Hipersomnia

Hipersomnia to zaburzenie snu, które charakteryzuje się przedłużonym czasem snu oraz wzmożoną sennością. Warto zaznaczyć, że normalna długość snu jest różna dla każdego człowieka, wahając się od 5 do 12 godzin. W związku z tym, w przypadku hipersomni, ocena długości snu odbywa się indywidualnie i porównuje się ją do normy przed wystąpieniem problemów ze snem. Ważne jest, aby odróżnić nadmierną senność od zwiększonej senności w ciągu dnia, która może wynikać z niewystarczającej ilości snu nocnego, spowodowanego obecną sytuacją życiową lub bezsennością.

Hipersomnia jest stosunkowo rzadkim zjawiskiem w praktyce klinicznej, częściej diagnozuje się bezsenność. Problem ten nie zawsze jest dostrzegany przez pacjenta, ale można go wykryć za pomocą specjalistycznych badań. Hipersomnia może być efektem braku snu i przepracowania, skutkiem ubocznym niektórych leków, a także elementem obrazu klinicznego narkolepsji i zaburzeń psychicznych. Towarzyszy ona zespołowi bezdechu sennego, urazom oraz organicznym uszkodzeniom mózgu i chorobom somatycznym.

Klasyfikując hipersomnię w neurologii klinicznej, głównie uwzględnia się jej etiologię. Wyróżnia się hipersomnię psychofizjologiczną, pourazową, narkoleptyczną, psychopatyczną, idiopatyczną, związaną z zaburzeniami oddychania podczas snu oraz spowodowaną chorobami somatycznymi. Dzieli się ją także na trwałą i napadową. Trwała hipersomnia charakteryzuje się ciągłą sennością przez cały dzień, podczas gdy napadowa wywołuje nagłe ataki nieodpartego pragnienia snu, prowadzące do zaśnięcia nawet w najmniej odpowiednich warunkach. Napadową hipersomnię często obserwuje się w przypadku narkolepsji i katapleksji.

Przyczyny hipersomnii wynikają z zakłóceń w złożonym systemie regulującym cykl snu i czuwania, obejmującym korę mózgową, struktury podkorowe, układ limbiczny i twór siatkowaty. Hipersomnia psychofizjologiczna może wystąpić u zdrowych osób po długotrwałym braku snu, zmęczeniu czy stresie. Może też być wywołana przez leki przeciwpsychotyczne, uspokajające, przeciwhistaminowe, hipoglikemiczne i przeciwnadciśnieniowe. Nadmierna senność pourazowa jest spowodowana zaburzeniami czynnościowymi ośrodkowego układu nerwowego po urazowym uszkodzeniu mózgu. Oprócz urazów, przyczynami hipersomnii mogą być organiczne uszkodzenia mózgu, choroby zakaźne oraz naczyniowe. W przypadku zaburzeń oddychania podczas snu hipersomnia rozwija się prawdopodobnie na skutek przewlekłego niedotlenienia tkanki mózgowej.

Głównym objawem klinicznym narkolepsji jest hipersomnia, często towarzysząca katapleksji. Nadmierną senność obserwuje się także w chorobach psychicznych i somatycznych, takich jak neurastenia, histeria, schizofrenia, niedoczynność tarczycy, cukrzyca, niewydolność serca, marskość wątroby czy przewlekła niewydolność nerek. W sytuacji, gdy wzmożona senność pojawia się bez konkretnej przyczyny i nie jest związana z żadną chorobą, klasyfikuje się ją jako nadmierność idiopatyczną.

Hipersomnia objawy

Głównym objawem hipersomnii jest występująca okresowo lub ciągła senność w ciągu dnia, przy jednocześnie przedłużonym czasie snu nocnego. Często zdarza się, że osoby dotknięte hipersomnią śpią nocą 12-14 godzin. Charakterystycznym jest trudność z przebudzeniem się, problem z wstawaniem na dźwięk budzika oraz wydłużony czas potrzebny do przejścia ze stanu snu do pełnej czujności. Bezpośrednio po przebudzeniu pacjenci z nadmierną sennością często czują się senni i nie do końca rozbudzeni. Ich stan bywa porównywany do zatrucia, stąd termin „zatrucie snem” opisujący ten stan.

Senność w ciągu dnia w różnych formach hipersomnii może być stała lub występować napadowo. Obniża ona czujność, wpływa negatywnie na wydajność, zaburza normalny rytm życia zawodowego, wymuszając na pacjentach konieczność robienia przerw na drzemki w ciągu dnia. Czasami po krótkim śnie w ciągu dnia pacjenci odczuwają ulgę, ale częściej senność utrzymuje się nawet po dłuższym czy wielokrotnym śnie.

Narkolepsja, będąca odmianą hipersomnii, charakteryzuje się nagłymi napadami zasypiania, podczas których pragnienie snu jest tak silne, że pacjenci zasypiają w najmniej odpowiednich miejscach i pozycjach. Z czasem osoby cierpiące na narkolepsję uczą się przewidywać nadchodzące ataki i przyjmować wygodniejsze pozycje do snu. Towarzyszyć im mogą halucynacje w momencie zasypiania lub budzenia się oraz katapleksja, czyli znaczne osłabienie napięcia mięśniowego uniemożliwiające wykonywanie jakichkolwiek ruchów w pierwszych chwilach po zasnięciu.

Hipersomnia psychopatyczna cechuje się nieprzewidywalnym obrazem klinicznym senności w ciągu dnia. Na przykład u pacjentów z histerią po traumatycznej sytuacji może wystąpić „sen” trwający kilka dni. Jednak badania polisomnograficzne nie wykazują prawdziwych oznak snu, a EEG wykazuje stan intensywnego czuwania. Często okazuje się, że pacjenci po prostu leżą z zamkniętymi oczami.

