Przejdź do treści
Choroba
Chondroma chrzęstniak to łagodny nowotwór, który składa się z dojrzałych komórek chrząstki, przeważnie szklistej. Choć może się pojawiać w dowolnych kościach, najczęściej występuje w kościach rurkowych dłoni. Jego rozwój jest zwykle powolny, co sprawia, że w początkowych etapach objawy kliniczne mogą być minimalne lub wręcz niezauważalne. Wiele chondrom jest przypadkowo wykrywanych podczas badań radiologicznych wykonywanych z innych przyczyn. Wraz z wzrostem guza, jeżeli lokalizuje się w pobliżu stawu, mogą pojawiać się bóle stawowe i rzadziej stan zapalny błony maziowej.
Mimo iż chondroma jest łagodna, istnieje ryzyko jego przekształcenia w nowotwór złośliwy, jakim jest chrzęstniakomięsak. Z tego powodu zaleca się chirurgiczne usunięcie guza. Leczenie przeprowadza się zazwyczaj w warunkach stacjonarnych, a guzy te mogą mieć tendencję do nawracania.
Chrzęstniaki są stosunkowo powszechne w praktyce ortopedów i traumatologów, stanowiąc około 10-12% wszystkich nowotworów układu kostnego. Najczęściej dotyczą młodych pacjentów w wieku od 10 do 30 lat, przy czym szczyt zachorowań przypada na wiek 11-16 lat.
Chrzęstniak, chondroma przyczyny
Przyczyny występowania chondromy nie są dokładnie poznane. Najczęściej są to guzy jednoogniskowe. Jednakże w kontekście dysplazji mogą powstać wieloogniskowe zmiany. Chrzęstniak może wywodzić się z normalnej chrząstki (np. wzrostowej czy stawowej), dystopowej chrząstki (umiejscowionej w nietypowych lokalizacjach) lub z obszarów chrząstki embrionalnej, która nie uległa jeszcze kostnieniu.
Chrzęstniak najczęściej pojawia się na kościach palców rąk, kościach śródręcza oraz na kościach śródstopia. Spośród długich kości, najczęściej dotyczy to kości udowej, rzadziej kości ramiennej czy piszczelowej. Może także rozwijać się na płaskich kościach, w tkankach miękkich, chrząstce krtani czy zatokach nosowych. Jest szczególnie niebezpieczny, kiedy lokalizuje się w okolicach podstawy czaszki, ponieważ może uciskać struktury mózgu.
Gdy guz lokalizuje się w okolicach zatok nosowych, może to skutkować trudnościami w oddychaniu. Natomiast w okolicy nasad długich kości może prowadzić do zapalenia błony maziowej. W pewnych sytuacjach obserwuje się złamania. Chrzęstniaki znajdujące się blisko kości ramiennej i udowej, jak również te lokalizujące się na mostku, łopatce czy miednicy, mogą czasem przejść zwyrodnienie do postaci złośliwej. Niemniej jednak złośliwe zmiany w krótkich kościach rurkowatych (jak stopa czy dłoń) są bardzo rzadkie i uważane za przypadki kazuistyczne.
Klasyfikacja W zależności od lokalizacji chrzęstniaka w stosunku do kości, w medycynie ortopedycznej i onkologii klinicznej wyróżnia się dwa główne typy tych guzów:
-
Enchondroma: Lokalizuje się wewnątrz kości i podczas swojego wzrostu może deformować kość.
-
Echondroma: Rozwija się na zewnętrznej stronie kości i rośnie w stronę otaczających tkanek miękkich.
Chrzęstniak, chondroma objawy
Przebieg kliniczny chrzęstniaka w dużej mierze jest związany z miejscem jego lokalizacji. W początkowych fazach choroby, chrzęstniak często nie daje żadnych objawów. Jego powolne tempo wzrostu sprawia, że od momentu powstania do pojawienia się pierwszych oznak choroby może minąć wiele lat, niekiedy nawet dziesięciolecia. W pewnych lokalizacjach, takich jak tchawica, zatoki przynosowe czy podstawa czaszki, objawy mogą pojawić się wcześniej z powodu ucisku na sąsiednie struktury anatomiczne.
Jeśli chrzęstniak rozwija się w obszarze małych kości dłoni czy stopy, palpacyjnie można wyczuć drobne, niebolesne zgrubienie. Ból może pojawiać się wtedy, gdy guz staje się na tyle duży, że uciska nerwy biegnące wzdłuż palców. Kiedy chrzęstniak lokalizuje się w kościach długich, początkowo również nie manifestuje się żadnymi objawami. Z biegiem czasu mogą pojawić się okresowe bóle stawowe, niezwiązane jednak z oznakami stanu zapalnego. W przypadku, gdy guz osiągnie duże rozmiary, może dojść do zapalenia błony maziowej.
Kiedy chrzęstniak znajduje się w okolicy klatki piersiowej, najczęściej dotyczy to żeber, zwłaszcza w miejscu, gdzie część kostna łączy się z chrzęstną. Chrzęstniak w tej lokalizacji najczęściej rozwija się w rejonie II-IV żebra. Na początku jego rozwoju objawy są zazwyczaj niewidoczne. Z czasem może pojawić się nieestetyczne zgrubienie, a następnie ból. Mimo że chrzęstniak jest guzem łagodnym, potrafi nacierać na wewnętrzną warstwę okostnej oraz opłucnej. Gdy zaangażowana jest opłucna, pacjent może odczuwać ból w klatce piersiowej, intensyfikujący się podczas oddychania.
