Wodnista biegunka

Wodnista biegunka występuje do 15-20 razy dziennie, towarzysząc uwalnianiu luźnych stolców. Zwykle objaw ten łączy się z innymi zaburzeniami dyspeptycznymi, takimi jak wymioty, skurcze i ból brzucha. Biegunka wodnista najczęściej związana jest z infekcjami jelitowymi, ale może też występować w przypadku niezakaźnych chorób jelit oraz niedoborów enzymatycznych.

Przyczyny wodnistej biegunki

Oddawanie stolca w postaci wodnistej może wskazywać na zakaźne lub niezakaźne choroby jelit. Czasami kobiety w ciąży skarżą się na luźny, nieuformowany kał, co jest związane ze zmianami w układzie trawiennym i hormonalnym podczas ciąży. U dzieci wodniste stolce mogą być oznaką toksycznej niestrawności lub początkowego stadium zapalenia jelita grubego. Biegunka wodnista z osłabieniem i krwotokami jest charakterystyczna dla aleukii toksycznej dla przewodu pokarmowego. Obfita biegunka występuje u 90% pacjentów ze wstrząsem toksycznym.

Infekcje Bakteryjne

Wniknięcie patogennej mikroflory jelitowej do organizmu często powoduje wodnistą biegunkę typu wydzielniczego. Bakterie wydzielają enterotoksyny, które oddziałują na komórki nabłonkowe błony śluzowej jelita, prowadząc do gromadzenia cyklazy adenylanowej i cAMP. To z kolei zwiększa uwalnianie jonów do światła jelita, co powoduje napływ dużej ilości płynu. Współistniejące stany zapalne przewodu pokarmowego pogarszają ten stan. Najczęstsze infekcje jelitowe powodujące biegunkę wodną to:

• Cholera: Choroba ta objawia się biegunką, która szybko traci swój kałowy charakter i zapach, stając się wodnista. Po kilku godzinach pojawiają się powtarzające się wymioty, prowadzące do poważnego odwodnienia. Charakterystycznym objawem jest brak bólu brzucha lub umiarkowany dyskomfort, występujący u mniej niż 30% pacjentów.

• Escherichioza: Wodnista biegunka często rozwija się po zakażeniu enterotoksycznymi szczepami E. coli, przypominając łagodną wersję cholery. U małych dzieci biegunka wodnista zwykle wynika z zakażenia szczepami enteropatogennymi. Objawy obejmują wymioty, ból w nadbrzuszu, wzdęcia jelit oraz podgorączkową gorączkę. Ogólny stan pacjentów jest umiarkowany.

• Salmonelloza: Pierwszymi objawami salmonellozy są ogólne zatrucie i ból głowy; następnie pojawia się silny, kurczowy ból jelit, obfite wypróżnienia, początkowo z nieuformowanym kałem, a później wodniste z cząstkami jedzenia i śluzu. Charakterystyczne są zielonkawe, pieniste stolce („błoto bagienne”).

• Botulizm: W przypadku gastroenterologicznego wariantu infekcji dominują objawy dyspeptyczne: wodnista biegunka, powtarzające się wymioty, kurczowy ból brzucha. Pacjenci skarżą się na suchość w ustach i uczucie guza w gardle. Charakterystyczne są także objawy oczne: podwójne widzenie, migające „plamki” przed oczami, niewyraźne widzenie. W ciężkich przypadkach obserwuje się niedowład i porażenie mięśni twarzy z asymetrią.

• Kampylobakterioza: Choroba zaczyna się nagłym wzrostem temperatury do 38°C lub więcej, bólem mięśni i stawów. Następnie pojawia się powtarzająca się biegunka z wydzielaniem płynnego, cuchnącego kału z widocznymi smugami śluzu i krwi. Pacjenci często skarżą się na skurcze brzucha, a nudności i wymioty występują u jednej czwartej pacjentów.

Infekcje wirusowe

Większość wirusowych infekcji jelitowych charakteryzuje się zaburzeniami dyspeptycznymi, w tym wodnistą biegunką. Wirusy mnożą się w komórkach nabłonka jelitowego, powodując ich śmierć i złuszczanie, co zaburza trawienie i wchłanianie wody, prowadząc do obfitych biegunek. Najczęstsze wirusowe choroby jelit to:

• Rotawirusowe zapalenie żołądka i jelit: Głównym objawem zakażenia rotawirusem są wodniste stolce. W łagodnych przypadkach defekacja występuje do 10 razy dziennie, a stolce mają kałowy charakter. W ciężkich przypadkach dominuje obfita biegunka z wydzieliną mętnej, cuchnącej żółto-zielonej cieczy. Objawom tym towarzyszy kurczowy ból w okolicy pępka i niska gorączka.

