Choroba
Celiakia, znana również, jako choroba trzewna, enteropatia glutenozależna, enteropatia glutenowa, to przewlekła autoimmunologiczna choroba jelit, która polega na nietolerancji glutenu. Gluten to białko występujące w niektórych zbóż, takich jak pszenica, żyto i jęczmień. Skład białka glutenu obejmuje gliadynę, substancję o toksycznym działaniu na błonę śluzową, co prowadzi do zaburzeń wchłaniania składników odżywczych w jelicie.
Choroba trzewna jest bardziej charakterystyczna dla kobiet, które zapadają na celiakię dwa razy częściej niż mężczyźni. W większości przypadków (około 85%) całkowite wyeliminowanie glutenu z diety prowadzi do przywrócenia funkcjonalności jelita cienkiego po 3-6 miesiącach.
Pacjenci z celiakią cierpią na brak enzymów, które rozkładają gluten. W wyniku zaburzeń metabolicznych w jelicie gromadzi się gluten, którego toksyczne działanie prowadzi do zaniku błony śluzowej w jelicie cienkim. Obecność toksyn w jelitach wywołuje rozwój pierwotnych objawów celiakii. Dzięki diecie bezglutenowej, błona śluzowa jelit z czasem zostaje całkowicie zregenerowana.
Główną przyczyną celiakii jest wada genetyczna prowadząca do nadmiernej reakcji układu odpornościowego na gluten. Niektóre badania wykazały, że w pewnych okolicznościach nietolerancja tego białka może rozwinąć się, jako niezależny proces autoimmunologiczny w kontekście innych chorób, takich jak cukrzyca, toczeń rumieniowaty układowy czy zapalenie tarczycy.
Spożycie produktów zawierających gluten, takich jak żyto, jęczmień i pszenica, może wywołać manifestację choroby. Produkty te obejmują:
-
Pieczywo;
-
Makaron;
-
Wypieki;
-
Lody;
-
Wyroby cukiernicze z mąki;
-
Gęste sosy i dressingi;
-
Suche śniadania;
-
Fast food;
-
Jedzenie w puszce;
-
Piwo.
Gluten, jako zagęstnik jest powszechnie stosowany w produkcji wielu produktów, więc nieostrożne spożywanie jakiejkolwiek potrawy może wywołać aktywację procesu zapalnego.
Czy celiakia jest groźna. Tak, celiakia może być groźna, jeśli nie jest właściwie leczona. Nieleczona celiakia prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak niedożywienie, uszkodzenie jelit, osteoporoza, problemy neurologiczne, zaburzenia skóry, problemy z wątrobą, inne choroby autoimmunologiczne, chłoniak jelita cienkiego oraz zwiększone ryzyko innych nowotworów przewodu pokarmowego.
Kilka czynników przyczynia się do rozwoju alergii na gluten:
-
Genetyczne - około jedna osoba na sto ma genetyczną predyspozycję do tej choroby, która może się uaktywnić, gdy do diety dziecka wprowadzone zostają produkty mączne;
-
Autoimmunologiczne przyczyny celiakii;
-
Alergiczne przyczyny celiakii.
Celiakia, choroba trzewna objawy
Nietolerancja glutenu u dorosłych pacjentów głównie objawia się problemami związanymi z przewodem pokarmowym. Należy zwrócić uwagę na:
-
Wzmożone gazy;
-
Częstą biegunkę;
-
Ból brzucha pojawiający się po jedzeniu;
-
Szybkie męczenie;
-
Wzdęcia;
-
Uczucie ciężkości po jedzeniu.
Charakterystycznym objawem nietolerancji glutenu jest stolec o tłustej konsystencji, który trudno się spłukuje, przykleja do ścianek muszli klozetowej i pozostawia trudne do usunięcia plamy na bieliźnie.
Przy długotrwałym przebiegu choroby objawy celiakii obejmują:
-
Niedokrwistość;
-
Niedowagę;
-
Osłabienie, kruchość kości (osteoporoza);
-
Przebarwienia szkliwa zębów;
-
Częste bóle głowy;
-
Przewlekłe zmęczenie;
-
Swędząca wysypka w postaci pęcherzy na skórze;
-
Ciągła zgaga;
-
Bóle stawów;
-
Osłabienie mięśni;
-
Ciągłe burczenie w żołądku;
-
Nieprzyjemne odbijanie;
-
Bóle stawów.
W przypadku aktywnej celiakii można również zaobserwować różne objawy neurologiczne, takie jak:
-
Drętwienie kończyn;
-
Neuropatia;
-
Mrowienie, uczucie "gęsiej skórki";
-
Brak koordynacji;
-
Zmniejszona uwaga, pamięć i koncentracja.
