Co to jest migrena

Większość ludzi doświadczyła bólów głowy, jednak nie każdy ból głowy można uznać za migrenę. Według statystyk migrena dotyka 20% kobiet i 5% mężczyzn. Ta choroba różni się od zwykłych bólów głowy i wymaga specjalistycznego leczenia. Zaniedbanie terapii może zwiększać ryzyko wystąpienia poważnych chorób naczyniowych mózgu.

Czym jest migrena?

Migrena to choroba neurologiczna, której charakterystycznym objawem są jednostronne bóle głowy. Często towarzyszą jej dodatkowe objawy wegetatywne, co może prowadzić do błędnej diagnozy innych chorób.

Choroba ta częściej dotyka kobiet i ma tendencję do dziedziczenia. Istnieje rzadki typ migreny hemiplegicznej, związany z mutacjami genów na chromosomach 1, 2 i 19. Rola tych genów w występowaniu bardziej powszechnych postaci migreny jest nadal badana.

Nie każdy ból głowy spełnia kryteria migreny. Zazwyczaj choroba objawia się jednostronnie, a intensywność bólu jest zmienna. Pierwsze objawy pojawiają się najczęściej około 30. roku życia i mogą stopniowo narastać. Mimo to, w rzadkich przypadkach, migrenowe bóle głowy mogą wystąpić już u dzieci w wieku 3 lat. Warto podkreślić, że chłopcy częściej niż dziewczynki cierpią na migrenę, ale z wiekiem proporcje te zmieniają się na korzyść kobiet.

Dokładne przyczyny migreny nie są jeszcze w pełni zrozumiane, jednak uważa się ją za chorobę wieloczynnikową. U kobiet objawy migreny mogą nasilić się w okresie przedmenopauzalnym, natomiast po menopauzie zwykle stopniowo ustępują.

Formy migreny

Migrena występuje w dwóch głównych formach. Gdy bóle głowy pojawiają się nagle, bez wcześniejszych objawów, mamy do czynienia z migreną bez aury. Jeżeli jednak przed atakiem występują zaburzenia wzroku, węchu czy inne, trwające do 60 minut, to mamy do czynienia z migreną z aurą. U jednej osoby mogą występować naprzemiennie obie formy.

Choroba może przebiegać w postaci epizodycznej, gdzie napady występują rzadko. Jeśli jednak nie jest leczona, migrena może przejść w formę przewlekłą. W takim przypadku bóle głowy występują częściej niż 15 dni w miesiącu przez co najmniej 3 miesiące w ciągu ostatniego półrocza. Czasem ataki migreny przewlekłej nie spełniają wszystkich kryteriów choroby i przypominają napięciowe bóle głowy.

Różne rodzaje migreny obejmują:

• Migrena siatkówkowa – objawia się niewyraźnym widzeniem, a czasem przejściową ślepotą w jednym oku.

• Okresowe zespoły dziecięce – bóle głowy u dzieci, które przypominają migrenę, często rozwijające się w pełnoprawną chorobę.

• Migrena brzuszna – ból brzucha występuje przed lub równocześnie z napadem migreny, a u dzieci mogą pojawić się nudności lub wymioty.

• Migrena podstawna.

• Migrena hemiplegiczna.

• Aura bez migreny.

Dlaczego migrena się pojawia?

Neurologia opisuje ponad dwieście różnych typów bólów głowy. Można je podzielić na dwie grupy: pierwotne, niezwiązane z innymi chorobami, i wtórne, które są objawem innej choroby.

Migrena jest pierwotnym bólem głowy, a jej mechanizm związany jest z zaburzeniami neuro-naczyniowymi. Kiedyś sądzono, że wynika z podrażnienia nerwów i naczyń krwionośnych, jednak obecnie wiadomo, że przyczyną jest zwiększona pobudliwość niektórych grup neuronów w mózgu. Badania sugerują, że te komórki mają niestabilną aktywność biochemiczną i elektryczną, co sprawia, że pod wpływem czynników wyzwalających mogą generować ogniska wzbudzenia, podobnie jak w przypadku ataku padaczki. Jednak migrena to zupełnie inna choroba.

