Organizm człowieka to miejsce zamieszkania różnorodnych bakterii, które mogą być pożyteczne, obojętne lub warunkowo chorobotwórcze. Zbiór wszystkich mikroorganizmów obecnych w określonym obszarze anatomicznym nazywany jest mikroflorą. W przypadku bakterii, tworzą one stabilne kolonie, które chronią tkanki przed inwazją innych mikroorganizmów. Podobną zależność można zaobserwować w przypadku mikrobiomu pochwy, gdzie główną rolę odgrywają pałeczki kwasu mlekowego. Zewnętrzne lub wewnętrzne czynniki patogenne mogą zakłócić skład mikroflory pochwy, co prowadzi do rozwoju bakteryjnego zapalenia pochwy.
Stabilna symbioza między organizmem człowieka a bakteriami jest istotna dla pełnienia określonych funkcji i zapobiegania rozwojowi chorób. Bakterie pożyteczne i obojętne są zdolne do syntezy substancji chemicznych, które chronią tkanki przed czynnikami zakaźnymi. Zaburzenie równowagi mikrobiomu często jest związane z zaburzeniami hormonalnymi, stosowaniem leków oraz różnymi schorzeniami. W przypadku pojawienia się pierwszych objawów choroby, ważne jest przywrócenie prawidłowego składu mikroflory, ponieważ bakteryjne zapalenie pochwy może prowadzić do bezpłodności lub rozległego procesu zapalnego.
W literaturze medycznej gardnerella to rodzaj bakteryjnego zapalenia pochwy, które charakteryzuje się wzrostem liczby gardnerelli i innych bakterii oportunistycznych w mikrobiomie pochwy. Ten stan występuje wraz ze zmniejszeniem ilości pałeczek kwasu mlekowego w pochwie. Wczesne objawy choroby obejmują uczucie pieczenia w okolicy pochwy oraz pojawienie się szaro-białej wydzieliny o nieprzyjemnym zapachu. Zazwyczaj nie obserwuje się obecności leukocytów we wydzielinach pochwowych, co wskazuje na niezapalny charakter tej infekcji.
Według aktualnych badań gardnerella jest prawie zawsze obecna w naturalnej mikroflorze pochwy, dlatego choroba ta nie jest uważana za chorobę przenoszoną drogą płciową. Te mikroorganizmy zaczynają aktywnie się namnażać tylko wtedy, gdy ilość pałeczek kwasu mlekowego spada, ponieważ to one utrzymują kwaśne pH wydzieliny pochwy. Przewlekły przebieg choroby może prowadzić do zapalenia cewki moczowej, macicy i jajników. Możliwe powikłania gardnerelli obejmują także bezpłodność, przedwczesne porody oraz rozległe zapalenie miednicy mniejszej.
Gardnerella to rodzaj bakterii, które stale obecne są w organizmie kobiety. Mikroorganizmy Gardnerella vaginalis znajdują się bezpośrednio w pochwie. Te mikroorganizmy mogą rozwijać się zarówno w środowisku beztlenowym, jak i tlenowym, jednak preferują brak tlenu. Zazwyczaj liczba Gardnerella jest kontrolowana przez pałeczki kwasu mlekowego, które stanowią około 95% mikroflory. Jednak w niektórych patologicznych warunkach bakterie oportunistyczne zaczynają się namnażać. Gardnerella tworzy również korzystne warunki dla rozwoju innych czynników zakaźnych w pochwie.
Gardnerella u mężczyzn
Choć uważa się, że waginoza bakteryjna nie jest chorobą przenoszoną drogą płciową, Gardnerella u mężczyzn może prowadzić do nierzeżączkowego zapalenia cewki moczowej, zapalenia gruczołu krokowego, zapalenia najądrza i w konsekwencji do niepłodności. Dlatego jeśli u jednego z partnerów wystąpią objawy zakażenia bakterią, drugi partner również powinien poddać się diagnozie i leczeniu.
Mechanizm rozwoju choroby Lactobacillus, które są stale obecne w wydzielinie pochwy, tworzą stabilną barierę środowiskową, chroniącą narząd przed mikroorganizmami oportunistycznymi. Czynniki odporności mikroflory obejmują kwas mlekowy (niskie pH), czynniki przeciwbakteryjne, adhezyny i nadtlenek wodoru. Jeśli w niekorzystnych warunkach liczba pałeczek kwasu mlekowego maleje, równowaga kwasowo-zasadowa ulega zaburzeniu, co prowadzi do namnażania się wcześniej stłumionych mikroorganizmów, w tym Gardnerella. Namnażające się aktywnie bakterie beztlenowe wydzielają aminokwasy i kwasy tłuszczowe. To właśnie te substancje odpowiadają za pojawienie się nieprzyjemnego zapachu, przypominającego zapach zgniłej ryby. Gardnerella tworzy również ochronną warstwę biologiczną, która zapobiega odbudowie naturalnego mikrobiomu. Niektóre badania sugerują, że taka warstwa może utrzymywać się nawet po leczeniu medycznym choroby. Zmiana pH w stronę odczynu zasadowego sprzyja rozwojowi mikroorganizmów oportunistycznych w cewce moczowej i innych strukturach anatomicznych.
