Czym jest agramatyzm

Agrammatyzm to zaburzenie mowy, które objawia się trudnościami w tworzeniu lub postrzeganiu zdań. Wszystkie osoby cierpiące na agramatyzm mają uszkodzenie mózgu w okolicy szczeliny Sylwiusza, inaczej bruzda boczna.

Stopnie agramatyzmu

W zależności od poziomu powstawania (zachowania) procesów gramatycznych rozróżnia się 3 stopnie agramatyzmu od łagodnego do ciężkiego:

• Agrammatyzm stopień łagodny: naruszane są zasady deklinacji według płci, liczb, przypadków powtarzana mowa bez błędów;

• Agrammatyzm stopień średni: zdania są krótkie, z naruszeniem norm składniowych powtarzana mowa jest trudna;

• Agrammatyzm stopień ciężki: zdania jednowyrazowe powtórzenie jest prawie niemożliwe.

Neuropatolodzy, neurolodzy, refleksolodzy rozróżniają dwa główne typy agramatyzmów. Są to imponujący agramatyzm i ekspresyjny agramatyzm zaburzeń mowy.
Imponujący agramatyzm charakteryzuje się zarówno całkowitym, jak i częściowym naruszeniem rozumienia znaczenia struktur gramatycznych postrzeganej mowy.
Ekspresyjny agramatyzm jest gramatycznym naruszeniem projektu mowy czynnej, charakteryzującym się nieprawidłowym użyciem przypadków, przyimków, deklinacji.

Agramatyzm w percepcji mowy

Główne objawy agramatyzmu w percepcji mowy to:

• Trudne postrzeganie zdań, w których można odwrócić role semantyczne uczestników (np. kot goni psa jest rozumiany gorzej niż kot pije mleko, bo sytuacja „kot pije mleko” jest niemożliwa);

• Utrudnione postrzeganie zdań o szyku wyrazów odbiegającym od podstawowego dla danego języka;

• Trudne postrzeganie zdań o złożonej strukturze składniowej w porównaniu z prostszymi.

Symptomy agramatyzmu związanego z percepcją mowy można zidentyfikować w trakcie eksperymentu, w którym badany jest proszony o określenie, który z wyświetlanych rysunków odpowiada zdaniu przedstawionemu przez eksperymentatora.

Agrammatyzm w generowaniu mowy charakteryzuje się:

• Prostota i ubóstwo różnorodności struktur syntaktycznych generowanych zdań (lub brak pełnowartościowych zdań);

• Pominięcie wyrazów usługowych (przedimków, przyimków, czasowników posiłkowych) i zaimków. Języki fleksyjne mogą pomijać fleksje[3];

• Niski poziom mowy. Z punktu widzenia teorii adaptacji wynika to z próby przystosowania się pacjenta do naruszenia jego mowy, która polega na spowolnieniu procesu jej przetwarzania;

• Trudność w tworzeniu zdań o nietypowym szyku wyrazów.

Istnieją różne podejścia do wyjaśniania agramatyzmu w generowaniu mowy. Na przykład hipoteza usunięcia śladu sugeruje, że upośledzenie mowy w agramatyzmie polega na zaniku śladów, które występują podczas transformacji ruchu podczas przetwarzania zdań. Hipoteza mapowania mówi o naruszeniu mechanizmu interpretacji struktur syntaktycznych w kategoriach ról semantycznych. Ponadto zakłada się, że naruszenia są związane ze zmniejszeniem dostępnej pamięci. Jeśli chodzi o percepcję mowy, to uważa się, że jeśli przetwarzanie jednego lub drugiego węzła drzewa struktury składniowej zostanie zakłócone, to węzły znajdujące się nad nim nie mogą być przetworzone.

Agramatyzm u dzieci występuje na najwcześniejszych etapach rozwoju mowy oraz związany jest z uszkodzeniem słuchu. Zjawisko to ujawnia się w mowie ustnej i pisemnej.

Przyczyny agramatyzmu

Przede wszystkim przyczyny to zaburzenia czynności mózgu, wywołane różnymi chorobami, a także zaburzenia i zmiany w obwodowej części analizatora słuchowego. Często choroba dotyka niedosłyszących, upośledzonych umysłowo dzieci z słabo rozwiniętą mową.

