Depersonalizacja

Depersonalizacja, będąca naruszeniem samoświadomości, zazwyczaj sygnalizuje istnienie poważnych problemów psychicznych u osoby. Typowe choroby, z którymi może współwystępować, to schizofrenia, depresja, czy zespół lękowy. Epizody depersonalizacji klasyfikuje się jako zaburzenia psychiczne. Osoby dotknięte tym zaburzeniem doświadczają świata jako czegoś odrealnionego, fałszywego, a ich percepcja bywa zniekształcona. Co istotne, te doznania mogą dotyczyć zarówno samej osoby, najczęściej jej ciała, jak i świata zewnętrznego.

To zaburzenie należy do grupy zaburzeń dysocjacyjnych, gdzie zakłócona jest sfera emocji, pamięci, myślenia i koordynacji ruchowej. Osoba dotknięta tym zaburzeniem odczuwa rozpad swojej integralności, czując się oderwana od swojego „ja” i swojego istnienia, co często łączy się z uczuciem niepokoju i strachu. Pacjenci opisują swoje odczucia jako „zamglony, zniekształcony świat wokół”, „czas, który nieuchronnie mija”: brak zaangażowania w bieżące wydarzenia, silne poczucie izolacji. W przypadku depersonalizacji nie występują halucynacje, a zniekształcenia percepcji nie należy z nimi mylić.

Czas trwania epizodów depersonalizacji jest różny – od kilku minut, godzin, do dni i tygodni, w tym czasie doznania mogą się nasilać lub osłabiać. Warto podkreślić, że depersonalizacja rzadko występuje jako odrębne, izolowane zjawisko. Zwykle jest częścią szerszego spektrum chorób, takich jak różne rodzaje depresji, choroba afektywna dwubiegunowa, schizofrenia czy zaburzenia schizoafektywne. Na depersonalizację szczególnie narażone są osoby z zaburzeniami typu borderline.

Depersonalizacja jest zjawiskiem wieloczynnikowym, a pierwsze objawy często pojawiają się w okresie dojrzewania lub są związane z występowaniem schizofrenii.

Główne przyczyny manifestacji objawów to:

• Sytuacje traumatyczne;

• Stres;

• Choroby psychiczne;

• Schorzenia ośrodkowego układu nerwowego;

• Stosowanie leków, zwłaszcza psychotropowych;

• Uzależnienie od narkotyków.

Psychotrauma zazwyczaj indukuje krótkotrwałe epizody depersonalizacji. Czynniki takie jak strata bliskiej osoby, doświadczanie przemocy czy inne intensywnie traumatyczne wydarzenia mogą być jej katalizatorami. Do podobnych skutków mogą prowadzić długotrwały stres, napięcie psycho-emocjonalne w miejscu pracy, przemęczenie fizyczne, nadmiar negatywnych informacji, a także przedłużające się konflikty zarówno rodzinne, jak i zawodowe (depersonalizacja zawodowa).

W kontekście zaburzeń psychicznych różnego rodzaju derealizacja często jest jednym z objawów choroby podstawowej.

Choroby ośrodkowego układu nerwowego, takie jak neuroinfekcje, urazy głowy, guzy mózgu czy udary, mogą być przyczyną epizodycznych lub stałych objawów depersonalizacji.

Specyficzne leki, w tym niektóre leki przeciwpsychotyczne przepisywane na depresję, mogą powodować depersonalizację jako efekt uboczny.

Uzależnienie od narkotyków (w tym zażywanie różnych substancji) może prowadzić do niestabilnych objawów depersonalizacji, które zwykle ustępują po zaprzestaniu stosowania substancji. Jednakże w niektórych przypadkach depersonalizacja może stać się trwała i wymagać odrębnego leczenia. Substancje takie jak marihuana są znane z wywoływania objawów depersonalizacji.

Depersonalizacja objawy

Współczesna psychiatria rozróżnia trzy główne typy depersonalizacji:

Somatopsychiczny – w tym przypadku funkcje ciała wydają się być oddzielone od osobowości jednostki.

Allopsychiczny – tu dochodzi do derealizacji otaczającego świata, który jest postrzegany jako nierealny, sztuczny, nierzeczywisty – jakby wszystko było sceną teatralną.

Autopsychiczny – najczęściej występujący typ, charakteryzujący się alienacją, odseparowaniem od własnego „ja”.

Te typy depersonalizacji łączą pewne wspólne cechy. Typowym doświadczeniem jest „obserwowanie siebie z zewnątrz”, co oznacza, że osoba staje się zewnętrznym obserwatorem własnych myśli, emocji, a nawet kontroli nad ciałem i jego częściami.

Pacjent może doświadczać zniekształcenia postrzegania własnego ciała lub jego części, wrażenia zmiany masy ciała. Często występuje „bolesne znieczulenie” – brak przejawów wyższych emocji, takich jak miłość czy empatia, oraz stłumienie reakcji emocjonalnej na świat zewnętrzny.