Dolegliwościom może towarzyszyć również zwiększona senność i obniżona wydajność, gdy pacjentowi trudno jest skupić się na zadaniach zawodowych. Niektórzy pacjenci zauważają, że zaczęli gorzej przyswajać nowe informacje, z trudem opanowują dodatkowe umiejętności i przyzwyczajają się do zmian w otoczeniu pracy. Ze względu na przerzedzenie i kruchość tkanki kostnej mogą wystąpić częste złamania, które źle się goją i długo się leczą.
Jak wygląda stolec „kupa” przy celiakii. Stolec u osób cierpiących na celiakie może mieć charakterystyczne cechy, które są wynikiem złego wchłaniania składników odżywczych i tłuszczów. W przypadku nietolerancji glutenu stolec może być:
-
Luźny i częsty biegunka jest częstym objawem celiakii, gdyż uszkodzone jelito nie jest w stanie wchłaniać składników odżywczych w sposób prawidłowy.
-
Tłusty stolec zwiększona zawartość tłuszczu sprawia, że stolec ma tłustą konsystencję, jest łatwo rozprowadzany i trudno się go pozbyć.
-
Silnie pachnący stolec nadmiar tłuszczów i niestrawionych białek może powodować intensywny i nieprzyjemny zapach.
-
Jasny lub szaro-beżowy stolec nadmierna zawartość tłuszczu może wpłynąć na kolor stolca, zmieniając go na jaśniejszy lub szaro-beżowy.
-
Pływający stolec tłusty stolec może pływać na powierzchni wody zamiast opadać na dno.
-
Śluzowaty stolec obecność śluzu może świadczyć o problemach z jelitami.
Celiakia, choroba trzewna rozpoznanie
Diagnoza opiera się na badaniach immunologicznych, które określają ilość przeciwciał swoistych dla celiakii (ochronne białka wytwarzane przez układ odpornościowy):
-
Przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (anty-tTG), enzymowi biorącemu udział w metabolizmie gliadyny. Ilość przeciwciał może się różnić w zależności od diety.
-
Przeciwciała przeciwko gliadynie - obcemu białku, na które występuje reakcja immunologiczna.
-
Przeciwciała skierowane przeciwko endomysium i retikulinie – białkom tkanki łącznej, przeciwko którym wytwarzane są również przeciwciała w celiakii.
Ponadto można wykonać:
-
Ogólne badanie krwi (spadek stężenia hemoglobiny i czerwonych krwinek wskazuje na prawdopodobny rozwój niedokrwistości);
-
Całkowity test białka (zmniejsza się z powodu złego wchłaniania);
-
Test albuminy, (jako główna część białka całkowitego, jego ilość może być zmniejszona);
-
Analiza elektrolitów - sodu, potasu, chloru (ich brak równowagi może być spowodowany złym wchłanianiem i okresowymi biegunkami u niektórych pacjentów);
-
Pomiar poziomu wapnia (jego spadek wskazuje na rozwój osteoporozy);
-
Test żelaza (jego zawartość może być poniżej normy, co jest oznaką anemii);
-
Analiza fosfatazy alkalicznej (wraz z rozwojem osteoporozy jej stężenie może wzrosnąć);
-
Koprogram (pomaga zidentyfikować złe wchłanianie - przy złym wchłanianiu w kale zwiększa się ilość tłuszczów, resztek białka, węglowodanów, pojawia się domieszka niestrawionego pokarmu).
Wykonywane są również badania endoskopowe oraz pobieranie biopsji (wycinek błony śluzowej jelita). Ten ostatni jest niezbędny do oceny zmian w błonie śluzowej pod mikroskopem.
Celiakia, choroba trzewna leczenie
Sposób leczenia zależy od rodzaju celiakii, stadium procesu zapalnego, nasilenia objawów klinicznych itp. Głównym warunkiem skutecznego leczenia jest całkowite wyeliminowanie produktów zawierających gluten. Wszystkie produkty zawierające mąkę żytnią, pszenną, jęczmienną lub kilka zbóż naraz powinny być wykluczone. Bardzo ważne jest dokładne zapoznanie się ze składem wskazanym na opakowaniu przed zakupem lub spożyciem nowych produktów.
Śladowe ilości glutenu można znaleźć w produktach takich jak:
-
Kiełbasy, wędliny i parówki;
-
Przekąski mięsne;
-
Gotowe, schłodzone i mrożone dania mięsne i warzywne;
-
Fast food;
-
Kawa rozpuszczalna, cykoria;
-
Kakao;
-
Mleko sojowe i jego pochodne;
-
Płatki śniadaniowe;
-
Majonez;
-
Keczup;
-
Sosy i dressingi warzywne;
-
Konserwy rybne i mięsne;
-
Czekolada;
-
Cukierki, gumy do żucia i karmel;
-
Kostki rosołowe i inne koncentraty;
-
Lody;
-
Kwas chlebowy i piwo.