Bakteryjne zapalenie pochwy nie jest chorobą przenoszoną drogą płciową, ale aktywność seksualna może wpływać na ryzyko zaburzeń równowagi mikroflory. Naukowcy zauważają, że duża liczba partnerów seksualnych u kobiety przyczynia się do rozwoju choroby. Ważną rolę w rozwoju zapalenia pochwy może odgrywać również częste zjawisko wytrysku w okolicy pochwy, ponieważ plemniki mają odczyn zasadowy.
Przyczyny zakażenia bakterią Gardnerella vaginalis
Zakażenie bakterią Gardnerella vaginalis występuje stosunkowo często zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, choć mężczyźni częściej są jedynie nosicielami. Jest to infekcja, która często przebiega bezobjawowo, dlatego pacjentki często nie zdają sobie sprawy, że ich mikrobiota pochwy jest zaburzona. Zakażenie bakterią beztlenową Gardnerella vaginalis może samoistnie ustąpić, jednak czasami wymaga odpowiedniego leczenia. W terapii najczęściej stosuje się preparaty zawierające klindamycynę i metronidazol. Do przyczyn zakażenia bakterią Gardnerella vaginalis można zaliczyć:
-
Rozwiązłe stosunki seksualne: Związek między życiem seksualnym kobiety a ryzykiem wystąpienia gardnerelozy nie został do końca wyjaśniony. Bakterie chorobotwórcze oportunistyczne są obecne zarówno w mikroflorze narządów płciowych mężczyzn, jak i kobiet, jednak samo przeniesienie tych bakterii do okolic pochwy nie jest wystarczające do zmian w mikrobiomie.
-
Częsta ejakulacja w okolicy pochwy, co prowadzi do zasadowienia tkanek.
-
Choroby zapalne narządów płciowych w wywiadzie medycznym.
-
Długotrwałe stosowanie antybiotyków.
-
Używanie wkładki wewnątrzmacicznej i stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych.
-
Zmiany hormonalne w organizmie wynikające z różnych chorób.
-
Niedobór żelaza w pierwszym trymestrze ciąży lub nieregularne miesiączki.
-
Niewłaściwa dieta, która nie zawiera produktów mlecznych i może prowadzić do zmniejszenia liczby bakterii kwasu mlekowego w organizmie.
-
Przewlekły stres i nadmierny wysiłek fizyczny.
Jakie są objawy zakażenia bakterią Gardnerella vaginalis
Szacuje się, że u ponad 70% osób zakażonych bakterią Gardnerella vaginalis nie występują żadne charakterystyczne objawy. Jednakże, gdy objawy się pojawiają, najczęściej wskazują na rozwijającą się infekcję w drogach rodnych. Typowe objawy zakażenia bakterią Gardnerella vaginalis to:
-
Jasnoszare, białe lub zielonkawe upławy.
-
Pojawienie się nieprzyjemnego zapachu, przypominającego zapach zgniłej ryby.
-
Swędzenie i pieczenie w pochwie.
-
Zaczerwienienie błony śluzowej pochwy.
-
Dyskomfort podczas oddawania moczu.
-
Ból w dolnej części brzucha.
Jak wykryć zakażenie bakterią Gardnerella vaginalis
Kobiety zgłaszające się do lekarzy ginekologów z charakterystycznymi objawami, takimi jak nieprzyjemny zapach wydzieliny z dróg rodnych przypominający rybi zapach oraz szarawe/białawe zabarwienie, często są podejrzewane o zakażenie beztlenową bakterią Gardnerella vaginalis. W celu potwierdzenia diagnozy konieczne jest przeprowadzenie badania biocenozy pochwy, czyli pobranie wymazu z pochwy. Istotne jest również ocenienie pH pochwy oraz obecności komórek clue cells. Rozpoznanie opiera się na stwierdzeniu co najmniej 3 z 4 kryteriów Amsela:
-
Rzadka wydzielina z pochwy (biała, szara, jednorodna).