Z czasem, chrzęstniak może osiągnąć znaczny rozmiar, zajmując istotną część średnicy kości. Skutkuje to zastąpieniem twardej tkanki kostnej przez miększą tkankę chrzęstną. W rezultacie duże formacje, niezależnie od ich lokalizacji, stają się przyczyną potencjalnych złamań. Objawami takich złamań są intensywny ból, trzeszczenie oraz nieprawidłowa ruchliwość w miejscu guza nawet, jeśli nie doszło do wcześniejszego urazu lub był on nieznaczny.
Chondromy zlokalizowane u podstawy czaszki i wewnątrz jej jamy mogą zaczynać uciskać struktury mózgu. Jako że guz rośnie powoli, objawy ucisku manifestują się stopniowo. Wśród nich znajdują się zawroty głowy, bóle głowy, zaburzenia koordynacji ruchowej (ataksja przedsionkowa), czy też paraliż i niedowład kończyn. Natomiast rozwijający się chrzęstniak w zatokach przynosowych może utrudniać oddychanie przez nos.
Chrzęstniak, chondroma rozpoznanie
Diagnozę takiego guza ustalają specjaliści z zakresu onkologii oraz ortopedii traumatologicznej. Ze względu na nieliczne i mało charakterystyczne objawy, kluczową rolę w diagnozowaniu chrzęstniaka odgrywają specjalistyczne badania. W przypadku endochondromów w kościach szkieletowych (poza podstawą czaszki) możliwe jest ich wykrycie podczas rutynowego badania rentgenowskiego. W celu zdiagnozowania egzochondromy często konieczne jest zastosowanie bardziej zaawansowanych metod, gdyż guzy te nie dają wyraźnego cienia na zdjęciu rentgenowskim.
Endochondromy w krótkich kościach rurkowatych (jak dłonie czy stopy) charakteryzują się jednorodnym prześwietleniem, które nierzadko zajmuje całą średnicę kości. Natomiast na zdjęciach długich kości rurkowych chrzęstniaki prezentują się, jako mgliste prześwity o zmiennym kształcie, niekiedy z zaznaczonymi obszarami zwapnień. Na zdjęciach rentgenowskich obraz chrzęstniaka może być podobny do torbieli jednokomórkowej, lokalizowanego ogniska dysplazji włóknistej czy guza olbrzymiokomórkowego. Istotne jest również wykluczenie charakteru złośliwego guza. W celu dokładniejszego ustalenia diagnozy przeprowadza się biopsję, a potem analizuje się materiał pod mikroskopem.
Chrzęstniak typowo składa się z komórek umiejscowionych w jamkach, otoczonych normalną bądź obrzękowatą substancją międzykomórkową. Gdy zmienia się ta substancja, komórki przyjmują kształt gwiaździsty. Ogniska zwapnień są często obecne w substancji międzykomórkowej.
Jądra komórkowe w łagodnym guzie są drobne, zaokrąglone, a w każdej komórce zwykle występuje pojedyncze jądro. W przypadku złośliwej transformacji guza, jądra stają się większe i nieregularne. Zauważalny jest wzrost liczby komórek dwujądrowych. W przypadku podejrzenia złośliwości guza, rekomendowane jest pobranie materiału biopsji z różnych jego obszarów. Do diagnostyki egzochondromów używa się tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego z biopsją guza.
W rozpoznawaniu chrzęstniaków w obszarze podstawy czaszki oraz zatok przynosowych standardowa radiografia jest często niewystarczająca, stąd zalecane są bardziej zaawansowane metody, takie jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Przed przystąpieniem do diagnostyki obrazowej, neurolog lub neurochirurg przeprowadza dokładne badanie neurologiczne, by lepiej zlokalizować zmianę. Tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny pozwalają na dokładne określenie położenia, wielkości i relacji chrzęstniaka względem innych struktur. W celu pełnego potwierdzenia diagnozy, zaleca się przeprowadzenie biopsji, o ile lokalizacja guza na to pozwala.
Chrzęstniak, chondroma leczenie
Leczenie chrzęstniaka zazwyczaj polega na interwencji chirurgicznej, realizowanej zgodnie z ustalonym planem w wyspecjalizowanym oddziale, często związanej z onkologią. Zakres i sposób operacji zależą od położenia guza oraz jego wpływu na otaczające narządy i tkanki. Chrzęstniaki położone w rejonie krótkich kości rurkowatych stopy czy nadgarstka są usuwane w granicach zdrowej tkanki. W sytuacji konieczności dokonuje się rekonstrukcji ubytku kostnego przy użyciu przeszczepu – homo- lub allogenowego. Chrzęstniaki występujące w długich kościach rurkowych, mostku, łopatce czy miednicy zaleca się usunąć całkowicie, przestrzegając protokołu leczenia chirurgicznego nowotworów złośliwych, takich jak chrzęstniakomięsak, ze względu na podwyższone ryzyko malignizacji.
W przypadku chrzęstniaków lokalizujących się w okolicach podstawy czaszki, wybór metody leczenia uwzględnia: lokalizację guza, jego wielkość, relację z sąsiadującymi strukturami, choroby towarzyszące, ogólny stan zdrowia pacjenta oraz potencjalne ryzyko powikłań. Chociaż standardem jest interwencja chirurgiczna, wybór metody może obejmować tradycyjne usunięcie guza, operację małoinwazyjną wykorzystującą endoskop wprowadzany przez przewody nosowe, lub radiochirurgię.
Radioterapia jest kolejną opcją w leczeniu chrzęstniaków w obszarze podstawy czaszki. Może być stosowana przed operacją w celu zmniejszenia rozmiaru guza, po operacji w celu eliminacji ewentualnie pozostałych komórek rakowych, bądź jako główna metoda leczenia w sytuacjach, gdy operacja jest przeciwwskazana, np. z powodu poważnych chorób współistniejących lub krytycznego stanu pacjenta.
Zobacz zdjęcia chorób występujących na