ścian oskrzeli. W rezultacie dochodzi do ograniczenia drożności oskrzeli, powstawania rozedmy płuc oraz procesu pneumosklerozy, co prowadzi do postępującej niewydolności oddechowej.
Spirometria stanowi kluczowe badanie wykonywane w celu oceny nasilenia choroby obturacyjno- -niedokrwiennej (POChP). Jest również niezbędna w procesie diagnozowania tej choroby. Chorobę POChP diagnozujemy u pacjentów, u których współczynnik FEV1 do FVC wynosi poniżej 0,7 (70%).
Stopień upośledzenia funkcji płuc u osób cierpiących na POChP jest oceniany na podstawie wartości FEV1, inaczej mówiąc – objętości wydechowej pierwszosekundowej (jest to ilość powietrza, którą można wydmuchać z płuc w ciągu pierwszej sekundy zdecydowanego wydechu).
W wynikach spirometrii wartość FEV1 jest prezentowana, jako liczba bezwzględna (wyrażona w litrach lub mililitrach) oraz jako procentowa wartość przewidywanej, (czyli średniej wartości dla danej grupy wiekowej i płci wśród osób zdrowych). Klasyfikacja opiera się na odsetku wartości przewidywanej FEV1:
-
Łagodna obturacja: FEV1 > 80%,
-
Umiarkowana obturacja: FEV1 50—80%,
-
Ciężka obturacja: FEV1 30—50%,
-
Bardzo ciężka obturacja: FEV1 < 30%.
Warto podkreślić, że podział wyników spirometrii niekoniecznie odzwierciedla przebieg choroby, który może znacząco różnić się u różnych pacjentów. Dodatkowo, granice między poszczególnymi stopniami choroby zostały ustalone arbitralnie, – dlatego też pełna ocena wymaga uwzględnienia całościowego obrazu klinicznego.
Przyczyny rozwinięcia się przewlekłej obturacyjnej choroby płuc można podzielić na różne czynniki, z których 90-95% stanowi palenie tytoniu. W pozostałych około 5% przypadków można wskazać na zagrożenia zawodowe, takie jak narażenie na szkodliwe gazy i cząstki, infekcje dróg oddechowych w dzieciństwie, istniejące choroby oskrzelowo-płucne oraz stan środowiska. W rzadkich przypadkach, mniej niż 1% chorych cierpiących na POChP, choroba ma podłoże genetyczne, związane z niedoborem alfa1-antytrypsyny, substancji produkowanej w wątrobie, która chroni płuca przed uszkodzeniami wywołanymi przez enzymy elastazy.
Przewlekła obturacyjna choroba płuc jest uważana za chorobę zawodową wśród grup zawodowych, takich jak górnicy, kolejarze, robotnicy budowlani narażeni na kontakt z cementem, pracownicy przemysłu celulozowo-papierniczego oraz metalurgicznego, a także robotnicy rolni zajmujący się przetwórstwem bawełny i zboża. W przypadku zagrożeń zawodowych istniejących w tych branżach, główne przyczyny rozwinięcia POChP to:
-
Narażenie na kadm i krzem,
-
Praca z metalem,
-
Wystawienie na szkodliwe substancje powstające podczas spalania paliwa.
Czynniki środowiskowe i genetyczne przyczyniają się do utrwalenia przewlekłego procesu zapalnego wewnętrznej wyściółki oskrzeli, co prowadzi do osłabienia lokalnej odporności oskrzeli. Współbieżnie, wzrasta produkcja śluzu w oskrzelach, jego konsystencja ulega zwiększeniu, co tworzy korzystne warunki dla namnażania się bakterii. Dochodzi również do upośledzenia przewodnictwa oskrzeli, zmian w tkance płuc oraz w pęcherzykach płucnych. Progresja POChP prowadzi do utraty odwracalnego składnika (obrzęk błony śluzowej oskrzeli, skurcz mięśni gładkich, nadmierna produkcja śluzu), a także nasilenia nieodwracalnych zmian prowadzących do powstawania włóknienia w okolicach oskrzeli oraz rozedmy płuc. Postępująca niewydolność oddechowa w POChP może być komplikowana nawracającymi infekcjami płuc, spowodowanymi działaniem bakterii.
Przebieg POChP powoduje pogorszenie wymiany gazowej w płucach, co objawia się zmniejszeniem retencji tlenu (O2) i dwutlenku węgla (CO2) we krwi tętniczej, wzrostem ciśnienia w tętnicy płucnej oraz prowadzeniem do wykształcenia serca płucnego. Postępujące przewlekłe serce płucne jest związane z niewydolnością krążenia i może prowadzić do zgonu u 30% pacjentów cierpiących na POChP.
Przewlekła obturacyjna choroba płuc a astma. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) i astma to dwie różne choroby układu oddechowego, ale obie charakteryzują się problemami z przepływem powietrza w płucach. POChP, często związana z paleniem tytoniu, prowadzi do trwałego uszkodzenia dróg oddechowych i pęcherzyków płucnych, powodując trudności w oddychaniu, przewlekły kaszel i wydzielanie śluzu. Z kolei astma to choroba, w której drogi oddechowe stają się okresowo zwężone i zapalne, co prowadzi do napadów duszności, świstów w klatce piersiowej i kaszlu. Chociaż obie choroby mają pewne podobieństwa, różnią się przyczynami, objawami i podejściem terapeutycznym.