Śpiączka hiperglikemiczna

Śpiączka hiperglikemiczna jest poważnym zaburzeniem metabolicznym, wynikającym z absolutnego lub względnego braku insuliny, co prowadzi do zakłóceń świadomości, aż do utraty przytomności (śpiączki). Zjawisko to najczęściej pojawia się w przypadku długotrwałego odwodnienia oraz nadmiernego spożywania węglowodanów.

Charakterystyczne objawy to utrata świadomości, drgawki, obniżone napięcie skóry oraz inne symptomy odwodnienia. Śpiączka hiperglikemiczna jest stanem krytycznym, wymagającym niezwłocznego leczenia szpitalnego. Około 30% przypadków ma miejsce przy pierwszej diagnozie cukrzycy.

Przyczyny tego stanu obejmują trzy główne czynniki:

• Brak insuliny. Może to być wynik pominięcia dawek insuliny przez kilka godzin lub dni. W zaawansowanych stadiach cukrzycy, nawet leczenie doustne może okazać się niewystarczające, prowadząc do śpiączki.

• Nieprawidłowe podanie insuliny. Dotyczy to osób z źle kontrolowaną cukrzycą, błędów w użyciu strzykawek, wstrzykiwaczy lub pomp insulinowych.

• Zwiększone zapotrzebowanie na insulinę. W przypadkach nadmiernego spożycia kalorii, braku aktywności fizycznej, lub długotrwałego stresu (np. infekcje, wypadki, poważne choroby, operacje), poprzednia dawka insuliny może okazać się niewystarczająca.

Objawy śpiączki hiperglikemicznej

Rozwija się ona zazwyczaj w ciągu 1-2 tygodni, z początkowymi objawami takimi jak zwiększone pragnienie, suchość w ustach, osłabienie i senność, które często są ignorowane przez pacjentów. Stan przedkomorowy charakteryzuje się poważnymi objawami neurologicznymi, takimi jak dezorientacja, problemy z koordynacją, zaburzenia mowy i konwulsje. Bez odpowiedniego leczenia, stan ten może przerodzić się w śpiączkę.

Rodzaje śpiączki hiperglikemicznej:

• Śpiączka ketonowa (typowa dla cukrzycy typu 1). Związana z całkowitym brakiem insuliny, prowadzącym do rozkładu tłuszczów i białek oraz powstawania ciał ketonowych. Poziom glukozy we krwi przekracza 13,9 mmol/l.

• Śpiączka hiperosmolarna (typowa dla cukrzycy typu 2). Związana z względnym niedoborem insuliny, z poziomem glukozy we krwi przekraczającym 33,3 mmol/l.

• Śpiączka mleczanowa, kwasu mlekowego. Rzadka, powiązana z zaburzeniami metabolizmu.

W przypadku śpiączki ketonowej występuje oddech Kussmaula (głęboki, regularny), zapach acetonu z ust, a także możliwe bóle brzucha i zaburzenia rytmu serca. Śpiączka hiperosmolarna charakteryzuje się znacznym odwodnieniem i potencjalnymi komplikacjami nerkowymi.

Odwodnienie organizmu, może prowadzić do nasilającej się apatii, a w skrajnych przypadkach nawet do śpiączki.

Kluczowe objawy to:

• Wyraźny zapach acetonu w wydychanym powietrzu (przypominający zepsute jabłko, lakier do paznokci lub zmywacz), który jest charakterystyczny dla zaburzeń metabolicznych związanych z kwasicą ketonową,

• Intensywne pragnienie i nadmierna konsumpcja wody (polidypsja),

• Częste oddawanie moczu (poliuria),

• Poczucie wyczerpania, nudności, a także wymioty,

• Ból w obrębie brzucha,

• Niedociśnienie tętnicze,

• Zmniejszona aktywność odruchów mięśniowych.

Te objawy mogą zwiastować rozwój śpiączki cukrzycowej i stanowić wczesne sygnały ostrzegawcze.

W przypadku cukrzycy typu 1 ryzyko wystąpienia śpiączki cukrzycowej jest wyjątkowo wysokie. Szczególnie narażeni są młodzi ludzie, u których jeszcze nie zdiagnozowano tej choroby. Jednakże, nawet u pacjentów dobrze kontrolujących swoją cukrzycę, może dojść do nadmiernego zakwaszenia krwi, na przykład w wyniku nieprawidłowego dawkowania insuliny lub infekcji, co może prowadzić do śpiączki, jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie środki zaradcze.

Diagnoza ustalana jest przez lekarza medycyny ratunkowej na podstawie wywiadu i objawów zewnętrznych. Śpiączka cukrzycowa u osób z cukrzycą typu 1 jest zawsze poprzedzona przez kwasice ketonową, czyli nadmierne zakwaszenie krwi spowodowane zbyt wysokim stężeniem glukozy we krwi (powyżej 13,9 mmol/l).

Wykrycie tego stanu możliwe jest poprzez badanie poziomu glukozy we krwi oraz specjalny test na obecność ciał ketonowych w moczu.

Leczenie śpiączki hiperglikemicznej.

Poza wezwaniem służb ratunkowych i ułożeniem poszkodowanego w pozycji bocznej, nie podejmuje się innych działań w ramach pierwszej pomocy.

Pierwszą interwencją medyczną jest dożylne podanie płynów (roztwór elektrolitów) przez służby ratunkowe. Stosowanie insuliny jest zarezerwowane dla leczenia w warunkach szpitalnych, ponieważ insulina, poza działaniem obniżającym poziom cukru we krwi, sprzyja również absorpcji potasu przez komórki. Ze względu na niemożność monitorowania stężenia potasu w osoczu w warunkach przedklinicznych, istnieje ryzyko hipokaliemii, co może prowadzić do zwiększonej pobudliwości komórek, szczególnie w sercu, manifestującej się zagrażającymi życiu arytmiami. Staranne monitorowanie parametrów nerkowych, elektrolitów, wartości pH oraz poziomu glukozy we krwi w warunkach szpitalnych pozwala na stopniową normalizację parametrów metabolicznych. Po osiągnięciu stabilności metabolicznej, leczenie cukrzycy dostosowuje się do typu schorzenia (cukrzyca typu 1 czy typu 2) oraz przyczyny zaburzeń metabolicznych.

Osoby z cukrzycą powinny otwarcie mówić o swojej chorobie. Ważne jest, aby informować o niej najbliższe osoby – rodzinę, przyjaciół oraz współpracowników, szczególnie jak postępować w sytuacji awaryjnej. Świadomość wśród otoczenia na temat objawów kwasicy ketonowej i odpowiednich działań w przypadku ich wystąpienia może być kluczowa dla szybkiego podjęcia działań ratujących życie.