Odmiedniczkowe zapalenie nerek w ciąży, inaczej nazywane ciążowym zapaleniem odmiedniczkowym nerek, to jedno z poważniejszych i bardziej niepokojących powikłań. Dotyka około 1% ciężarnych i najczęściej rozwija się po 20 tygodniu ciąży, kiedy to powiększająca się macica wywiera ucisk na drogi moczowe. Do diagnozy dochodzi zarówno w sytuacji pierwszego epizodu odmiedniczkowego zapalenia nerek w stanie pełnego zdrowia, jak i przy zaostrzeniu stanu przewlekłego, który był obecny przed ciążą.
Odmiedniczkowe zapalenie nerek u kobiet w trakcie ciąży może wystąpić na skutek działania czynników infekcyjnych. W większości przypadków, aż 95%, jednoznacznie identyfikuje się pojedynczy patogen. Tylko u 5% pacjentek choroba może być wywołana przez kombinację drobnoustrojów. Najczęściej problem powodują bakterie typu E. coli (80% przypadków), podczas gdy inne mikroorganizmy, takie jak gronkowce saprofityczne, Klebsiella, Proteus, enterokoki, paciorkowce i inne, występują rzadziej. Badania wykazały, że u 0,5-30% ciężarnych nie wykrywa się patogennej mikroflory w moczu.
Istnieją określone czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia tej choroby u ciężarnych. Do najbardziej znaczących należą wady nerek, moczowodów, kamica nerkowa, cukrzyca czy niekorzystne warunki społeczne. Ryzyko odmiedniczkowego zapalenia nerek rośnie także na skutek:
-
Zmian w układzie moczowym podczas ciąży ucisk rosnącej macicy i działanie progesteronu prowadzi do rozszerzenia dróg moczowych u 80% zdrowych ciężarnych. W późniejszych etapach ciąży obserwuje się osłabienie mięśni zwieracza cewki moczowej. Te zmiany w połączeniu z innymi czynnikami mogą prowadzić do problemów z odprowadzaniem moczu.
-
Bakteriuria bezobjawowa chociaż nie zawsze obserwuje się objawy zapalenia, obecność bakterii w moczu (u 4-10% pacjentek) może prowadzić do rozwinięcia się ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek.
-
Infekcje narządów płciowych i innych organów różne infekcje, takie jak zapalenie sromu czy szyjki macicy, mogą sprzyjać rozwojowi choroby. W niektórych przypadkach bakterie mogą przenikać do nerek drogą krwionośną, zwłaszcza w sytuacji osłabienia systemu odpornościowego w późnej ciąży.
W kontekście patogenezy, infekcje odmiedniczkowego zapalenia nerek podczas ciąży najczęściej rozprzestrzeniają się wstępująco. Zmiany anatomiczne i fizjologiczne narządów moczowych mogą prowadzić do zastoju moczu, co z kolei sprzyja infekcji. Z reguły bakterie najpierw kolonizują dolne partie układu moczowego, a następnie przemieszczają się wyżej, prowadząc do zapalenia.
Klasyfikacja tej choroby opiera się na jej patogenezie, przebiegu oraz stanie zaawansowania. Odmiedniczkowe zapalenie nerek może być klasyfikowane jako pierwotne lub wtórne, ostre lub przewlekłe, a także według okresu: zaostrzenia, częściowej lub całkowitej remisji. W zależności od zaawansowania zmian chorobowych, można wyróżnić różne formy zapalenia, od surowiczych po ropne. Ważne jest również monitorowanie funkcji nerek, które mogą być zachowane lub upośledzone.