Pacjent może mieć wrażenie, że jego wspomnienia są fałszywe lub pozbawione zabarwienia emocjonalnego.

W przypadku depersonalizacji świata, której nie można rozpatrywać osobno, objawy wpływają na sposób postrzegania otoczenia. Pacjentowi wszystko wydaje się nierealne, sztuczne, narysowane, otoczenie może być rozmazane, zamglone, zniekształcone. Często ludzie opisują przestrzeń jako dwuwymiarową, pozbawioną głębi i barw.

Inne objawy obejmują zniekształcenie odległości i percepcji czasu – wydarzenia niedawne mogą być odczuwane jakby miały miejsce bardzo dawno temu.

Eksperci wiążą zjawiska deja vu z objawami depersonalizacji psychicznej. Deja vu to wrażenie, że nowa sytuacja wydaje się znajoma.

Depersonalizacja rozpoznanie

Diagnoza depersonalizacji nie opiera się na specyficznym teście, lecz na obserwacji objawów. Lekarz diagnozuje na podstawie jednego lub obu poniższych kryteriów:

Opis pacjenta. Uczucie bycia „nie tu i nie teraz”, opis „grania na scenie”, „bycia jak aktor w teatrze”, „obcości uczuć i emocji”. Pacjent może odczuwać, że jego reakcja emocjonalna jest oddzielona, fałszywa, nieadekwatna.

Nierzeczywistość świata. Trudności w rozpoznawaniu znanych miejsc, zniekształcenie postrzegania przedmiotów, wrażenie „mgły”, „płaskości”, „sztuczności”, jakby wszystko było scenografią teatralną.

Istotne jest, aby pacjent był świadomy, że to jego percepcja jest zmieniona, a nie rzeczywistość zewnętrzna.

Depersonalizacja leczenie

Leczenie depersonalizacji skupia się na chorobie podstawowej, gdyż rzadko występuje ona jako izolowany zespół. Najczęściej pojawia się jako objaw innych stanów, takich jak uzależnienie od narkotyków czy skutki uboczne leków. Samodzielne leczenie nie jest zalecane – konieczna jest konsultacja z psychiatrą. Leczenie obejmuje farmakoterapię, będącą kluczowym elementem terapii. Psychoterapia poznawcza może mieć ograniczony wpływ, ale jest często zalecana.

Skuteczne może być połączenie leków przeciwdepresyjnych z grupy SSRI ze stabilizatorami nastroju, takimi jak lamotrygina. Istotna jest również aktywność społeczna: komunikacja, stabilizacja rytmu pracy i odpoczynku, aktywność fizyczna, rozrywki umysłowe. Do pełnej remisji dochodzi przy ściśle przestrzeganiu zaleceń lekarskich i odpowiednim stosowaniu leków. W przypadku depersonalizacji wywołanej stresem lub chronicznym zmęczeniem, dostosowanie rytmu życia i leczenie farmakologiczne mogą prowadzić do pełnego wyleczenia. Gdy stan jest objawem choroby psychicznej, nacisk kładzie się na leczenie tej choroby, co z czasem łagodzi objawy depersonalizacji. Może być jednak konieczne długotrwałe przyjmowanie leków, aby utrzymać stabilność stanu.

Depersonalizacja osobowości może prowadzić do poważnych komplikacji w różnych sferach życia. Do głównych powikłań należą:

• Alkoholizm i narkomania. Tendencja do ucieczki w substancje psychoaktywne.

• Spadek poziomu życia społecznego, bezrobocie. Problemy z utrzymaniem stabilności zawodowej i społecznej.

• Depresja i inne zaburzenia psychiczne. Wysokie ryzyko wystąpienia dodatkowych zaburzeń.

• Upośledzenie funkcji poznawczych. Zaburzenia koncentracji i pamięci.

• Nieporozumienia z bliskimi. Trudności w komunikacji interpersonalnej.

• Myśli samobójcze. Poważny skutek uboczny zaburzenia.

Depersonalizacja rokowanie zapobieganie

Specyficzne metody zapobiegania depersonalizacji nie są znane. Zespół może pojawić się jako reakcja na stres, wyczerpanie fizyczne lub emocjonalne, nawet u osób zdrowych. Brak snu i nadmierna stymulacja emocjonalna mogą nasilać objawy.

Ogólne zalecenia profilaktyczne obejmują:

Używanie zmysłów do powrotu do rzeczywistości. Na przykład uszczypnij się lub trzymaj w dłoni przedmiot zimny lub ciepły, koncentrując się na odczuciu temperatury.

Powolne oddychanie. Podczas ataku lęku oddychanie często staje się szybkie i płytkie, co wpływa na przepływ krwi do mózgu. Kluczowe jest powolne, głębokie oddychanie.

Rozmowa na abstrakcyjne tematy. Depersonalizacja może powodować uczucie oderwania od innych. Ważne jest, aby utrzymywać kontakt z bliskimi, nawet poprzez rozmowy na dowolne tematy.