Objawy agramatyzmu

Objawy agramatyzmu są związane bezpośrednio z stopniem nasilenia choroby, które przejawiają się w niedociągnięciach w fonemicznej strukturze mowy i słownictwie.

U dzieci objawy agramatyzmu manifestują się poprzez opóźnione pojawienie się mowy, często dopiero po 2-3 latach lub nawet po 4 latach od urodzenia. Mowa niemowląt jest często pełna agramatyzmów, które charakteryzują się nieprawidłowym użyciem form gramatycznych.

Rodzice często nie zwracają uwagi na te naruszenia w mowie dziecka, ponieważ skupiają się jedynie na poprawnej wymowie dźwiękowej. W końcu dziecko może nauczyć się poprawnie koordynować frazy, ale może mieć trudności z opanowaniem zasad pisowni i deklinacji wyrazów. Zwykle dopiero wtedy, gdy dziecko zaczyna mieć problemy z pisaniem i odkrywają się trudności w opanowaniu zasad gramatycznych, rodzice szukają pomocy u specjalistów, takich jak logopeda czy neurolog.

Zgodnie z normami wiekowymi, dziecko powinno poprawnie koordynować słowa do 4 roku życia, a błędy mowy nie są już wtedy normą. Jeśli dziecko popełnia błędy, takie jak „przy stole” czy „drzewa”, warto skonsultować się z ekspertami.

Opanowanie zasad słowotwórstwa z użyciem przedrostków i sufiksów u dzieci występuje znacznie później, zwykle w wieku 7-8 lat. W tym okresie dziecko opanowuje umiejętność czytania i pisania oraz zaczyna uczyć się zasad gramatycznych, co może prowadzić do wykrycia agramatyzmów u dzieci.

Uczniowie z agramatyzmami często mają wady wymowy, nieformalną strukturę leksykalną i gramatyczną, problemy z percepcją fonemiczną oraz mowę niezbyt spójną. Agramatyzmy najwyraźniej manifestują się u dzieci w wieku 7-8 lat, kiedy to mają one już podstawowe umiejętności czytania, pisania i poznawania zasad gramatycznych. W przypadku ubóstwa słownictwa i nieścisłości w zrozumieniu leksykalnego znaczenia słów, może to prowadzić do wystąpienia agramatyzmów.

Rozpoznanie agramatyzmu

Identyfikacja agramatyzmów w mowie ustnej i pisemnej jest przeprowadzana przez logopedę-defektologa w ramach badania pedagogicznego. Do oceny stanu narządu mowy konieczna jest konsultacja z neuropsychologiem. Ogólny plan diagnostyczny składa się z następujących etapów:

• Diagnostyka mowy ustnej - główny nacisk kładzie się na badanie słownictwa i gramatyki. Badane są umiejętności tworzenia słów za pomocą przedrostków i sufiksów, zmieniania słów według liczby, płci i przypadków. Pacjenci wykonują zadania polegające na powtórzeniu tekstu, skomponowaniu historii na podstawie obrazu fabularnego i serii zdjęć. Kompleksowe badanie ujawnia agramatyzmy morfologiczne.

• Diagnostyka mowy pisanej - uczniowie są badani pod kątem pracy pisemnej. Prosi się ich o ułożenie zdań na obrazkach i napisanie streszczenia ze słowami pomocniczymi. Podczas wykonywania zadań pisemnych zwykle pojawiają się agramatyzmy składniowe i semantyczne.

• Badanie w kierunku afazji - u pacjentów z zaburzeniami afazyjnymi badane jest rozumienie mowy (pytania, polecenia) oraz umiejętność mówienia (mowa automatyczna, powtarzana, spontaniczna, nazywanie przedmiotów, układanie historyjek). Analizowana jest także umiejętność pisania i czytania. Badanie może ujawnić ekspresyjny lub imponujący agramatyzm.