• Zakażenie norowirusem: Charakteryzuje się jednoczesnym uszkodzeniem układu oddechowego i pokarmowego. Początkowo pojawia się ból gardła i zatkany nos, a następnie wodniste wypróżnienia, wymioty i ból brzucha. Powtarzające się wypróżnienia mogą prowadzić do ciężkiego odwodnienia, objawiającego się suchością skóry i błon śluzowych, obniżonym ciśnieniem krwi oraz skąpomoczem.

• Grypa Hongkong: Objawy ze strony przewodu pokarmowego łączą się z objawami ze strony układu oddechowego i ogólnego zatrucia organizmu. Wraz z bólem głowy i wysoką gorączką występuje powtarzająca się biegunka wodnista, umiarkowany ból brzucha, nudności i brak apetytu. Objawy układu oddechowego (suchy kaszel, ból gardła, zatkany nos) pojawiają się w 2-3 dniu choroby.

• Gorączka krwotoczna Marburg: Choroba zaczyna się nagłym bólem głowy, bólami mięśni, zapaleniem spojówek i nadżerkami na błonie śluzowej jamy ustnej. W 3-4 dniu gorączki pojawiają się wodnista biegunka, wymioty, silny ból brzucha. Charakterystyczne są wysypki plamisto-grudkowe, krwawienia z macicy, nosa i przewodu pokarmowego, występujące w 5-6 dniu choroby.

• Zakażenie wirusem HIV: AIDS charakteryzuje się obfitymi, wodnistymi stolcami bez patologicznych wtrąceń, spowodowanymi zaburzeniami trawienia i wtórnymi infekcjami na tle ciężkiego niedoboru odporności. Oprócz luźnych stolców występują inne niespecyficzne objawy, takie jak długotrwała gorączka o niskim stopniu nasilenia i wzmożone nocne pocenie się. Większość pacjentów traci ponad 10% masy ciała.

Pierwotniaki i robaki wywierają bezpośredni szkodliwy wpływ na enterocyty błony śluzowej, prowadząc do poważnych zaburzeń w trawieniu i wchłanianiu składników odżywczych. Ciężki zespół złego wchłaniania, w połączeniu ze zwiększonym wydzielaniem wody i elektrolitów do jelit, prowadzi do obfitej biegunki. Przy niedostatecznym uzupełnieniu płynów może dojść do zespołu odwodnienia o różnym nasileniu. Wodną biegunkę obserwuje się w przypadku inwazji takich jak:

Kryptosporydioza. Pierwotniaki pasożytują w jelicie cienkim, nasilając zaburzenia wchłaniania i hamując aktywność enzymów trawiennych, co skutkuje wodnistymi stolcami o nieprzyjemnym zapachu. Biegunce towarzyszą silne skurcze brzucha, nudności i wymioty. Choroba najczęściej dotyka osoby z niedoborami odporności. W takich przypadkach przebiega długo (do 4 miesięcy) i prowadzi do ciężkiego odwodnienia.

Strongyloidoza. Objawy jelitowe pojawiają się w drugiej fazie choroby, 2-3 tygodnie po wystąpieniu pierwszych objawów, takich jak pokrzywka, wysypka i bóle stawów. Rozwój biegunki jest związany z zapaleniem błony śluzowej jelita cienkiego, powstawaniem krwotoków i nadżerek. Oprócz biegunki typowe są bóle w nadbrzuszu, nudności i wymioty. Czasami pojawia się zażółcenie skóry i ból w prawym podżebrzu.

Niezakaźne choroby jelit

Wodnista biegunka często komplikuje przebieg organicznych chorób przewodu pokarmowego, zwłaszcza w początkowych stadiach. Zwiększenie objętości kału wynika zarówno z zaburzeń trawienia kontaktowego i jamy ustnej, jak i wpływu różnych mediatorów stanu zapalnego. Biegunka może być związana z zaburzeniami motoryki jelit typu hiperkinetycznego lub hipokinetycznego. Wraz ze zmianami częstotliwości i konsystencji stolca występują następujące niezakaźne choroby przewodu pokarmowego:

Zapalenie jelit. Wodnista biegunka jest objawem niezakaźnego zapalenia jelita cienkiego o charakterze alergicznym, polekowym lub autoimmunologicznym. Pojawienie się płynnych, cuchnących odchodów jest spowodowane głównie zespołami złego wchłaniania i złego trawienia. Odchody pojawiają się do 10-15 razy dziennie, czemu towarzyszą wzdęcia, burczenie w żołądku, zmniejszenie apetytu, nudności i znaczna utrata masy ciała.

