Odmiedniczkowe zapalenie nerek w ciąży, ciążowe odmiedniczkowe zapalenie nerek

Odmiedniczkowe zapalenie nerek w ciąży, ciążowe odmiedniczkowe zapalenie nerek
Choroba

 

Odmiedniczkowe zapalenie nerek w ciąży, inaczej nazywane ciążowym zapaleniem odmiedniczkowym nerek, to jedno z poważniejszych i bardziej niepokojących powikłań. Dotyka około 1% ciężarnych i najczęściej rozwija się po 20 tygodniu ciąży, kiedy to powiększająca się macica wywiera ucisk na drogi moczowe. Do diagnozy dochodzi zarówno w sytuacji pierwszego epizodu odmiedniczkowego zapalenia nerek w stanie pełnego zdrowia, jak i przy zaostrzeniu stanu przewlekłego, który był obecny przed ciążą.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek u kobiet w trakcie ciąży może wystąpić na skutek działania czynników infekcyjnych. W większości przypadków, aż 95%, jednoznacznie identyfikuje się pojedynczy patogen. Tylko u 5% pacjentek choroba może być wywołana przez kombinację drobnoustrojów. Najczęściej problem powodują bakterie typu E. coli (80% przypadków), podczas gdy inne mikroorganizmy, takie jak gronkowce saprofityczne, Klebsiella, Proteus, enterokoki, paciorkowce i inne, występują rzadziej. Badania wykazały, że u 0,5-30% ciężarnych nie wykrywa się patogennej mikroflory w moczu.

Istnieją określone czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia tej choroby u ciężarnych. Do najbardziej znaczących należą wady nerek, moczowodów, kamica nerkowa, cukrzyca czy niekorzystne warunki społeczne. Ryzyko odmiedniczkowego zapalenia nerek rośnie także na skutek:

  • Zmian w układzie moczowym podczas ciąży ucisk rosnącej macicy i działanie progesteronu prowadzi do rozszerzenia dróg moczowych u 80% zdrowych ciężarnych. W późniejszych etapach ciąży obserwuje się osłabienie mięśni zwieracza cewki moczowej. Te zmiany w połączeniu z innymi czynnikami mogą prowadzić do problemów z odprowadzaniem moczu.

  • Bakteriuria bezobjawowa chociaż nie zawsze obserwuje się objawy zapalenia, obecność bakterii w moczu (u 4-10% pacjentek) może prowadzić do rozwinięcia się ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek.

  • Infekcje narządów płciowych i innych organów różne infekcje, takie jak zapalenie sromu czy szyjki macicy, mogą sprzyjać rozwojowi choroby. W niektórych przypadkach bakterie mogą przenikać do nerek drogą krwionośną, zwłaszcza w sytuacji osłabienia systemu odpornościowego w późnej ciąży.

W kontekście patogenezy, infekcje odmiedniczkowego zapalenia nerek podczas ciąży najczęściej rozprzestrzeniają się wstępująco. Zmiany anatomiczne i fizjologiczne narządów moczowych mogą prowadzić do zastoju moczu, co z kolei sprzyja infekcji. Z reguły bakterie najpierw kolonizują dolne partie układu moczowego, a następnie przemieszczają się wyżej, prowadząc do zapalenia.

Klasyfikacja tej choroby opiera się na jej patogenezie, przebiegu oraz stanie zaawansowania. Odmiedniczkowe zapalenie nerek może być klasyfikowane jako pierwotne lub wtórne, ostre lub przewlekłe, a także według okresu: zaostrzenia, częściowej lub całkowitej remisji. W zależności od zaawansowania zmian chorobowych, można wyróżnić różne formy zapalenia, od surowiczych po ropne. Ważne jest również monitorowanie funkcji nerek, które mogą być zachowane lub upośledzone.

