Hiperandrogenizm objawy leczenie

Choroba

Hiperandrogenizm kobiecy to zaburzenie endokrynologiczne charakteryzujące się podwyższonym poziomem męskich hormonów płciowych, androgenów, w organizmie kobiety. Zjawisko to dotyka około 10% nastolatek i 25% kobiet w wieku rozrodczym. To schorzenie prowadzi do szeregu konsekwencji, w tym widocznych zmian zewnętrznych, problemów z płodnością, zmian w libido oraz zaburzeń metabolicznych.

W grupie pacjentek w wieku rozrodczym, hiperandrogenizm diagnozuje się u 15-20%. Często (w 16-22% przypadków) towarzyszy mu niepłodność, a u 55-65% kobiet - zaburzenia funkcji rozrodczych na tle hormonalnym. Hiperandrogenizm może występować również u mężczyzn.

Stan ten wywołany jest nadmierną produkcją lub zbyt dużą aktywnością męskich hormonów płciowych. U kobiet skutkuje to pojawieniem się problemów kosmetycznych, zaburzeniami metabolizmu węglowodanów i tłuszczów, nieprawidłowościami cyklu miesiączkowego oraz problemami z funkcjami rozrodczymi, w tym niepłodnością. U mężczyzn hiperandrogenizm może prowadzić do ginekomastii lub zaburzeń erekcji.

Przyczyny hiperandrogenizmu u kobiet

W dziedzinie ginekologii rozróżnia się kilka rodzajów hiperandrogenizmu: pochodzenia jajnikowego, nadnerczowego oraz mieszany. Może on występować zarówno w formie pierwotnej, jak i wtórnej, wynikającej z zaburzeń regulacyjnych przysadki mózgowej. Hiperandrogenizm bywa dziedziczony lub nabyty. Charakteryzuje się on albo bezwzględnym wzrostem poziomu androgenów we krwi, albo względnym – przy normalnych poziomach androgenów, lecz ich zwiększonej aktywności metabolicznej lub nadmiernym wykorzystaniu przez tkanki docelowe (jajniki, skóra, gruczoły łojowe i potowe, mieszki włosowe).

Najczęstszą przyczyną hiperandrogenizmu z nadmierną syntezą androgenów jest zespół policystycznych jajników, w formach pierwotnej (zespół Steina-Leventhala) i wtórnej (np. na tle zaburzeń neuroendokrynnych, hiperprolaktynemii, hipotyreozy). W zespole adrenogenitalnym (AGS, wrodzony przerost nadnerczy) nadprodukcja androgenów jest wywołana deficytem enzymu 21-hydroksylazy i podwyższonym poziomem ACTH. Nadmiar prolaktyny (zespół galaktorei-amenorei) również może stymulować syntezę androgenów. Do przyczyn hiperandrogenizmu należą także wirylizujące guzy jajników (luteomy, śluzaki) i nadnerczy (androsteroma), a także tekomatoza jajnika.

Forma transportowa hiperandrogenizmu u kobiet rozwija się na skutek deficytu globuliny wiążącej steroidy płciowe (SHBG), co prowadzi do wzmożonej aktywności wolnej frakcji testosteronu (np. w zespole Cushinga, hipotyreozy, dyslipoproteinemi). Kompensacyjny hiperinsulinizm i insulinooporność komórek docelowych sprzyjają zwiększonej aktywności komórek kompleksu jajnikowo-nadnerczowego, produkujących androgeny.

W przypadku około 75–85% kobiet z trądzikiem stwierdza się hiperandrogenizm przy normie androgenów we krwi i wzmożonej reaktywności gruczołów łojowych na androgeny, spowodowanej zwiększeniem gęstości receptorów hormonalnych w skórze. Dihydrotestosteron (DHT), główny regulator proliferacji i lipogenezy w gruczołach łojowych, stymuluje nadmierną produkcję sebum, co prowadzi do zablokowania przewodów wydalniczych, tworzenia zaskórników i pojawienia się trądziku.

Hirsutyzm w 40-80% przypadków wiąże się z nadmiernym wydzielaniem androgenów lub ze zwiększoną konwersją testosteronu do DHT, prowadząc do nadmiernego wzrostu włosów w obszarach wrażliwych na androgeny lub wypadania włosów na głowie. U kobiet możliwy jest również hiperandrogenizm jatrogenny, wywołany przyjmowaniem leków o działaniu androgennym.