-
pH wydzieliny z pochwy przekraczające wartość 4,5.
-
Rybi zapach wydzieliny.
-
Obecność komórek clue cells w badaniu mikroskopowym (komórki nabłonka pochwy z pałeczkami Gardnerella lub Mobiluncus, które przypominają skórę jeża). Stwierdzenie obecności 20% komórek clue cells pozwala postawić diagnozę.
Inną metodą diagnostyczną służącą wykrywaniu zakażeń bakteryjnych jest barwienie wymazu z pochwy i ocena według skali Haya i Isona:
-
Stan prawidłowy charakteryzuje się przewagą pałeczek kwasu mlekowego Lactobacillus.
-
Stan pośredni oznacza mieszany skład flory, w której widoczne są już pałeczki bakterii Gardnerella.
-
Stan wskazujący na zakażenie to obraz, w którym dominują bakterie chorobotwórcze, a pałeczki kwasu mlekowego są nieobecne lub występują w niewielkiej liczbie.
Gardnerella leczenie
Aby zdiagnozować obecność kolonii bakterii Gardnerella vaginalis u kobiet, pobiera się wymaz z pochwy, a u mężczyzn pobiera się wymaz z napletka. Dodatkowo ocenia się pH pochwy. Bakterie mogą być również wykrywane w próbkach krwi, moczu i wymazach gardła.
Jeśli wyniki potwierdzą obecność patogennych bakterii, lekarz przepisze leki doustne i/lub dopochwowe. Jakie leki są skuteczne w zwalczaniu Gardnerelli.
W przypadku infekcji bakteryjnych dobrze sprawdzają się klindamycyna i metronidazol.
Równocześnie z antybiotykami należy przyjmować probiotyki, które pomogą przywrócić prawidłową mikroflorę pochwy.
Ważnym elementem leczenia jest także profilaktyka, która powinna obejmować:
-
Wzmocnienie układu odpornościowego.
-
Stosowanie prezerwatyw.
-
Wprowadzenie diety bogatej w produkty mleczne, które zawierają bakterie kwasu mlekowego, oraz ubogiej w tłuste, smażone, słodzone i ostro przyprawione potrawy.
-
Warto również w okresie leczenia zrezygnować z alkoholu i powstrzymać się od kontaktów seksualnych.
Po około 4-5 tygodniach pacjentka powinna poddać się kontrolnym badaniom.
Nieleczone zakażenie bakterią Gardnerella vaginalis możliwe powikłania i skutki uboczne Infekcja bakterią Gardnerella vaginalis, jeśli nie jest odpowiednio i terminowo leczona, może prowadzić do szeregu poważnych powikłań, zwłaszcza u kobiet w ciąży. Do najgroźniejszych z nich należą zapalenie miednicy mniejszej, przedwczesne pęknięcie błon płodowych, poronienia, czy zapalenia dolnych dróg moczowych. Dodatkowo, nieleczone zakażenie może prowadzić do:
-
Zapalenia szyjki macicy,
-
Zapalenia błony śluzowej macicy,
-
Zapalenia przydatków.
Bakteria Gardnerella vaginalis może zainfekować także mężczyzn. Chociaż zazwyczaj nie klasyfikuje się jej jako choroby przenoszonej drogą płciową, zaleca się, aby kobieta, której partner został zdiagnozowany z tą bakterią, również przeszła badanie w celu wykluczenia zakażenia. Również mężczyzna, którego partnerka jest leczona na zakażenie Gardnerella vaginalis, powinien poddać się badaniu w celu sprawdzenia obecności bakterii. U mężczyzn, zakażenie Gardnerella vaginalis może prowadzić do:
-
Zapalenia cewki moczowej nie wywołanego rzeżączką,
-
Zapalenia prostaty,
-
Zapalenia najądrza,
-
Niepłodności.
Zasady profilaktyki zakażeń bakterią Gardnerella vaginalis
Dbałość o higienę obszarów intymnych i właściwą dietę to podstawowe środki profilaktyczne w celu uniknięcia zakażenia bakterią Gardnerella vaginalis. Warto zauważyć, że palenie tytoniu i nadmierne spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko zachorowania, dlatego ważne jest, aby kontrolować te czynniki ryzyka i, jeśli to możliwe, wyeliminować je z naszego stylu życia. Kobiety, które mają wielu partnerów seksualnych, powinny korzystać z prezerwatyw, aby zmniejszyć ryzyko zakażeń bakteryjnych. Badania sugerują, że stosowanie tamponów podczas menstruacji może również sprzyjać rozwijaniu się infekcji.