Gradówka u dzieci to przewlekłe, miejscowe zapalenie typu lipogranulomatycznego dotyczące gruczołów Meiboma. Gruczoły Meiboma to gruczoły łojowe, które znajdują się w tarczkach powiek. Gruczoły te syntezują i wydzielają lipidy oraz białka zapobiegające parowaniu łez, które są dostarczane do brzegu górnej i dolnej powieki oka. Pojawia się w momencie, kiedy kanały wydalnicze tych gruczołów zostają zatkane. Jest ona związana z chorobami dermatologicznymi skóry twarzy i powiek, osłabieniem systemu odpornościowego, dysbakteriozą i nieprawidłowościami metabolicznymi. Objawia się poprzez mały guzek w głębokich warstwach powieki, towarzyszy mu obrzęk i nieprzyjemne uczucie podczas mrugania.
Gradówka to powszechny problem w pediatrycznej okulistyce, stanowiący około 7% wszystkich schorzeń powiek. Najczęściej diagnozuje się ją u nastolatków. Gradówka dotyczy przewlekłego i zazwyczaj niezakaźnego zapalenia powiek, styj jest wywołany przez patogenne drobnoustroje i cechuje się ostrym przebiegiem, rozprzestrzeniającym się na otaczające tkanki.
Etiologią gradówki jest blokada przewodu wydalniczego gruczołu Meiboma, prowadząca do nagromadzenia się jego wydzieliny i powstania przewlekłego stanu zapalnego. Często jest to komplikacja po nieleczonej infekcji jęczmieniowej. Schorzenie to rzadko pojawia się u dzieci, które są w pełni zdrowe. Wśród czynników zwiększających ryzyko wystąpienia gradówki znajdują się:
Choroby skóry. Gradówka częściej diagnozowana jest u dzieci z trądzikiem różowatym, łojotokowym zapaleniem skóry czy też tłustą i problematyczną cerą. Istotnym czynnikiem ryzyka jest infekcja roztoczami z rodzaju Demodex, które zasiedlają nasady rzęs.
Zaburzenia hormonalne. Niestabilność poziomu hormonów płciowych może wpływać na funkcjonowanie gruczołów powiekowych. Dlatego gradówka często pojawia się w okresie dojrzewania. Dzieci z cukrzycą typu 1 są narażone na zapalenie gruczołów Meiboma, zwłaszcza jeśli ich choroba jest źle kontrolowana.
Problemy przewodu pokarmowego. Wykazano związek między nawracającą gradówką a dysbiozą jelitową oraz innymi zaburzeniami funkcjonalnymi przewodu pokarmowego u dzieci.
Osłabienie odporności. Dzieci z wrodzonymi defektami układu odpornościowego, takimi jak zespoły Wiskotta-Aldricha, Louisa-Bara czy Chediaka-Higashiego, są bardziej narażone na zapalenia gruczołów Meiboma. Stan taki może również pojawić się po ciężkich infekcjach czy terapii hormonalnej.
W każdym z nas – zarówno u dzieci, jak i dorosłych – znajduje się od 50 do 70 gruczołów Meiboma. Usytuowane są one w chrzęstnej części powiek, a ich przewody wydalnicze otwierają się na wewnętrznej stronie krawędzi powieki, przy nasadzie rzęs. Gruczoły te produkują lipidy, które stanowią zewnętrzną warstwę filmu łzowego, chroniąc twardówkę przed wysuszeniem i zapobiegając syndromowi suchego oka.
Niekorzystne czynniki mogą prowadzić do zwężenia lub nawet zablokowania tych przewodów, co skutkuje nagromadzeniem się lipidów. Gdy ilość tej wydzieliny zwiększa się, może to prowadzić do przewlekłego, aseptycznego stanu zapalnego powieki. W trakcie tej reakcji dochodzi do proliferacji komórek, które otaczają zmianę, prowadząc do powstania łagodnego guzka.
Gradówka na powiece u dzieci zdjęcie
Gradówka na powiece u dziecka
Objawy gradówki u dziecka
W pierwszych 2-3 dniach po wystąpieniu gradówki, dziecko może odczuwać nieokreślony dyskomfort w jednym oku, uczucie obecności "piasku" oraz szybkość zmęczenia wzroku podczas czytania czy innych czynności angażujących wzrok. Mruganie lub gwałtowne ruchy oka mogą być nieprzyjemne lub bolesne. Obrzęk powieki staje się coraz bardziej widoczny, a na jego tle pojawia się charakterystyczny guzek. Skóra w tym miejscu wygląda normalnie.
Dodatkowo, dziecko może skarżyć się na swędzenie powiek, nadmierne łzawienie i wrażliwość na światło. Bez leczenia, stan zapalny może trwać od 2 do 8 tygodni, podczas których guzek może ulec powiększeniu. Jeśli nie zastosuje się odpowiedniej terapii, duży guzek może zakłócić widzenie i powodować ból poprzez ucisk na gałkę oczną. W rzadszych przypadkach możliwe jest pojawienie się wielu guzków na obu powiekach.