Dodatkowo, wraz z korektą żywienia i ścisłą dietą przy celiakii, prowadzona jest farmakoterapia polegająca na przyjmowaniu leków hormonalnych i przeciwzapalnych, aby zahamować proces zapalny w jelicie cienkim. Kompleksy witaminowo-mineralne i suplementy diety mogą być stosowane w celu przywrócenia równowagi składników odżywczych w organizmie.
Konieczne jest również monitorowanie istniejących u pacjenta innych chorób oraz prowadzenie odpowiedniej terapii wspomagającej.
Celiakia, choroba trzewna zapobieganie rokowanie
Obecnie nie jest możliwe skorygowanie wrażliwości komórek nabłonka na gluten, dlatego osoby z celiakią muszą przez całe życie przestrzegać diety bezglutenowej. Uważne jej przestrzeganie prowadzi do utrzymania, jakości i długości życia. Jeśli dieta nie jest przestrzegana, przeżywalność gwałtownie spada, a przypadki śmierci wśród pacjentów z celiakią, którzy naruszają dietę bezglutenową, wynoszą 10-30%. Tymczasem przy ścisłym przestrzeganiu diety liczba ta nie przekracza jednego procenta. Wszystkie osoby cierpiące na celiakię powinny być pod opieką gastroenterologa i poddawane corocznym badaniom. U pacjentów słabo reagujących na wykluczenie glutenu z diety wskazana jest obserwacja ambulatoryjna 2 razy w roku. Rokowanie jest znacznie gorsze, jeśli choroba ta jest powikłana występowaniem chłoniaka jelita cienkiego.
Nieleczona celiakia może prowadzić do licznych powikłań i problemów zdrowotnych. Niektóre z nich obejmują:
-
Niedożywienie z powodu uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego, organizm może mieć trudności z wchłanianiem składników odżywczych, co prowadzi do niedoborów witamin i minerałów oraz osłabienia ogólnego stanu zdrowia.
-
Osteoporoza niedobór wapnia i witaminy D, spowodowany złym wchłanianiem, może prowadzić do osłabienia i zwiększonej łamliwości kości.
-
Niedokrwistość złe wchłanianie żelaza, witaminy B12 i kwasu foliowego może prowadzić do niedokrwistości.
-
Problemy z płodnością i ciążą niestabilność hormonalna i niedobory składników odżywczych mogą prowadzić do problemów z płodnością, poronieniami czy wadami rozwojowymi u płodu.
-
Neuropatia obwodowa i ataksja uszkodzenie układu nerwowego może prowadzić do zaburzeń czucia, równowagi i koordynacji ruchów.
-
Choroba Duhringa, opryszczkowate zapalenie skóry to swędząca, pęcherzowa wysypka skórna związana z celiakią. Wysypka zwykle pojawia się na łokciach, kolanach, pośladkach i plecach.
-
Problemy z wątrobą niestabilność funkcji wątroby może prowadzić do zwiększonego ryzyka marskości wątroby i innych zaburzeń.
-
Inne choroby autoimmunologiczne nietrzymanie diety bezglutenowej może zwiększać ryzyko rozwoju innych chorób autoimmunologicznych, takich jak cukrzyca typu 1, choroba Hashimoto czy toczeń rumieniowaty układowy.
-
Chłoniak jelita cienkiego u pacjentów z nieleczoną celiakią istnieje zwiększone ryzyko rozwoju chłoniaka jelita cienkiego.
-
Zwiększone ryzyko nowotworów nieleczona celiakia może zwiększać ryzyko wystąpienia innych nowotworów przewodu pokarmowego, takich jak rak przełyku czy żołądka.
Jak długo można żyć z celiakią. Osoby z celiakią mogą żyć długo i prowadzić zdrowe życie, o ile przestrzegają ścisłej diety bezglutenowej oraz dbają o swoje zdrowie ogólnie. Przestrzeganie diety bezglutenowej pomaga kontrolować objawy i zapobiega poważnym powikłaniom związanym z celiakią, takim jak niedożywienie, osteoporoza czy zwiększone ryzyko niektórych nowotworów.
W przypadku przestrzegania diety bezglutenowej, jakość życia i długość życia osób z celiakią są podobne do osób bez tej choroby. Gdy dieta nie jest przestrzegana, ryzyko powikłań i przedwczesnej śmierci może wzrosnąć. Regularne wizyty kontrolne u lekarza oraz stosowanie się do zaleceń medycznych są kluczowe dla utrzymania zdrowia i jakości życia.
Zapobieganie nie ma pierwotnej specyficznej profilaktyki celiakii. Wtórną profilaktyką rozwoju objawów klinicznych jest przestrzeganie diety bezglutenowej. Gdy celiakia występuje u bliskich krewnych, wskazane jest przeprowadzanie okresowych badań w celu wykrycia swoistych przeciwciał. Kobiety w ciąży z celiakią są narażone na ryzyko rozwoju wad serca u płodu. Prowadzenie ciąży u takich kobiet powinno być realizowane z większą ostrożnością.
Katalog chorób