 

Odmiedniczkowe zapalenie nerek w ciąży objawy

W pierwszym trymestrze ciąży głównym symptomem może być silny ból w dolnej części pleców, promieniujący do podbrzusza i okolic intymnych. Natomiast w drugim i trzecim trymestrze, ból jest często łagodniejszy ze względu na rozszerzenie dróg moczowych. Wśród objawów u kobiet w ciąży często występują objawy zatrucia, takie jak gorączka, bóle głowy, nudności i wymioty. Innymi symptomami mogą być zmniejszenie ilości oddawanego moczu, dyskomfort podczas mikcji oraz obecność mętnych osadów i śluzu w moczu.

 

Odmiedniczkowe zapalenie nerek w ciąży rozpoznanie

Podczas diagnozy podejrzenia ciążowego odmiedniczkowego zapalenia nerek, nacisk kładziony jest na metody, które nie narażają płodu ani przebiegu ciąży. Aby chronić dziecko, unika się badań z wykorzystaniem promieniowania, takich jak urografia wydalnicza czy inne badania rentgenowskie i radioizotopowe. Choć pewne techniki instrumentalne, jak cewnikowanie czy cystoskopia, są dostępne, ich zastosowanie jest ograniczone z uwagi na ryzyko zakażeń oraz zmieniające się położenie macicy i narządów moczowych w trakcie ciąży. Kluczowe są następujące badania:

Ogólne badania krwi typowe wskaźniki dla ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek to m.in. erytropenia, spadek stężenia hemoglobiny, leukocytoza, neutrofilia oraz zwiększenie ESR. W surowicy krwi mogą pojawić się objawy hipoproteinemii i dysproteinemii, a stężenie kreatyniny oraz mocznika może nieznacznie wzrosnąć.

Ogólne badanie moczu w ostrym przebiegu choroby moczu może zawierać dużą liczbę leukocytów i bakterii. Białko w moczu może osiągnąć do 1 g/l. Występuje również możliwość mikrohematurii. W przypadku przewlekłego odmiedniczkowego zapalenia nerek, charakterystyczne jest nieregularne wydzielanie bakterii oraz leukocyturia.

Posiew moczu pozwala na identyfikację patogenu oraz ocenę nasilenia zakażenia na podstawie ilości tworzonych kolonii bakterii. Podczas tej analizy możliwe jest także określenie wrażliwości bakterii na antybiotyki.

USG nerek jest to nieinwazyjna metoda pozwalająca ocenić wielkość nerek, grubość ich warstwy korowej oraz identyfikować ewentualne rozszerzenia kielichów i miednic. Sonografia skutecznie wykrywa również inne choroby urologiczne, takie jak wady anatomiczne, kamienie czy nowotwory.

Dodatkowo, w celu dokładniejszej diagnostyki, mogą być zalecane testy Zimnitsky'ego i Rehberga do oceny funkcji nerek, ultrasonografia naczyń nerkowych czy termografia. W przypadku podejrzenia ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek w trakcie ciąży, diagnoza różnicowa może obejmować zapalenie wyrostka, ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego czy kolkę nerkową. W zależności od potrzeb, zalecane może być skonsultowanie się z urologiem, chirurgiem czy gastroenterologiem.

 

Odmiedniczkowe zapalenie nerek w ciąży leczenie

Głównymi celami terapii stanów zapalnych układu zbiorczego nerek jest złagodzenie objawów klinicznych, zwalczanie czynnika zakaźnego wywołującego chorobę, usprawnienie wydalania moczu, likwidacja jego zastoju i zapobieganie możliwym powikłaniom. Standardowy schemat leczenia kobiety w ciąży z odmiedniczkowym zapaleniem nerek zwykle obejmuje następujące grupy leków:

 Środki antybakteryjne . Przed otrzymaniem wyników testów wrażliwości flory zalecana jest empiryczna terapia przeciwdrobnoustrojowa. W I trymestrze zaleca się stosowanie penicylin chronionych inhibitorami, od II trymestru dopuszczalne jest stosowanie cefalosporyn i makrolidów. Przez cały okres ciąży zabronione jest stosowanie fluorochinolonów, a w pierwszym i trzecim trymestrze - sulfonamidów. Następnie antybiotykoterapia jest dostosowywana na podstawie danych z hodowli bakteryjnych. Możliwe jest połączenie z ziołowymi uroantyseptykami.