Hiperandrogenizm objawy

Objawy hiperandrogenizmu nadmiaru androgenów różnią się u mężczyzn i kobiet.

Objawy u kobiet obejmują:

Hirsutyzm, czyli nasilony wzrost włosów o charakterze męskim. Kobiety mogą zauważyć gęste, ciemne włosy w okolicach sutków, na klatce piersiowej, brzuchu, udach i plecach.
Łysienie androgenowe, typ łysienia, gdzie utrata włosów następuje głównie w obszarze czoła i ciemienia. Chociaż ten objaw może dotyczyć obu płci, częściej występuje u mężczyzn.
Problemy z płodnością, takie jak:
- Poronienia;
- Bezpłodność;
- Zaburzenia cyklu miesiączkowego, manifestujące się nieregularnymi miesiączkami lub ich całkowitym brakiem.
Zwiększone libido.
Zmiany w wyglądzie, w tym:
- Maskulinizacja, czyli pojawienie i nasilenie się cech męskich, na przykład zwężenie bioder czy obniżenie tonu głosu;
- Otyłość brzuszna, charakteryzująca się nagromadzeniem tkanki tłuszczowej głównie w obszarze brzucha i górnej części ciała;
- Trądzik i łojotok, bardzo tłusta skóra;
- powiększenie łechtaczki, zmniejszenie gruczołów sutkowych;
- Acanthosis nigricans, czyli zwiększona pigmentacja skóry, zazwyczaj w fałdach ciała;
- Pojawienie się miękkich włókniaków (okrągłych, łagodnych guzków) na skórze szyi, w fałdach pachwinowych i pod pachami.

Objawy hiperandrogenizmu u mężczyzn

W okresie dojrzewania. Charakterystyczne dla hiperandrogenizmu są wczesne dojrzewanie płciowe oraz pojawienie się trądziku.

U dorosłych mężczyzn symptomy nadmiaru androgenów obejmują:

Trądzik. Jego występowanie u dorosłych mężczyzn często sygnalizuje nieprawidłowości hormonalne. Może on być również efektem nadmiernej terapii lekami antycukrzycowymi, wystąpienia zespołu Itenko-Cushinga, lub być związany z nowotworami złośliwymi kory nadnerczy.
Zaburzenia erekcji. Są częstym objawem dysbalansu hormonalnego.
Ginekomastia. Powiększenie gruczołów sutkowych u mężczyzn, zazwyczaj wynikające z zaburzeń równowagi hormonalnej.
Przerost prostaty. Może prowadzić do problemów z oddawaniem moczu.

W okresie dojrzewania. Ponad 50% chłopców w wieku od 10 do 14 lat doświadcza ginekomastii, która zwykle jest przejściowa i ustępuje samoistnie w ciągu 6–12 miesięcy. Jeśli utrzymuje się przez dwa lata, mówimy o stabilnej ginekomastii pokwitaniowej.

U starszych mężczyzn. Powiększenie gruczołów sutkowych w wieku 50-80 lat często wiąże się ze spadkiem produkcji testosteronu i dominacją estrogenów.

Pośrednie wskaźniki nadmiaru androgenów. Łysienie, zwiększony apetyt, zwiększona masa mięśniowa, trądzik po osiemnastym roku życia.

Zmiany w produkcji hormonów. Wzrost poziomu testosteronu może prowadzić do spadku produkcji hormonów odpowiedzialnych za wytwarzanie nasienia, co z kolei może skutkować niepłodnością.

Inne objawy hiperandrogenizmu. Zwiększone libido, bolesne i częste erekcje, zmniejszenie ilości produkowanego nasienia, wahania nastroju, lęk, zaburzenia snu, bóle głowy, obrzęki wywołane zatrzymaniem sodu i wody.

