Orbitopatia tarczycowa inne nazwy oftalmopatia tarczycowa, oftalmopatia Gravesa-Basedowa to zespół objawów ze strony oczu, wywołanych zapaleniem immunologicznym w chorobach tarczycy tkanek miękkich oczodołu w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa (30% chorych na ChGB). W niektórych przypadkach zagrażająca wzrokowi.
Orbitopatia tarczycowa może pojawić się przed wystąpieniem choroby tarczycy, towarzyszyć jej lub wystąpić kilka lat później.
W chorobach autoimmunologicznych układ odpornościowy „atakuje” swój własny narząd. Komórki układu odpornościowego zaczynają wytwarzać specjalne białka - przeciwciała, które bezpośrednio wiążą się z komórkami tarczycy i powodują wytwarzanie dużej ilości hormonów. Z nieznanych dotąd przyczyn przeciwciała te wchodzą w interakcje z tkankami oczodołu (tłuszczem i mięśniami). Prowadzi to do rozwoju stanu zapalnego oczodołu.
oftalmopatia Gravesa-Basedowa (autoimmunologiczna, tarczycowa) jest chorobą autoimmunologiczną, której towarzyszy uszkodzenie tkanek pozagałkowych, wytrzeszcz (przemieszczenie gałki ocznej do przodu), porażenie mięśni oka. Częstotliwość choroby wynosi około 2%. Zagrożeni są pacjenci w wieku powyżej 40 lub 60 lat, podczas gdy kobiety cierpią na chorobę 5-8 razy częściej niż mężczyźni.
Oftalmopatia tarczycowa charakteryzuje się wzrostem komórek tłuszczowych, stanem zapalnym i rozszerzeniem mięśni oka. Żyły są ściśnięte, rozwijają się obrzęki. U 5% pacjentów choroba jest bolesna, z rozwojem owrzodzenia rogówki i uciskiem nerwu wzrokowego.
Wyróżnia się aktywną i nieaktywną fazę oftalmopatii tarczycowej. W fazie aktywnej obserwuje się obrzęk powiek, rozszerzenie szpar powiekowych, dyskomfort w okolicy oczu, uczucie ucisku i bolesności za okiem oraz podczas poruszania oczami, wysunięcie gałek ocznych do przodu, zaczerwienienie i łzawienie.
Niestety, przy początkowych objawach oftalmopatii tarczycowej bardzo często diagnoza jest błędna. Przepisywane są krople przeciwbakteryjne i przeciwzapalne, ale objawy tylko nasilają się. Długotrwałe i niestety nieskuteczne leczenie prowadzi do tego, że pacjenci zwracają się do specjalistów, gdy choroba jest już w pełnym rozkwicie.
Stopniowo choroba przechodzi w fazę nieaktywną, w której ustępują zmiany zapalne. Zwłóknienie (tkanka bliznowata) tworzy się w tkankach oczodołu. Gałka oczna okazuje się niejako „zacementowana”, a istniejących zmian kosmetycznych i funkcjonalnych nie da się już konserwatywnie korygować.
W ciężkich przypadkach orbitopatii tarczycowej, w przypadku braku leczenia lub niewłaściwie dobranej taktyki, rozwijają się powikłania: neuropatia wzrokowa - uszkodzenie nerwu wzrokowego związane z jego uciskiem, napięciem i upośledzeniem krążenia krwi, co może prowadzić do ślepoty; i keratopatia – uszkodzenie rogówki oka, które rozwija się w wyniku niezamknięcia powiek, zaburzenia unerwienia, zmniejszenie wrażliwości, a następnie infekcja i ryzyko rozwoju jej perforacji, co może prowadzić do utraty oka, jako narządu.