Guzy zarodkowe lub guzy germinalne to kategoria nowotworów, które mogą być zarówno łagodne, jak i złośliwe. Mają one swoje źródło w komórkach pierwotnych układu rozrodczego, które stanowią prekursor jąder oraz jajników. Ze względu na migrację tych komórek w trakcie embriogenezy, guzy zarodkowe mogą rozwijać się poza gonadami, w obszarach takich jak śródpiersie, okolica krzyżowo-guziczna, mózg, przestrzeń zaotrzewnowa i inne regiony anatomiczne. Guzy zarodkowe poza jądrami i jajnikami stanowią około 5% wszystkich przypadków guzów zarodkowych.
Rozkład stosunku guzów pozagonadalnych do wewnątrzgonadalnych ulega zmianom w zależności od wieku pacjenta. U małych dzieci dominują zmiany w okolicach krzyżowo-guzicznych. Z wiekiem wzrasta jednak częstość występowania guzów jąder i jajników. Guzy zarodkowe, niezależnie od lokalizacji, stanowią około 3% wszystkich nowotworów zdiagnozowanych u dzieci. W przypadku guzów jajników, stanowią one 2-3% wszystkich nowotworów złośliwych jajnika u kobiet, natomiast guzy jąder pochodzenia zarodkowego stanowią aż 95% wszystkich guzów jąder u mężczyzn. Leczenie tych nowotworów wymaga zaangażowania specjalistów z dziedzin onkologii, ginekologii, urologii i innych dziedzin medycyny.
Przyczyny powstawania tych nowotworów do końca nie są jeszcze w pełni zrozumiane. Istnieją jednak pewne czynniki i sytuacje sprzyjające ich wystąpieniu. Wśród tych sytuacji można wymienić wnętrostwo, spodziectwo, polipowatość jelit, zespół Klinefeltera oraz zespół Turnera. Dodatkowo, spożycie marihuany i wystawienie organizmu na kanabinoidy również może zwiększać ryzyko rozwoju tych chorób.
Podczas okresu płodowego komórki odpowiedzialne za rozwój narządów rozrodczych przemieszczają się wzdłuż osi ciała, aby ostatecznie wytworzyć jajniki u dziewczynek i jądra u chłopców. Nowotwory mogą rozwijać się z tych komórek w każdym etapie ich migracji. Dlatego można je znaleźć między innymi w obszarze ośrodkowego układu nerwowego (aczkolwiek temat guzów w tej lokalizacji nie jest omawiany w tym artykule), w śródpiersiu, tzw. okolicy zaotrzewnowej, obszarze krzyżowo-guzicznym oraz w jajnikach lub jądrach.
Komórki zarodkowe mają zdolność do przetrwania i tworzenia różnych rodzajów tkanek, dlatego guzy rozwijające się z tych komórek stanowią bardzo zróżnicowaną grupę. Do guzów germinalnych zalicza się między innymi guz pęcherzyka żółtkowego (rak pęcherzyka żółtkowego), rak embrionalny (rak embrionalny), potworniak, potworniakorak (teratokarcinoma), rozrodczak zarodkowy (gonadoblastoma), rozrodczak, nasieniak, a także kosmówczak (choriocarcinoma). Nawet w obrębie jednego guza komórki mogą się różnić między sobą pod względem dojrzałości i złośliwości, jednak ze względu na wiele wspólnych cech związanych z ich pochodzeniem, są one grupowane razem.
W przypadku guzów o wyższym stopniu dojrzałości zmiany te często przebiegają w sposób łagodny. Niemniej jednak, istnieją sytuacje, w których guzy te wykazują wysoką złośliwość. W takich przypadkach mogą one dawać przerzuty do płuc, wątroby, węzłów chłonnych, ośrodkowego układu nerwowego, kości oraz szpiku.
Typ histologiczny guzów zarodkowych zależy od wieku pacjenta. U noworodków najczęściej występują potworniaki łagodne, u małych dzieci obserwuje się nowotwory pęcherzyka żółtkowego, a u młodzieży stwierdza się złośliwe potworniaki i dysgerminomy. U dorosłych zaś występują nasieniaki i inne typy. Nie zostały jeszcze w pełni wyjaśnione czynniki, które przyczyniają się do aktywacji wzrostu i transformacji złośliwej komórek zarodkowych. Istnieje przypuszczenie, że impulsem mogą być przewlekłe choroby matki lub przyjmowanie określonych leków w okresie ciąży.