Nadmierna senność pourazowa najczęściej pojawia się po urazach, które nie powodują znacznego uszkodzenia tkanki mózgowej i prawdopodobnie wiąże się ze stresem doświadczanym w czasie urazu. Jej obraz kliniczny może przypominać objawy hipersomni psychopatycznej.

Nadmierna senność idiopatyczna najczęściej dotyka młodych ludzi w wieku 15-30 lat. Pacjenci skarżą się na ciągłą senność, problemy z wybudzaniem i uczucie niewyspania rano, mimo wystarczającej ilości snu w nocy. Może pojawić się objaw „zatrucia sennego”. Sen w ciągu dnia przynosi pewną ulgę, ale nie eliminuje

Hipersomnia rozpoznanie

Aby zdiagnozować nadmierną senność, kluczowe jest upewnienie się, że jest to objaw przewlekły, obserwowany u pacjenta przez co najmniej 90 dni przed badaniem. W celu oceny nasilenia symptomów, eksperci stosują specjalnie opracowane kwestionariusze, które pacjent musi wypełnić, a następnie wyniki są oceniane przez specjalistę.

Zaawansowane metody diagnozowania hipersomnii obejmują:

• Aktigrafię,

• Polisomnografię,

• Zastosowanie skali senności Stanforda,

• Testy dziennego odpoczynku.

Test wielokrotnej latencji snu jest wykorzystywany do oceny skłonności pacjenta do zasypiania w ciągu dnia. Przed jego przeprowadzeniem, lekarz wykonuje nocną polisomnografię, rejestrującą kluczowe wskaźniki fizjologiczne podczas snu, takie jak oddychanie czy tętno.

Zgodnie z tym testem, nadmierną senność w ciągu dnia rozpoznaje się, gdy średni czas zasypiania jest krótszy niż 10 minut. Typowym dla tego stanu jest krótki czas zasypiania, poniżej 8 minut. Faza snu REM jest rejestrowana po 5-10 minutach, podczas gdy norma wynosi 15 minut. Problem ten może wystąpić również u zdrowych osób w wyniku zakłóceń rytmu dobowego i chronicznego braku snu. W niektórych przypadkach może być konieczne całodobowe monitorowanie snu przy pomocy polisomnografii.

Aby wykluczyć organiczne przyczyny nadmiernej senności, zaleca się przeprowadzenie dodatkowego badania neurologicznego, rezonansu magnetycznego oraz badania okulistycznego. Ważne jest, aby w diagnostyce różnicować tę chorobę z depresją, osłabieniem i chronicznym zmęczeniem. W tym celu zaleca się konsultację z lekarzami specjalistami, takimi jak endokrynolodzy.

Hipersomnia leczenie

Efektywna terapia hipersomnii jest ściśle związana z leczeniem choroby podstawowej, będącej przyczyną tego stanu. W przypadkach, gdy nie można całkowicie wyleczyć choroby podstawowej, jak na przykład w narkolepsji, terapia hipersomnii skupia się na poprawie jakości życia pacjenta.

Ważnym elementem leczenia hipersomnii jest utrzymanie regularnego harmonogramu snu. Pacjent powinien unikać pracy zmianowej, szczególnie w godzinach nocnych, a także ustalić stałą porę snu, włączając do swojego planu dnia czas na 1-2 krótkie drzemki. Zaleca się, aby czas snu w nocy nie przekraczał 9 godzin. W przypadku nadmiernej senności idiopatycznej optymalna długość drzemki w ciągu dnia to około 45 minut. Należy także unikać spożywania alkoholu, ciężkostrawnych posiłków oraz jedzenia bezpośrednio przed snem.

Do leczenia nadmiernej senności w hipersomnii stosuje się leki stymulujące, takie jak pemolina, deksamfetamina, modafinil, mazindol, propranolol. W przypadku występowania katapleksji zaleca się stosowanie leków przeciwdepresyjnych, w tym protryptyliny, imipraminy, klomipraminy, fluoksetyny, wiloksazyny. Dawkowanie tych leków jest indywidualne i ma na celu uzyskanie optymalnej efektywności przy minimalnych skutkach ubocznych.

Hipersomnia rokowanie zapobieganie 

Objawy hipersomnii po urazie często są odwracalne. Gdy nadmierna senność rozwija się w przebiegu narkolepsji lub jest wynikiem organicznego uszkodzenia mózgu, sytuacja jest bardziej skomplikowana. Chociaż sama nadmierna senność nie jest bezpośrednim zagrożeniem dla życia, może znacznie zwiększyć ryzyko śmiertelnych wypadków w pracy lub podczas prowadzenia pojazdów.

Zapobieganie hipersomnii

Aby zapobiec nadmiernej senności, zaleca się:

• Regularne przestrzeganie harmonogramu snu, zapewniając nocny odpoczynek trwający co najmniej 8 godzin.

• Utrzymanie stałych godzin zasypiania i budzenia się.

• Eliminację złych nawyków wpływających na jakość snu.

• Wczesne diagnozowanie i leczenie chorób narządów wewnętrznych, które mogą wpływać na sen.

• Zmniejszenie stresu emocjonalnego poprzez techniki relaksacyjne lub wsparcie psychologiczne.

• Regularną, umiarkowaną aktywność fizyczną, sprzyjającą lepszemu snu.

• Unikanie nadmiernego wysiłku i przepracowania, które mogą zaburzać rytm snu.

Ponadto, zaleca się unikanie długotrwałego stosowania tabletek nasennych i zasięgnięcie porady lekarskiej przy pierwszych objawach problemów ze snem.