Hiperandrogenizm rozpoznanie

W diagnozie u kobiet, na pierwszej wizycie lekarz dokładnie bada i przeprowadza rozmowę z pacjentką, skupiając się na ewentualnych nieprawidłowościach w cyklu menstruacyjnym, nadmiernym owłosieniu i innych symptomach. Do oceny parametrów laboratoryjnych zleca się badania krwi, między innymi na poziom testosteronu oraz hormonów takich jak GSPS, DGT, DEA-S. W przypadku wykrycia podwyższonej produkcji androgenów, zadaniem lekarza jest ustalenie przyczyny tego stanu. Bardzo wysokie wartości DHEA-S (powyżej 800 mcg/dl) lub całkowitego testosteronu (powyżej 200 ng/dl) mogą sugerować obecność guza wytwarzającego androgeny. W takiej sytuacji stosuje się badania obrazowe, takie jak MRI lub CT nadnerczy, USG miednicy, a w trudnych przypadkach selektywne cewnikowanie żył jajnikowych i nadnerczy. USG pomaga również w diagnozowaniu zespołu policystycznych jajników (PCOS).

Diagnostyka hiperandrogenizmu jajnikowego obejmuje oznaczenie poziomu hormonów (FSH, LH, estradiolu), a w przypadku nadnerczy - badania OPV we krwi i kortyzolu w moczu. Czasem konieczne są badania funkcjonalne z użyciem ACTH, deksametazonu, ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej oraz tomografia komputerowa przysadki mózgowej.

Ważne jest również badanie metabolizmu lipidów i węglowodanów, dla których przeprowadza się testy na glukozę, insulinę, cholesterol całkowity i jego frakcje.

W przypadku mężczyzn, diagnoza opiera się na badaniu krwi na obecność testosteronu i globuliny. Do identyfikacji przyczyny hiperandrogenizmu stosuje się ultrasonografię moszny, a w przypadku wykrycia nieprawidłowości - tomografię komputerową, analizę markerów nowotworowych (CHC, AFP i innych), biopsję, rentgen kości czaszki, tomografię mózgu, angiografię, badanie krwi na hormony przysadki, USG i tomografię nadnerczy, badania poziomu kortyzolu i ketosteroidów, test z deksametazonem oraz analizę poziomu siarczanu dehydroepiandrosteronu.

Hiperandrogenizm leczenie

Leczenie główne kierunki:

Przywrócenie równowagi hormonalnej. Istotne w regulacji zaburzeń endokrynologicznych.
W przypadku otyłości. Terapia dietetyczna skoncentrowana na redukcji masy ciała.
Chirurgiczne usunięcie nowotworów. Wskazane przy nowotworach wywołujących zaburzenia hormonalne.

Leczenie u Kobiet:

Doustne środki antykoncepcyjne Estrogenowo-Gestagenowe. Wykorzystywane w leczeniu choroby, mają działanie antyandrogenne, ograniczają produkcję gonadotropin, owulację i wydzielanie testosteronu.
Hiperandrogenizm w zespole nadnerczowo-płciowym (AGS). Leczenie bazuje na kortykosteroidach, zastosowanie ma także przygotowanie do ciąży oraz opieka prenatalna w przypadku AGS.
Dermatopatia androgenozależna. Leczenie polega na blokadzie receptorów androgenowych i równoczesnej terapii patogenetycznej współistniejących nieprawidłowości.
Otyłość i hiperinsulinizm. Zastosowanie znajduje metformina, dieta hipokaloryczna oraz aktywność fizyczna, wspierane monitorowaniem parametrów laboratoryjnych i klinicznych.
Hiperandrogenizm spowodowany przez guz jajnika. Nawet przy łagodnym charakterze guza, jego usunięcie jest wskazane, ryzyko nawrotu jest minimalne.

Leczenie u Mężczyzn:

Przyczyna choroby. Leczenie dostosowuje się w zależności od źródła problemu.
Androgeny i prostata. Leki hamujące produkcję androgenów stosuje się przy proliferacji tkanki prostaty i hormonozależnym raku prostaty.
Guz jąder, przysadki mózgowej lub nadnercza. Preferowana jest terapia chirurgiczna, alternatywnie radioterapia i chemioterapia przy nieoperacyjności.
Zaburzenie czynnościowe poziomu androgenów. Wymaga korekty diety, fizjoterapii i zmiany stylu życia, szczególnie przy nadużywaniu sterydów anabolicznych.

Hiperandrogenizm rokowanie zapobieganie

Komplikacje wynikające z hiperandrogenizmu obejmują następujące stany:

Otyłość brzuszna;
Insulinooporność;
Cukrzyca typu 2;
Cukrzyca ciążowa;
Intensywne krwawienia z macicy;
Dyslipidemia oraz miażdżyca;
Bezpłodność;
Niewydolność funkcji płodu i łożyska;
Poronienia;
Gestoza;
Choroby układu sercowo-naczyniowego;
Rak macicy, jajników oraz gruczołów sutkowych.