Enteropatia. Przewlekła wodnista biegunka występuje w przypadku niezapalnych chorób jelit. Zmiana konsystencji stolca może być spowodowana zarówno fermentopatią, jak i upośledzoną motoryką przewodu pokarmowego (np. hipomotoryczny wariant enteropatii cukrzycowej). Zespół bólowy jest łagodny; dominują zaburzenia trawienne, sprzyjające utracie wagi i niedoborom białkowo-energetycznym.

Ostre zapalenie jelita grubego. Zapalenie jelita grubego charakteryzuje się skurczami w lewym obszarze biodrowym, bolesną potrzebą wypróżnienia oraz obecnością patologicznego śluzu i krwi w stolcu. Początkowo stolec ma charakter kałowy i cuchnący zapach, a w miarę postępu choroby staje się wodnisty. Częstotliwość wypróżnień sięga 25 razy dziennie. Podobne zmiany obserwuje się w rzekomobłoniastym wariancie zapalenia jelita grubego z enteropatią wysiękową.

Niedobór enzymów

W przypadku braku enzymów w początkowych odcinkach jelita cienkiego, pojawienie się obfitej biegunki z wodą jest związane z mechanizmem osmotycznym. Obecność dużej liczby niestrawionych dużych cząsteczek, zwłaszcza disacharydów i peptonów, powoduje zwiększone ciśnienie w jelicie, co prowadzi do uwolnienia płynów i jonów sodu. Biegunka występuje w przypadku zwłóknienia trzustki i zmniejszenia jej funkcji zewnątrzwydzielniczej o 80-90%, co zakłóca trawienie wszystkich rodzajów pokarmu. Stan pogarsza się w wyniku dodania mechanizmu wydzielniczego biegunki związanego z aktywacją cAMP.

W przypadku gastrinoma i zespołu Zollingera-Ellisona możliwe są wodniste stolce. Zwiększone wydzielanie gastryny i kwasu solnego prowadzi do zniszczenia enzymów trawiennych i wzrostu osmolarności treści pokarmowej. Biegunce towarzyszy intensywny ból w nadbrzuszu i kwaśne odbijanie. U dzieci defekacja wody może być konsekwencją galaktozemii - nietolerancji mleka z powodu wrodzonego braku enzymu. Objaw pojawia się bezpośrednio po rozpoczęciu karmienia piersią i towarzyszy mu niedożywienie, żółtaczka i stłumienie odruchów.

Diagnostyka

Wodnista biegunka zawsze wskazuje na problemy z układem trawiennym. Gastroenterolog lub specjalista chorób zakaźnych bada pacjentów skarżących się na wodnistą biegunkę. Aby potwierdzić rozpoznanie kliniczne, konieczne jest kompleksowe badanie przewodu pokarmowego metodami laboratoryjnymi i instrumentalnymi w celu wykrycia zmian morfologicznych i ustalenia przyczyny biegunki. Najcenniejsze pod względem diagnostycznym są:

Radiografia. Zwykłe zdjęcie rentgenowskie jamy brzusznej pozwala szybko ocenić stan przewodu pokarmowego pacjenta. Do szczegółowego badania wewnętrznej powierzchni przewodu pokarmowego stosuje się doustny kontrast z siarczanem baru. Metoda ta jest bardzo przydatna w wykrywaniu niezakaźnych procesów powodujących wodniste stolce.

Ultrasonografia. Nieinwazyjna metoda badania stosowana, jako diagnostyka przesiewowa w celu wykluczenia ciężkich chorób organicznych układu pokarmowego i nowotworów. USG jamy brzusznej może ujawnić oznaki procesu zapalnego. W celu oceny stanu trzustki wykonuje się także badanie ultrasonograficzne.

Analiza kału. Aby zbadać procesy trawienia i wchłaniania pokarmu, przeprowadza się badanie mikroskopowe kału z pomiarem pH. Wodnista biegunka jest często spowodowana procesami zakaźnymi, dlatego wszyscy pacjenci poddawani są bakteriologicznej posiewowi kału i analizie pod kątem jaj robaków pasożytniczych. Aby wykluczyć wrzodziejące procesy niszczące, wykonuje się test Gregersena.

Reakcje serologiczne. Wyszukiwanie przeciwciał przeciwdrobnoustrojowych lub specyficznych antygenów we krwi jest najdokładniejszym sposobem na określenie różnych chorób zakaźnych, zwłaszcza wirusowych. Badanie może nie być wystarczająco pouczające w ciągu pierwszych kilku dni od wystąpienia choroby, kiedy stężenie przeciwciał we krwi jeszcze nie wzrosło.

