Choroba
Biegunka funkcjonalna lub biegunka czynnościowa to przewlekłe lub okresowe zaburzenie czynności jelit, manifestujące się częstymi wypróżnieniami, które występują 3 razy dziennie lub częściej, przy jednoczesnym wydalaniu płynnych lub nieformowanych stolców. Charakterystyczne jest brak bólu brzucha, ale pacjenci mogą odczuwać parcie na mocz, dudnienie, wzdęcia i uczucie niepełnego wypróżnienia. W kale często można zaobserwować obecność śluzu.
Biegunka funkcjonalna jest jednym z rodzajów zaburzeń czynnościowych jelit, obejmującym także zespół jelita drażliwego (IBS), zaparcia czynnościowe, wzdęcia czynnościowe i inne nieswoiste schorzenia jelit. Różni się ona od IBS brakiem bólu i dyskomfortu brzusznego związanego z defekacją. Podobnie jak inne zaburzenia czynnościowe, biegunka funkcjonalna jest często powiązana z komponentem psychosomatycznym i ma tendencję do nawracającego przebiegu, mimo braku choroby organicznej. Pacjenci często odczuwają trudności w radzeniu sobie z różnorodnymi objawami klinicznymi i obciążeniem emocjonalnym.
Choroba ta jest szeroko rozpowszechniona, diagnozowana u około 1,5-2% mieszkańców krajów rozwiniętych i może dotyczyć osób w każdym wieku i płci. Jednak najczęściej biegunka funkcjonalna występuje u osób po 40. roku życia, przy czym u młodszych i średnio wiekowych pacjentów częściej dotyka mężczyzn. W starszym wieku obraz się zmienia, po 70. roku życia kobiety częściej chorują na biegunkę czynnościową niż mężczyźni. Nie ma jednak dostępnych danych na temat częstości występowania u dzieci. Leczenie prowadzone jest przez specjalistów z dziedziny proktologii klinicznej oraz psychoterapii.
Przyczyny biegunki czynnościowej nie są jeszcze w pełni poznane. Ekspertom wydaje się, że zwiększona motoryka jelit i częstość wypróżnień wynikają z dwóch głównych czynników. Po pierwsze, jest to zaburzenie regulacji nerwowej jelit, wywołane stresem psychicznym i emocjonalnym, zarówno ostrym, jak i chronicznym. Po drugie, występuje zwiększona wrażliwość zakończeń nerwowych w ścianie jelita na ciśnienie kału.
U pacjentów z biegunką czynnościową nawet niewielkie rozciągnięcie ściany jelita może prowadzić do potrzeby wypróżnienia. W przypadku złego stanu emocjonalnego pacjenta aktywność motoryczna jelit może się jeszcze bardziej nasilić, a ściana jelita staje się jeszcze bardziej wrażliwa na czynniki drażniące. Dlatego biegunka czynnościowa często pojawia się lub nasila w okresach stresu, zmiany pracy, trudności w relacjach osobistych i innych sytuacjach związanych z dużym poziomem niepewności i lękiem. Zarówno negatywne, jak i pozytywne wydarzenia życiowe, takie jak ślub czy awans, mogą być czynnikiem wywołującym biegunkę czynnościową.
W patogenezie biegunki czynnościowej obserwuje się zwiększoną motorykę jelit, co prowadzi do przyspieszenia transportu treści jelitowych przez przewód pokarmowy. Skutkiem tego jest częstsze wypróżnianie i pogorszone wchłanianie płynu w dolnych partiach jelita grubego. Normalnie stolec zawiera 60-70% wody, ale u pacjentów z biegunką czynnościową, ta zawartość wzrasta do 75-90%, co powoduje, że stolec staje się lepki, rzadki lub wodnisty.
Biegunka funkcjonalna, biegunka czynnościowa objawy
Główne objawy biegunki czynnościowej obejmują wzmożoną częstotliwość wypróżnień oraz zmianę konsystencji stolca. Aby postawić to rozpoznanie, konieczne jest, aby te objawy występowały, przez co najmniej sześć miesięcy przed diagnozą, utrzymywały się przez przynajmniej 3 miesiące, pojawiały się, w co najmniej 75% przypadków wypróżnień i nie towarzyszył im dyskomfort ani ból brzucha. Poza wymienionymi cechami klinicznymi, biegunka czynnościowa często manifestuje się dudnieniem oraz wzdęciami.
Konsystencja stolca przy biegunce czynnościowej jest zazwyczaj płynna lub ma postać pasty. Chęć wypróżnienia pojawia się zwykle regularnie rano i powtarza kilka razy w ciągu dnia, często bezpośrednio po posiłkach. Rzadziej potrzeba wypróżnienia występuje przed jedzeniem. W nocy zazwyczaj nie ma takiej potrzeby. W większości przypadków częstotliwość wypróżnień z biegunką czynnościową wzrasta do 3-5 razy dziennie, czasem nawet do 6-8 razy dziennie. Im częstsza defekacja, tym mniejsza objętość i gęstość kału. Fałszywe i imperatywne popędy są zazwyczaj obserwowane przy znacznym nasileniu wypróżnień, przy czym objawy te zazwyczaj mają łagodny lub umiarkowany charakter.