Zapobieganie i prognozowanie nadmiaru androgenów:

Z hiperandrogenizmem można skutecznie walczyć. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia tej choroby, zaleca się:

Regularne przeprowadzanie badań profilaktycznych u lekarza;
Redukowanie wpływu stresu na organizm;
Unikanie palenia tytoniu oraz nadmiernego spożywania alkoholu;
Stosowanie zdrowej, zbilansowanej diety.

Hiperandrogenizm negatywnie wpływa na funkcjonowanie całego organizmu i może prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym do bezpłodności. Jest także objawem innych chorób, takich jak zespół policystycznych jajników (PCOS).

Katalog chorób

Choroby kobiece

Hiperandrogenizm objawy leczenie

W grupie pacjentek w wieku rozrodczym, hiperandrogenizm diagnozuje się u 15-20%. Często (w 16-22% przypadków) towarzyszy mu niepłodność, a u 55-65% kobiet - zaburzenia funkcji rozrodczych na tle hormonalnym. Hiperandrogenizm może występować również u mężczyzn.

Przyczyny hiperandrogenizmu u kobiet

Hiperandrogenizm objawy

Objawy hiperandrogenizmu nadmiaru androgenów różnią się u mężczyzn i kobiet.

Objawy u kobiet obejmują:

Hirsutyzm, czyli nasilony wzrost włosów o charakterze męskim. Kobiety mogą zauważyć gęste, ciemne włosy w okolicach sutków, na klatce piersiowej, brzuchu, udach i plecach.

Łysienie androgenowe, typ łysienia, gdzie utrata włosów następuje głównie w obszarze czoła i ciemienia. Chociaż ten objaw może dotyczyć obu płci, częściej występuje u mężczyzn.

Problemy z płodnością, takie jak:

Poronienia;

Bezpłodność;

Zaburzenia cyklu miesiączkowego, manifestujące się nieregularnymi miesiączkami lub ich całkowitym brakiem.

Zwiększone libido.

Zmiany w wyglądzie, w tym:

Maskulinizacja, czyli pojawienie i nasilenie się cech męskich, na przykład zwężenie bioder czy obniżenie tonu głosu;

Otyłość brzuszna, charakteryzująca się nagromadzeniem tkanki tłuszczowej głównie w obszarze brzucha i górnej części ciała;

Trądzik i łojotok, bardzo tłusta skóra;

powiększenie łechtaczki, zmniejszenie gruczołów sutkowych;

Acanthosis nigricans, czyli zwiększona pigmentacja skóry, zazwyczaj w fałdach ciała;

Pojawienie się miękkich włókniaków (okrągłych, łagodnych guzków) na skórze szyi, w fałdach pachwinowych i pod pachami.

Objawy hiperandrogenizmu u mężczyzn

W okresie dojrzewania. Charakterystyczne dla hiperandrogenizmu są wczesne dojrzewanie płciowe oraz pojawienie się trądziku.

U dorosłych mężczyzn symptomy nadmiaru androgenów obejmują:

Trądzik. Jego występowanie u dorosłych mężczyzn często sygnalizuje nieprawidłowości hormonalne. Może on być również efektem nadmiernej terapii lekami antycukrzycowymi, wystąpienia zespołu Itenko-Cushinga, lub być związany z nowotworami złośliwymi kory nadnerczy.

Zaburzenia erekcji. Są częstym objawem dysbalansu hormonalnego.

Ginekomastia. Powiększenie gruczołów sutkowych u mężczyzn, zazwyczaj wynikające z zaburzeń równowagi hormonalnej.

Przerost prostaty. Może prowadzić do problemów z oddawaniem moczu.

W okresie dojrzewania. Ponad 50% chłopców w wieku od 10 do 14 lat doświadcza ginekomastii, która zwykle jest przejściowa i ustępuje samoistnie w ciągu 6–12 miesięcy. Jeśli utrzymuje się przez dwa lata, mówimy o stabilnej ginekomastii pokwitaniowej.

U starszych mężczyzn. Powiększenie gruczołów sutkowych w wieku 50-80 lat często wiąże się ze spadkiem produkcji testosteronu i dominacją estrogenów.

