Choroba
Helicobakterioza to choroba zakaźna, często ukryta, polegająca na kolonizacji błony śluzowej żołądka przez bakterię Helicobacter. Często przebiega bez objawów. Jeśli jednak daje o sobie znać, objawia się bólem i uczuciem ciężkości w nadbrzuszu, niestrawnością oraz wzmożoną częstotliwością wypróżnień. W przypadku przewlekłego przebiegu choroby mogą pojawić się objawy anemii takie jak osłabienie, zmęczenie, zawroty oraz bóle głowy.
Helicobacter to mikroaerofilna bakteria zdolna do wywoływania zmian w śluzówkach układu pokarmowego. Może być obecna nie tylko w żołądku, ale również w dolnej części przełyku, jelitach, a także w płytce nazębnej i pod językiem. Dzięki wiciom bakteria porusza się w środowisku śluzowym.
W trakcie życia, bakteria produkuje enzym ureazę, który chroni ją przed kwasem solnym w żołądku. Enzym ten przekształca mocznik w amoniak neutralizujący kwas solny. Enzym ten jest obecny zarówno wewnątrz komórki, jak i na jej powierzchni.
Główne drogi zakażenia helikobakteriozą to:
-
Spożywanie skażonej żywności lub wody;
-
Niedostateczna higiena rąk;
-
Przekazanie bakterii przez ślinę, np. podczas pocałunku;
-
Artykuły codziennego użytku oraz narzędzia higieniczne;
-
Zastosowanie niewystarczająco wysterylizowanego instrumentu endoskopowego.
Bakteria jest odporna na kwaśne środowisko żołądka, dzięki czemu może tam przetrwać przez długi czas. Swoją spiralną budową przemieszcza się przez podśluzówkową warstwę ściany żołądka. Wydzielane przez nią enzymy i inne substancje mają działanie toksyczne dla otaczających tkanek. Reakcja immunologiczna organizmu, mająca na celu zniszczenie bakterii, prowadzi również do uszkodzenia błony śluzowej. Efektem tego jest stan zapalny, który może prowadzić do powstawania nadżerek, owrzodzeń i innych schorzeń żołądka.
Przypuszcza się, że obecność tej bakterii może wpływać także na rozwój innych schorzeń, takich jak niedokrwistość z niedoboru żelaza, opóźnienie wzrostu u dzieci, czy też niewyjaśnione przypadki małopłytkowości.
Nie każda osoba zakażona Helicobacter pylori rozwinie się helicobakterioza. Pojawi się ona tylko wtedy, gdy współdziałają również czynniki ryzyka takie jak:
-
Nadużywanie alkoholu;
-
Palenie tytoniu;
-
Niezdrowa dieta;
-
Częsta ekspozycja na stres.
Objawy helikobakteriozy
Zakażenie przez bakterię Helicobacter pylori może przez wiele lat pozostawać niewykrywalne. Objawy choroby stają się widoczne w momencie przejścia z fazy bezobjawowej do fazy aktywnej, a ich nasilenie trwa średnio od 10 do 12 dni. Najczęstsze objawy to:
-
Łagodna gorączka, dreszcze, uczucie zmęczenia, spadek wydajności oraz bóle głowy.
-
Dyskomfort czy ból w okolicy nadbrzusza, o zróżnicowanym natężeniu.
-
Wzdęcia spowodowane nagromadzeniem gazów.
-
Uczucie ciężkości w żołądku po posiłku.
-
Nudności kończące się wymiotami.
-
Utrata apetytu.
-
Pieczenie w żołądku, które, jeśli dotyczy przełyku, odczuwane jest za mostkiem.
-
Odbijanie lub regurgitacja treści żołądkowej.
-
Nieprawidłowe wypróżnienia – głównie zaparcia, lecz u niektórych pacjentów także biegunki.
-
Skurcze lub kolki jelitowe.
W pewnych przypadkach helikobakterioza może prowadzić do reakcji alergicznych manifestujących się swędzącymi wysypkami. Przewlekłe zakażenie może powodować spadek masy ciała, anemię oraz występowanie bolesnych pęknięć w kącikach ust.
Diagnostyka helikobakteriozy
Do wykrywania bakterii Helicobacter pylori stosuje się metody inwazyjne oraz nieinwazyjne. Metody inwazyjne polegają na pobraniu próbki biopsyjnej podczas endoskopii. Taką próbkę analizuje się pod kątem histologii oraz hoduje w warunkach laboratoryjnych.
Wykorzystując zdolność tej bakterii do produkcji ureazy, przeprowadza się test ureazowy. W tym celu fragment błony śluzowej żołądka umieszcza się w środowisku z mocznikiem i wskaźnikiem (czerwień fenolowa). Jeśli z początkowo żółtego koloru zmienia się na czerwony, test jest pozytywny.
Nieinwazyjne metody diagnostyki obejmują:
-
Test ELISA wykrywający przeciwciała przeciwko H. pylori w osoczu.
-
PCR służący do identyfikacji fragmentów DNA bakterii.
-
Esophagogastroduodenoskopia.
-
Ureazowy test oddechowy.
-
Morfologia krwi z rozmazem (charakterystyczne są zmienności w poziomie leukocytów, ESR oraz Hb).
Leczenie helikobakteriozy
Wybór metody leczenia zależy od objawów klinicznych związanych z chorobą. U osób, u których wykryto jedynie obecność bakterii, zalecane jest monitorowanie stanu zdrowia. Jeżeli w wyniku zakażenia Helicobacter pylori pojawi się zapalenie błony śluzowej żołądka, wrzody żołądka lub dwunastnicy, a także chłoniak żołądka, zaleca się jedno z trzech podstawowych schematów terapii eradykacyjnej. Standardowy czas trwania leczenia wynosi 10-14 dni w leczeniu zakażenia Helicobacter pylori stosuje się:
-
Inhibitory pompy protonowej (IPP). Leki te hamują działanie H+/K+-ATPazy w komórkach okładzinowych żołądka, redukując produkcję kwasu solnego. Dzięki temu zmniejsza się agresywne działanie soku żołądkowego na błonę śluzową.
-
Antybiotyki. Przy wyborze antybiotyku konieczne jest uwzględnienie potencjalnej oporności bakterii Helicobacter pylori. Aby usunąć patogen, stosuje się kombinację makrolidów lub nitrofuranów z penicylinami półsyntetycznymi, nitroimidazolami, tetracyklinami lub pochodnymi ryfampicyny.
-
Związki bizmutu. Leki zawierające bizmut mają działanie bakteriobójcze w stosunku do Helicobacter pylori. Poprawiają one również mechanizmy obronne błony śluzowej żołądka, tworząc film ochronny oraz stymulując wydzielanie wodorowęglanów i prostaglandyny E2.
Rokowanie i zapobieganie helikobakteriozy
Sukces terapii zależy od stopnia uszkodzenia błony śluzowej i szybkości wdrożenia leczenia. W przypadku pacjentów bez dodatkowych chorób, którzy przeszli pełen cykl leczenia przeciwko Helicobacter pylori, rokowanie jest dobre – możliwe jest pełne przywrócenie błony śluzowej i normalizacja kwasowości. Aby zapobiegać zakażeniu, zaleca się przestrzeganie zasad higieny, zdrową dietę, unikanie ciężkostrawnych potraw oraz regularne badania osób narażonych na kontakt z zakażonym pacjentem.
Katalog chorób