W kale pacjentów cierpiących na biegunkę czynnościową często można zauważyć obecność śluzu. Śluz może być obecny w stolcu, mieszać się z odchodami lub występować w postaci rozmazów na powierzchni kału. W niektórych przypadkach może być wydalany prawie czysty, bez zanieczyszczeń kałowych. Ważne jest, że w biegunce czynnościowej nie występuje krew ani ropa w stolcu. Pacjenci często skarżą się na wzdęcia brzucha i umiarkowany ból podczas badania palpacyjnego, choć nie jest on zazwyczaj silnie zlokalizowany. Czasami obszar maksymalnego bólu jest związany z esicą.
Biegunka funkcjonalna, biegunka czynnościowa rozpoznanie
Podczas dokładnego wywiadu z pacjentem, wstępna diagnoza biegunki czynnościowej zazwyczaj nie sprawia trudności. Proktolog uwzględnia związek między zaostrzeniem objawów a sytuacjami stresowymi, określa moment pojawienia się potrzeby wypróżnienia (często po posiłkach) i zaznacza brak bólu przed lub w trakcie defekacji. Wyniki koprogramu u pacjentów z biegunką czynnościową nie wykazują stanu zapalnego jelita grubego ani obecności tłuszczu w kale. Ostateczne potwierdzenie diagnozy "biegunki czynnościowej" wymaga jednak wykluczenia innych chorób, które mogą towarzyszyć lub komplikować ten stan.
Ze względu na konieczność wykluczenia wielu różnych stanów chorobowych, plan diagnostyki biegunki czynnościowej obejmuje wiele badań instrumentalnych, takich jak kolonoskopia, gastroskopia, zwykłe zdjęcie rentgenowskie jamy brzusznej, irygoskopia, Dopplerografia naczyń jamy brzusznej, badanie ultrasonograficzne narządów jamy brzusznej i balonografia. Lista badań laboratoryjnych zawiera ogólne badania krwi i moczu, badania biochemiczne krwi, coprogram, badania kału w kierunku dysbiozy oraz posiew bakteryjny itp.
Indywidualny plan niezbędnych badań diagnostycznych jest dostosowany do konkretnego pacjenta. W celu wykluczenia innych chorób somatycznych oraz dokładniejszego zrozumienia przypadku pacjenta, z podejrzeniem biegunki czynnościowej, może być konieczna konsultacja z endokrynologiem, urologiem lub ginekologiem. Ponadto, w celu oceny wpływu czynników psycho-emocjonalnych na stan pacjenta, warto rozważyć konsultację z psychoterapeutą.
Diagnostyka różnicowa biegunek czynnościowych jest przeprowadzana w celu wykluczenia innych schorzeń, takich jak zespół jelita drażliwego, nietolerancja pokarmowa, zakaźne zapalenie jelita grubego, choroby zapalne jelita grubego (takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Leśniowskiego-Crohna), działania niepożądane leków, biegunka w przebiegu AIDS oraz biegunka spowodowana chorobami endokrynologicznymi i nowotworami neuroendokrynnymi.
Biegunka funkcjonalna, biegunka czynnościowa leczenie
Leczenie biegunki czynnościowej odbywa się w trybie ambulatoryjnym. Lekarz, wspólnie z pacjentem, identyfikuje czynniki, które przyczyniają się do występowania i utrzymywania się objawów biegunki czynnościowej. Następnie opracowuje plan eliminacji lub redukcji tych czynników. Często konieczne jest dostosowanie diety, uwzględniając skład pokarmów, częstotliwość spożywania i regularność posiłków. W niektórych przypadkach zaleca się także przyjmowanie probiotyków w celu przywrócenia równowagi mikroflory jelitowej.
Warto zaznaczyć, że istotną rolę odgrywa także redukcja poziomu stresu i lęku u pacjenta. Dlatego w przypadku biegunki czynnościowej zaleca się, jeśli to możliwe, eliminację czynników stresogennych oraz konsultację z psychoterapeutą, aby pomóc pacjentowi radzić sobie ze stresem.
Podczas wyboru odpowiedniej diety, lekarz zaleca pacjentowi całkowite wyeliminowanie pokarmów, które mogą wywoływać alergie pokarmowe lub zwiększać ruchliwość jelit, co może prowadzić do wzdęć. Jeśli biegunka czynnościowa jest spowodowana skutkami ubocznymi leków, gastroenterolog może zmienić lek lub skierować pacjenta do specjalisty w danej dziedzinie, aby dostosować terapię farmakologiczną do konkretnej choroby.
W przypadku utrzymującej się biegunki czynnościowej, pacjentowi mogą być przepisane leki przeciwbiegunkowe, takie jak loperamid i jego analogi, a także środki adsorbujące i leki zmniejszające produkcję kwasu żołądkowego. Jeśli jednak te środki terapeutyczne okazują się nieskuteczne, w niektórych przypadkach można rozważyć stosowanie leków przeciwdepresyjnych.
Biegunka funkcjonalna, biegunka czynnościowa rokowanie zapobieganie
Zwiększenie odporności na stres, pozytywne nastawienie do życia, zmniejszenie szkodliwego wpływu na przewód pokarmowy (alkohol, tłuste, pikantne potrawy, przejadanie się, niesystematyczne jedzenie itp.). Nie ma szczególnej profilaktyki, ponieważ nie znaleziono bezpośrednich czynników sprawczych.
Katalog chorób