• Diagnostyka neuropsychologiczna - w ramach podejścia neuropsychologicznego ocenia się zdolność jednostki do programowania, regulacji i kontroli aktu mowy, a także charakterystyki przetwarzania informacji słuchowo-mówionych oraz wzrokowo-przestrzennych. W obecności agramatyzmów ujawniają się zaburzenia neurodynamiczne związane z organizacją czynności mowy.

Przykłady agramatyzmu

Agramatyzm w stylu telegraficznym to afazja składniowa. Ten typ zaburzenia czasami występuje w odosobnieniu, często występuje razem z trudnościami motorycznymi. Lokalizacja charakteryzuje się koncentracją bliżej ośrodka Broki, odpowiedzialnego za odtwarzanie mowy. Ta część kory jest naga. Mózg, który kontroluje mięśnie języka, twarzy, szczęki, gardła, znajduje się w dolnym płacie czołowym mózgu głowy. Pacjenci z tą postacią afazji praktycznie nie mają trudności z aktualizacją automatycznych serii i nazywaniem tych serii. Pacjenci potrafią powtarzać pojedyncze wyrazy, ale powtarzając zdania popełniają błędy gramatyczne. Wady mowy są najwyraźniej widoczne w mowie pacjentów.
Przykłady najbardziej wyraźnej formy agramatyzmu obejmują serię nominacji: „tutaj… upadł… a teraz… operacja… tutaj… znieczulenie… a teraz… pustka… teraz obudził się”… Mniej wyraźna forma charakteryzuje się nieadekwatną konstrukcją zdań. W tym przypadku imię jest rzeczownikiem animowanym, następnie wszystkie rzeczowniki są używane w przypadkowych przypadkach lub w mianowniku.

Przykłady agramatyzmu „Dziewczyna poszła do szkoły” „Babcia czytała gazetę” „Pies… kurczak… niósł”, „Poszedłem do gości… goście poszli”. Ostatni przykład wyraźnie pokazuje kolejność słów w różnych rolach semantycznych. Świadczy to o konstrukcji wypowiedzi według reguł składni semantycznej.

Istnieją następujące trudności w percepcji mowy:

• Trudność w przyjmowaniu ofert. Na przykład „Kot goni psa” jest postrzegany gorzej niż „Kot pije mleko”;

• Utrudnione postrzeganie zdań z podstawowym układem wyrazów odbiegającym od normy;

• Trudne postrzeganie zdań o złożonej strukturze składniowej w porównaniu ze zdaniami prostszymi.

Objawy agramatyzmu ujawniają się po eksperymencie związanym z percepcją mowy. Podczas eksperymentu badanemu pokazywane są rysunki z odpowiadającymi im zdaniami.

Agramatyzmy w mowie charakteryzują się ubóstwem i prostotą różnorodności struktur składniowych zdań, a także brakiem zdań pełnoprawnych. To naruszenie charakteryzuje się pominięciem słów funkcyjnych, które obejmują przyimki, przedimki, czasowniki posiłkowe i zaimki.

Agramatyzmom w mowie towarzyszy niskie tempo mowy. Psychologowie wyjaśniają to zjawisko z punktu widzenia adaptacji: prób przystosowania się pacjenta do własnej zaburzonej mowy, która polega na powolnym procesie jej przetwarzania, a także trudności w tworzeniu zdań o nietypowym szyku wyrazów.

Agramatyzmy u dzieci w mowie są wyjaśniane różnymi podejściami. Istnieje hipoteza o usuwaniu śladów, sugerująca, że ​​upośledzenie mowy w agramatyzmie obejmuje ich zanikanie związane z przetwarzaniem zdań. Hipoteza mapowania wskazuje na naruszenia mechanizmu interpretacji struktur składniowych w kategoriach samych ról semantycznych. Uważa się również, że upośledzenia występują wraz ze spadkiem dostępnej pamięci.

Leczenie agramatyzmu rokowanie

Leczenie obejmuje specjalnie opracowane techniki, które pozwalają dzieciom i dorosłym przywrócić umiejętność stosowania struktury gramatycznej mowy. Rokowanie na przyszłość zależy od stopnia leżącego u podstaw procesu chorobowego, a także od głębokości upośledzenia mowy i szybkiego rozpoznania choroby.