Choroba
Filarioza, zaliczana do grupy przewlekłych schorzeń, wywoływana jest przez nicienie z rodziny Filariaidae. Ta grupa chorób obejmuje filariozy limfatyczne, onchocerkozę, loaozę, infekcje Mansonella sp. oraz filariozy odzwierzęce. Charakterystyczną cechą tych chorób jest ich przenoszenie przez owady z rzędu muchówek (Diptera), a ich obecność w organizmie człowieka manifestuje się zarówno w postaci dojrzałych form pasożyta, jak i larw - mikrofilarii.
Przyczyną filariozy jest zakażenie nitkowatymi glistami - nicieniami, zaliczanymi do rzędu Filariata. Wśród nich rozróżniono osiem gatunków zdolnych do wywołania filariozy u ludzi, w tym Wuchereria bancrofti, Brugia malayi, Brugia timori, Loa loa, Onchocerca volvulus, Mansonella ozzardi, Dipetalonema perstans oraz Dipetalonema streptocerca.
Filarie przechodzą skomplikowany cykl rozwojowy, wymagający żywiciela pośredniego oraz ostatecznego. Ludzie i inne kręgowce są żywicielami ostatecznymi, natomiast owady wysysające krew, takie jak komary, muszki i bzy, pełnią rolę żywicieli pośrednich i wektorów. Dorosłe osobniki pasożytują w organizmie człowieka w tkance podskórnej, formacjach limfatycznych, błonach surowiczych oraz jamach ciała. Larwy, czyli mikrofilarie, krążą w krwiobiegu lub zasiedlają górne warstwy skóry właściwej.
Patogeneza filariozy wiąże się z lokalnymi zmianami wywołanymi przez dojrzałe robaki i reakcjami odpornościowymi na mikrofilarie. W węzłach chłonnych i naczyniach limfatycznych dochodzi do produktywnego zapalenia, proliferacji komórek śródbłonka, proliferacji tkanki łącznej, rozszerzenia naczyń krwionośnych oraz uszkodzeń zastawek. Zmiany w tkance podskórnej, charakteryzujące się zagęszczeniem, są wynikiem obrzęku limfatycznego. Niedrożność naczyń limfatycznych, powodowana przez martwe robaki, prowadzi do obrzęku limfatycznego. W procesie tym znaczącą rolę odgrywają mechanizmy immunologiczne, które przyczyniają się do rozwoju ziarniniakowego zapalenia i zwłóknienia.
Filarioza objawy
Filarioza limfatyczna, znana także jako brugioza i wuchererioza, charakteryzuje się rozwojem słoniowacizny, czyli słoniowatości, wpływającym na układ limfatyczny. Inkubacja tej choroby trwa od 12 do 18 miesięcy u miejscowej ludności, natomiast u osób nieodpornych - od 3 do 6 miesięcy. U dzieci, filarioza pojawia się zazwyczaj w wieku 3-4 lat.
We wczesnym stadium choroby występuje wysoka gorączka, swędzące i bolesne wysypki skórne przypominające pokrzywkę, obrzęk tkanki podskórnej, zapalenie spojówek, zapalenie węzłów chłonnych i naczyń chłonnych, a także powiększenie wątroby i śledziony. Charakterystyczne są nacieki eozynofilowe w płucach, manifestujące się objawami astmatycznego zapalenia oskrzeli lub zapalenia płuc. Objawy filariozy nasilają się okresowo, a wczesny etap może trwać od 2 do 7 lat.
Zaawansowane stadium choroby charakteryzuje się uszkodzeniem układu limfatycznego narządów moczowo-płciowych i kończyn dolnych. Mężczyźni mogą doświadczać wodniaka, zapalenia funiculitis, zapalenia najądrza i bólu moszny. W przypadku blokady drenażu limfatycznego rozwija się słoniowatość nóg, ramion, a przy wuchereriozie także moszny, sromu, gruczołów sutkowych, co objawia się gęstym obrzękiem tkanki podskórnej. Pęknięcie naczyń limfatycznych nerek i pęcherza może prowadzić do chylurii. Uszkodzeniu naczyń limfatycznych jelit towarzyszy chylous biegunka, a otrzewnej - chylous wodobrzusze. W innych miejscach bytowania filariów mogą tworzyć się ropnie, otwierające się na zewnątrz do jamy brzusznej lub opłucnej, prowadząc do zapalenia otrzewnej i ropniaka opłucnej.