Jeżeli gradówka nie ustąpi sama, może przekształcić się w śluzową torbiel powieki. Taka torbiel uciska rogówkę, prowadząc do astygmatyzmu i innych zaburzeń widzenia, a także może być powodem dyskomfortu estetycznego. Leczenie jedynie objawów, bez diagnozy pierwotnej przyczyny, zwiększa ryzyko nawrotu choroby.
Jednym z najbardziej niebezpiecznych powikłań gradówki jest dodanie się wtórnej infekcji, prowadzącej do ropnego zapalenia czy ropowicy powieki. Objawy towarzyszące to intensywny ból okolicy oczodołu, obrzęk i zmiękczenie tkanek oraz zmieniony kolor skóry powieki. Wpływa to także negatywnie na ogólny stan zdrowia dziecka, objawiając się gorączką, dreszczami, osłabieniem czy bólem głowy.
Rozpoznanie gradówki u dziecka
Specjalista w dziedzinie okulistyki dziecięcej rozpoczyna wizytę od zbierania wywiadu lekarskiego i ustalenia głównych dolegliwości pacjenta. Ważne jest dla lekarza ustalenie, czy maluch miał wcześniejsze schorzenia przewlekłe, jak często zdarzają się u niego infekcje wirusowe dróg oddechowych (świadczące o funkcjonowaniu układu odpornościowego) oraz czy miał wcześniejsze problemy z oczami. Badanie w kierunku podejrzenia gradówki zawiera kilka kluczowych kroków:
Badanie okulistyczne. Zauważalne jest miejscowe zgrubienie o średnicy do 5-6 mm, które jest bezbolesne i nie łączy się z sąsiednimi tkankami. Po odwróceniu powieki widać przekrwienie spojówki w rejonie guzka. Ważne jest również badanie ostrości wzrokowej, aby wykluczyć ewentualne powikłania. Biomikroskopia powieki. Zalecana w sytuacji atypowej lokalizacji lub nietypowego obrazu klinicznego gradówki, pozwala na dokładniejsze potwierdzenie diagnozy. Lekarz przy pomocy specjalnej lampy szczelinowej dokładnie obserwuje zmianę. Jest to metoda nieinwazyjna i komfortowa dla pacjenta. Stosowana głównie u dzieci powyżej 4-5 lat, które potrafią współpracować podczas badania. Badanie histologiczne. Jeśli gradówka dynamicznie się powiększa lub ma tendencję do nawrotów, konieczne jest zbadanie struktury zmienionej tkanki w celu wykluczenia nowotworów, takich jak gruczolakorak gruczołu Meiboma. Materiał do badań pobiera się podczas procedury chirurgicznej.
Leczenie gradówki u dziecka
Leczenie objawowe. W przypadku niewielkiej gradówki bez objawów zapalnych zalecane jest stosowanie suchego ciepła oraz dbanie o higienę powiek. Ogrzewanie ciepłymi okładami czy terapia UHF może przyspieszyć resorpcję guza. Aby zapobiec infekcjom, stosuje się krople antyseptyczne, a dla łagodzenia objawów "suchego oka" zalecane są krople z hialuronianem sodu.
Zastosowanie maści zawierającej kortykosteroidy i antybiotyki pod powiekę przyczynia się do szybszego zanikania gradówki. W przypadku większych guzów, które mogą pojawiać się częściej w okresie dojrzewania, terapia może być wzbogacona o zastrzyki hormonalne do gruczołu Meiboma. Dzięki temu promuje się wchłanianie wydzieliny lipidowej, eliminując potrzebę chirurgicznego otwarcia gradówki.
Chirurgia. Gdy metody zachowawcze okazują się nieskuteczne, zalecane jest chirurgiczne usunięcie zmienionego gruczołu wraz z torebką. Procedura wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym, ale u dzieci poniżej 8-9 lat preferowane jest znieczulenie ogólne. Po zabiegu stosuje się krople i płyny przeciwbakteryjne oraz, w pierwszych dniach, bandaż okluzujący dla poprawy procesu gojenia.
W chirurgii dziecięcej daje się pierwszeństwo metodzie małoinwazyjnej, która jest mniej obciążająca dla pacjenta i skraca czas rekonwalescencji. Wykorzystuje się techniki oparte na falach radiowych (np. przy użyciu Surgitron) lub laserową koagulację. Po takim leczeniu dziecko może wrócić do codziennych aktywności w ciągu kilku dni.
Rokowanie zapobieganie gradówki u dziecka
Prawidłowo prowadzone leczenie i wyeliminowanie czynników ryzyka przyczyniają się do szybkiej poprawy stanu zdrowia bez nawrotów i powikłań. Niemniej jednak dzieci z nawracającymi gradówkami mają mniej korzystne rokowania. Kluczem do zapobiegania jest dbałość o higienę oczu, leczenie ewentualnych schorzeń skóry w okolicach powiek oraz wzmacnianie ogólnej odporności organizmu.
