Chrzęstniakowatość maziówkowa, synovial chondromatosis SC to zwyrodnienie chrzęstne błony maziowej, skutkujące obecnością ciał chrzęstnych lub kostnych w jamie stawowej o rozmiarach od kilku milimetrów do 5 cm. Ta dolegliwość jest rzadko diagnozowana w praktyce reumatologicznej. Chociaż zwykle dotyczy ona mężczyzn w średnim i późniejszym wieku, zdarzają się również przypadki wrodzone u dzieci w pierwszym roku życia. Najczęściej zmiany dotyczą dużych stawów, takich jak kolano, biodro, łokieć i bark. Rzadziej są to stawy skokowe i nadgarstkowe.
Niejasne są przyczyny tej choroby. Uważa się, że wrodzona forma ma swoje źródło w zaburzeniach różnicowania tkanek stawowych podczas rozwoju embrionalnego. Metaplazja chrzęstna błony maziowej może być także wywołana przez różne czynniki zewnętrzne, takie jak urazy, nadmierna aktywność fizyczna czy choroby infekcyjne.
Komórki błony maziowej o prawidłowej strukturze histologicznej ulegają metaplazji chrzęstnej, tworząc guzki chrzęstne. W badaniu makroskopowym obserwuje się na błonie maziowej obszary pokryte gęstymi guzkami, które czasem przypominają uszypułowane polipy. Początkowo są one związane z błoną maziową, ale po oderwaniu stają się wolno poruszającymi się ciałami w jamie stawowej (tzw. "mysz stawowa").
Ciała te zwykle mają okrągły kształt i ich liczba może dochodzić nawet do kilkuset. Zmiany mikroskopowe w błonie maziowej charakteryzują się pogrubieniem, naciekiem komórek limfoidalnych i plazmatycznych oraz obecnością wysp chrzęstniakowych.
Chrzęstniakowatość maziówkowa dzieli się na formy wrodzone i nabyte. Wrodzona forma zalicza się do dysplazji stawowej i może występować razem z tworzeniem się ciał kostnych wewnątrz stawu. Nabyta forma może być łagodna, przypominająca chrzęstniaka, lub złośliwa (chrzęstniakomięsak).
Różne postacie tej choroby to:
Stabilna, w której występuje ograniczona liczba ciał (do 8-10) lub pierwotnych ciał wielokrotnych (do 20-25). W tym przypadku nie obserwuje się dalszego tworzenia ciał chrzęstnych.
Postępująca, charakteryzująca się ciągłym tworzeniem nowych ciał, których liczba może dochodzić do kilkuset.
Rzadkie formy, takie jak osteomatoza, chrzęstniakowatość pochewek ścięgien i kaletek śluzowych.