W obturacyjnym etapie filariozy dominują objawy słoniowacizny kończyn i innych części ciała, ich deformacja i zniekształcenie. Rozwijają się wtórne zmiany skórne, takie jak pęknięcia, nadmierne rogowacenie i narośla brodawkowate, a także owrzodzenia troficzne i zanik mięśni. Waga moszny z wuchereriozą może osiągnąć nawet 20-30 kg.
Filarioza atakująca tkankę podskórną i jamy surowicze objawia się miejscowo rumieniowymi lub plamisto-grudkowymi wysypkami na skórze, obrzękiem twarzy, kończyn i moszny oraz powiększeniem węzłów chłonnych. Spośród objawów ogólnych najbardziej typowe są ataki gorączki, zawroty głowy i objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. W obszarach endemicznych objawy kliniczne filariozy są często łagodne lub nieobecne.
W przypadku loazy dochodzi do uszkodzenia tkanek miękkich, oczu i błon surowiczych. Wczesne objawy inwazji obejmują gorączkę, parestezje i ból kończyn, wysypkę i eozynofilię. Charakterystycznym objawem loiazy jest guz– ograniczony obrzęk skóry i tkanki podskórnej, gęsty w dotyku, powoli rozwijający się i równie wolno cofający się. Gdy robak pasożytuje w oku, pojawiają się objawy zapalenia powiek i spojówek, silny ból oraz zmniejszona ostrość wzroku. Przedostanie się filarii do warstwy podśluzówkowej cewki moczowej skutkuje zaburzeniami dyzurycznymi. Powikłania filariozy mogą obejmować zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu, zwłóknienie mięśnia sercowego, niewydolność serca oraz ropnie międzymięśniowe.
Mansonelloza, w odróżnieniu od innych filarioz, przebiega stosunkowo łagodnie. Objawy patognomoniczne obejmują gorączkę, swędzącą wysypkę skórną, powiększone pachwinowe węzły chłonne, obrzęk i drętwienie kończyn, bóle stawów oraz wodniak.
Filarioza rozpoznanie
Filariozę identyfikuje się, korzystając z informacji klinicznych, epidemiologicznych oraz badań laboratoryjnych. Kluczowe dla diagnozy są fakt przebywania pacjenta na obszarach, gdzie filarioza jest powszechna, rozwój obrzęku limfatycznego, zmian skórnych i problemów z oczami. W celu dokładnej diagnozy, pacjent potrzebuje konsultacji ze specjalistą chorób zakaźnych, limfologiem i w razie potrzeby z okulistą, neurologiem czy chirurgiem.
Potwierdzenie filariozy możliwe jest poprzez analizę rozmazu mikrofilarii lub gęstej kropli krwi z zastosowaniem barwienia Romanovsky-Giemsa, biopsję skóry oraz węzłów chłonnych. Stosuje się także badania immunologiczne, takie jak RPGA, RSK, ELISA. W przypadkach loiazy i onchocerkozy, dostrzec dorosłe robaki można w oku przy użyciu biomikroskopii.
Filarioza leczenie
Leczenie odbywa się stacjonarnie. Do eliminacji pasożytów stosuje się dietylokarbamazynę (ditrazynę), czasem w kilku cyklach. Skuteczność leczenia ocenia się poprzez badania laboratoryjne. W obecności silnych reakcji alergicznych zaleca się antyhistaminy i kortykosteroidy. W przypadku limfostazy zaleca się podniesienie kończyny, noszenie elastycznych pończoch oraz bandażowanie uciskowe.
Jeśli terapia zachowawcza nie przynosi efektów, wchodzi w grę leczenie chirurgiczne, np. zespolenie limfatyczne, tunelowanie, dermatofasciolipektomia. W przypadku wodniaka moszny zaleca się aspirację płynu, wycięcie lub operację plastyczną błon jąder. Leczenie chirurgiczne stosuje się również przy ropniach, ropnym zapaleniu opłucnej czy zapaleniu otrzewnej.
Filarioza rokowanie zapobieganie
Wczesna diagnoza i szybkie leczenie mogą prowadzić do powrotu do zdrowia. Czynniki pogarszające rokowanie to rozwój słoniowacizny, uszkodzenia oczu, serca, mózgu oraz powikłania ropno-septyczne. Zapobieganie filariozie obejmuje eliminację nosicieli mikrofilarii poprzez stosowanie środków owadobójczych i ochronę osobistą przed ukąszeniami owadów krwiopijnych. Osoby powracające z rejonów tropikalnych powinny poddać się badaniom przesiewowym w kierunku filariozy.
Katalog chorób