Jako dodatkową metodę kliniczną stosuje się biochemiczne badanie krwi, które pomaga określić stopień złego wchłaniania i niedoboru białka. W przypadku podejrzenia specyficznych zmian w ścianie przewodu pokarmowego zaleca się badanie endoskopowe z biopsją. Aby ocenić zewnątrzwydzielniczą funkcję trzustki, czasami zaleca się badanie krwi na obecność amylazy i lipazy.

Leczenie

W przypadku ostrego zaburzenia przewodu pokarmowego konieczna jest korekta diety. Zalecana jest dieta głodowa, z stopniowym wprowadzaniem lekkostrawnych posiłków, takich jak dania z ryżu, produkty zawierające pektyny, solone zupy, buliony oraz dietetyczne źródła białka (cielęcina, indyk, kurczak, jajka na twardo). Biegunka z wodnistymi stolcami prowadzi do znacznej utraty płynów, dlatego ważne jest, aby pacjent pił duże ilości płynów, aby zapobiec odwodnieniu.

Do czasu ustalenia dokładnej przyczyny zaburzeń stolca stosuje się adsorbenty, środki ściągające i osłaniające, aby zmniejszyć częstość występowania wodnistej biegunki. Nie należy stosować leków hamujących motorykę jelit, ponieważ mogą one nasilić zatrucie i pogorszyć stan pacjenta. Leki przeciwbakteryjne i przeciwbiegunkowe powinny być dobierane wyłącznie przez lekarza, na podstawie wyników badań i wrażliwości drobnoustrojów chorobotwórczych.

Wodnista biegunka w pytaniach i odpowiedziach

Co to jest wodnista biegunka?

Wodnista biegunka to stan, w którym pacjent oddaje luźne, wodniste stolce więcej niż trzy razy dziennie. Może być spowodowana przez infekcje wirusowe, bakteryjne, pasożyty, a także przez reakcje na leki, nietolerancje pokarmowe lub choroby przewlekłe.

Jakie są najczęstsze przyczyny wodnistej biegunki?

Najczęstsze przyczyny wodnistej biegunki to infekcje przewodu pokarmowego wywołane przez wirusy (np. rotawirusy), bakterie (np. Escherichia coli, Salmonella) lub pasożyty (np. Giardia lamblia). Inne przyczyny to spożycie skażonej żywności, nietolerancje pokarmowe (np. laktoza, gluten), reakcje na leki oraz choroby zapalne jelit.

Jakie są objawy towarzyszące wodnistej biegunce?

Objawy towarzyszące wodnistej biegunce mogą obejmować ból brzucha, skurcze jelit, wzdęcia, nudności, wymioty, gorączkę oraz osłabienie. W cięższych przypadkach może dojść do odwodnienia, które objawia się suchością w ustach, zmniejszoną ilością oddawanego moczu, zawrotami głowy i osłabieniem.

Jakie są najlepsze sposoby leczenia wodnistej biegunki?

Leczenie wodnistej biegunki zależy od przyczyny. W większości przypadków ważne jest uzupełnianie płynów i elektrolitów, aby zapobiec odwodnieniu. W lekkich przypadkach może pomóc dieta lekkostrawna, bogata w ryż, banany, pieczone ziemniaki i gotowane marchewki. W cięższych przypadkach konieczne może być zastosowanie leków przeciwbakteryjnych, które powinien przepisać lekarz na podstawie wyników badań.

Jak mogę zapobiec wodnistej biegunce?

Aby zapobiec wodnistej biegunce, należy przestrzegać zasad higieny, takich jak mycie rąk przed jedzeniem i po skorzystaniu z toalety. Ważne jest również spożywanie bezpiecznej żywności, unikanie nieprzegotowanej wody oraz dbanie o odpowiednie przechowywanie i przygotowanie posiłków. Osoby podróżujące do krajów o niższym standardzie sanitarnym powinny unikać surowych warzyw, owoców bez skórki i lodu w napojach.

Kiedy powinienem udać się do lekarza z powodu wodnistej biegunki?

Należy udać się do lekarza, jeśli wodnista biegunka trwa dłużej niż dwa dni, towarzyszy jej wysoka gorączka, silny ból brzucha, krew w stolcu, objawy odwodnienia (takie jak suchość w ustach, zmniejszona ilość oddawanego moczu, zawroty głowy) lub jeśli występuje u małych dzieci, osób starszych lub osób z osłabionym układem odpornościowym.

Czy wodnista biegunka jest zaraźliwa?

Tak, wodnista biegunka wywołana infekcją wirusową, bakteryjną lub pasożytniczą może być zaraźliwa. Może się przenosić przez skażoną wodę, żywność lub bezpośredni kontakt z zakażoną osobą. Dlatego ważne jest przestrzeganie zasad higieny, takich jak mycie rąk i unikanie dzielenia się jedzeniem czy napojami z osobą chorą.