Pośrednie wskaźniki nadmiaru androgenów. Łysienie, zwiększony apetyt, zwiększona masa mięśniowa, trądzik po osiemnastym roku życia.

Zmiany w produkcji hormonów. Wzrost poziomu testosteronu może prowadzić do spadku produkcji hormonów odpowiedzialnych za wytwarzanie nasienia, co z kolei może skutkować niepłodnością.

Inne objawy hiperandrogenizmu. Zwiększone libido, bolesne i częste erekcje, zmniejszenie ilości produkowanego nasienia, wahania nastroju, lęk, zaburzenia snu, bóle głowy, obrzęki wywołane zatrzymaniem sodu i wody.

Hiperandrogenizm rozpoznanie

Ważne jest również badanie metabolizmu lipidów i węglowodanów, dla których przeprowadza się testy na glukozę, insulinę, cholesterol całkowity i jego frakcje.

Hiperandrogenizm leczenie

Leczenie główne kierunki:

Przywrócenie równowagi hormonalnej. Istotne w regulacji zaburzeń endokrynologicznych.

W przypadku otyłości. Terapia dietetyczna skoncentrowana na redukcji masy ciała.

Chirurgiczne usunięcie nowotworów. Wskazane przy nowotworach wywołujących zaburzenia hormonalne.

Leczenie u Kobiet:

Doustne środki antykoncepcyjne Estrogenowo-Gestagenowe. Wykorzystywane w leczeniu choroby, mają działanie antyandrogenne, ograniczają produkcję gonadotropin, owulację i wydzielanie testosteronu.

Hiperandrogenizm w zespole nadnerczowo-płciowym (AGS). Leczenie bazuje na kortykosteroidach, zastosowanie ma także przygotowanie do ciąży oraz opieka prenatalna w przypadku AGS.

Dermatopatia androgenozależna. Leczenie polega na blokadzie receptorów androgenowych i równoczesnej terapii patogenetycznej współistniejących nieprawidłowości.

Otyłość i hiperinsulinizm. Zastosowanie znajduje metformina, dieta hipokaloryczna oraz aktywność fizyczna, wspierane monitorowaniem parametrów laboratoryjnych i klinicznych.

Hiperandrogenizm spowodowany przez guz jajnika. Nawet przy łagodnym charakterze guza, jego usunięcie jest wskazane, ryzyko nawrotu jest minimalne.

Leczenie u Mężczyzn:

Przyczyna choroby. Leczenie dostosowuje się w zależności od źródła problemu.

Androgeny i prostata. Leki hamujące produkcję androgenów stosuje się przy proliferacji tkanki prostaty i hormonozależnym raku prostaty.

Guz jąder, przysadki mózgowej lub nadnercza. Preferowana jest terapia chirurgiczna, alternatywnie radioterapia i chemioterapia przy nieoperacyjności.

Zaburzenie czynnościowe poziomu androgenów. Wymaga korekty diety, fizjoterapii i zmiany stylu życia, szczególnie przy nadużywaniu sterydów anabolicznych.

Hiperandrogenizm rokowanie zapobieganie

Komplikacje wynikające z hiperandrogenizmu obejmują następujące stany:

Otyłość brzuszna;

Insulinooporność;

Cukrzyca typu 2;

Cukrzyca ciążowa;

Intensywne krwawienia z macicy;

Dyslipidemia oraz miażdżyca;

Bezpłodność;

Niewydolność funkcji płodu i łożyska;

Poronienia;

Gestoza;

Choroby układu sercowo-naczyniowego;

Rak macicy, jajników oraz gruczołów sutkowych.

Zapobieganie i prognozowanie nadmiaru androgenów:

Z hiperandrogenizmem można skutecznie walczyć. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia tej choroby, zaleca się:

Regularne przeprowadzanie badań profilaktycznych u lekarza;

Redukowanie wpływu stresu na organizm;

Unikanie palenia tytoniu oraz nadmiernego spożywania alkoholu;

Stosowanie zdrowej, zbilansowanej diety.

Hiperandrogenizm negatywnie wpływa na funkcjonowanie całego organizmu i może prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym do bezpłodności. Jest także objawem innych chorób, takich jak zespół policystycznych jajników (PCOS).

Zobacz zdjęcia chorób występujących na