Leki odtruwające i odczulające. Aby usunąć toksyczne produkty przemiany materii, które gromadzą się, gdy czynność nerek jest zaburzona, aktywnie stosuje się terapię infuzyjną z dożylnym podawaniem kroplowym niskocząsteczkowych dekstranów, albumin i roztworów soli wodnej. Aby zapobiec możliwym reakcjom alergicznym na podanie leków przeciwbakteryjnych, stosuje się środki o działaniu przeciwhistaminowym (nieselektywne i selektywne blokery receptorów histaminowych, stabilizatory błony komórek tucznych itp.).

Ważną rolę w leczeniu odmiedniczkowego zapalenia nerek odgrywa drenaż ułożeniowy, mający na celu przywrócenie przepływu moczu – kobiecie w ciąży zaleca się ułożenie się na zdrowym boku lub w pozycji kolanowo-łokciowej. Aby przyspieszyć efekt, można wprowadzić leki przeciwskurczowe. W przypadku braku rezultatów cewnikuje się miednicę poprzez stent moczowodowy, cewnik, nakłucie przezskórne lub otwartą nefrostomię . Aby wpłynąć na poszczególne ogniwa patogenezy, przepisuje się angioprotektory, saluretyki i niesteroidowe leki przeciwzapalne, które hamują wydzielanie mediatorów stanu zapalnego i zmniejszają ból. Leczenie chirurgiczne jest wskazane w przypadku ropno-niszczących wariantów choroby (apostematoza, ropień, karbunkuł). Preferowane są operacje zachowujące narządy - otwieranie ropni, wycięcie karbunkułów, dekapsulacja zajętego narządu. W wyjątkowych przypadkach, gdy ryzyko wystąpienia ciężkich powikłań infekcyjnych i septycznych jest duże, wykonuje się nefrektomię . W większości przypadków ciążę z odmiedniczkowym zapaleniem nerek można uratować. Wskazaniem do przerwania ciąży jest powikłanie choroby z ciężką gestozą, ostrą niewydolnością nerek, ciężkim niedotlenieniem płodu. Optymalną metodą porodu jest poród naturalny po zastosowaniu leków przeciwskurczowych, zapobiegających niedrożności moczowodu. Cięcie cesarskie wykonuje się ściśle według wskazań położniczych ze względu na zwiększone prawdopodobieństwo powikłań infekcyjnych po zabiegu. Po porodzie zaleca się wczesne wstawanie, aby poprawić przepływ moczu, można przepisać długo działające sulfonamidy.

 

Odmiedniczkowe zapalenie nerek w ciąży rokowanie zapobieganie

Jakość prognozy w ciąży jest ściśle powiązana z charakterystyką występującej choroby. Kobiety ciężarne z diagnozą ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek, które rozwija się podczas ciąży, mają najbardziej korzystne perspektywy. Ryzyko poważnych komplikacji położniczych w tym kontekście jest zbliżone do ryzyka u zdrowych kobiet w ciąży, choć istnieje podwyższone zagrożenie zakażeniem dziecka wewnątrzmacicznie. W przypadku narastania objawów przewlekłego odmiedniczkowego zapalenia nerek, które zaczęło się przed ciążą, prawdopodobieństwo powikłań w ciąży wzrasta o 20-50%. Mimo to, stosując odpowiednią terapię, istnieje szansa na utrzymanie ciąży. Natomiast kombinacja przewlekłej postaci schorzenia z nadciśnieniem tętniczym lub niewydolnością nerek sprawia, że narodziny dziecka mogą napotkać trudności. Kluczem do profilaktyki odmiedniczkowego zapalenia nerek podczas ciąży jest wczesna rejestracja w poradni przedporodowej, terminowe wykrywanie bakteriurii, dostosowanie diety oraz aktywności fizycznej, by wspierać prawidłowe oddawanie moczu, a także kontrola i leczenie przewlekłych źródeł infekcji.

 

Katalog chorób