Do czynników wywołujących migrenę zalicza się:

• Predyspozycje genetyczne,

• Zaburzenia hormonalne,

• Stres i problemy ze snem,

• Niewłaściwą dietę,

• Wrażliwość na zmiany pogodowe.

U kobiet migreny często pojawiają się w związku ze zmianami poziomu hormonów. Spadek estrogenów sprzyja występowaniu ataków, podczas gdy ich wzrost może je łagodzić. Pierwsze epizody migreny mogą pojawić się wraz z pierwszą miesiączką, ale często rozwijają się po 30. roku życia. Migrena zazwyczaj ustępuje po ciąży i rzadko występuje w drugim i trzecim trymestrze.

Niektóre pokarmy mogą być wyzwalaczami ataków. Każdy pacjent ma swoją indywidualną listę, jednak najczęściej problem dotyczy spożycia czekolady, kakao, kawy, alkoholu, mocnej herbaty, czerwonego wina, piwa, roślin strączkowych czy serów. Jeśli uda się zidentyfikować wyzwalacz, najlepiej wyeliminować go z diety.

Ataki migreny mogą również wystąpić po urazach głowy i szyi, na przykład na skutek zaburzeń ukrwienia mózgu. Również dysfunkcja stawów skroniowo-żuchwowych może prowadzić do przewlekłych migren.

U dzieci migrena często pojawia się w wyniku zmęczenia psychicznego lub fizycznego, a także po stresujących zmianach, takich jak przeprowadzka czy zmiana szkoły.

Objawy migreny

Migrena może przebiegać w kilku etapach. Faza prodromalna, występująca w około 25% przypadków, poprzedza napad o kilka godzin. W tym czasie może pojawić się pogorszenie samopoczucia, uczucie zmęczenia, drażliwość, nadwrażliwość na dźwięki i zapachy. Rzadziej pojawia się niewyjaśniona euforia i nadmierna pobudliwość.

Faza aury (występująca w 20% przypadków) charakteryzuje się dodatkowymi objawami, takimi jak:

• Zaburzenia widzenia;

• Pojawienie się ślepych plam lub migoczących obszarów w polu widzenia;

• Mrowienie w palcach;

• Drętwienie części twarzy;

• Problemy z mówieniem.

Zaburzenia neurologiczne mogą być bardziej nasilone, przypominając przejściowy atak niedokrwienny. Może dojść do zaburzeń czucia, chwiejnego chodu oraz problemów z koordynacją ruchową. Rzadziej występują dezorientacja, osłupienie lub zaburzenia koordynacji ciała, co sugeruje zaangażowanie pnia mózgu.

Ból głowy jest pulsujący, często jednostronny, zazwyczaj obejmujący okolice czołowo-skroniowe, choć może obejmować całą głowę. Ból narasta stopniowo, nasila się przy wysiłku fizycznym i łagodnieje w spoczynku. Może trwać od kilku godzin do trzech dni.

Często towarzyszy mu fono- i światłowstręt; hałas i jasne światło pogłębiają ból głowy. W trakcie napadu osoby z migreną preferują przebywać w ciemnym, cichym pomieszczeniu. Ból głowy może promieniować do innych części ciała, często towarzyszy mu ból szyi lub skóry głowy.

Napady bólu głowy są często połączone z nudnościami, częstym oddawaniem moczu i nadmiernym poceniem się. U dzieci mogą występować zaburzenia trawienia. U osób starszych objawy towarzyszące często się zmniejszają lub całkowicie zanikają.

Po zakończeniu ataku potrzebny jest czas na regenerację. Wiele osób odczuwa zmęczenie oraz trudności z koncentracją przez kilka dni. Pacjenci, którzy przeszli ciężki napad, opisują swoje samopoczucie jako stan podobny do kaca. Mogą utrzymywać się zaburzenia trawienia i wahania nastroju, a u niektórych osób obniżony nastrój może przypominać depresję.

Rzadziej, po ustąpieniu migreny, występuje przypływ energii i euforia. Samopoczucie może zmieniać się po każdym napadzie.

Jak pomóc osobie z migreną

Ponieważ migrena nie jest objawem konkretnej choroby, kluczowe jest unikanie czynników wyzwalających ataki. W tym celu zaleca się:

• Regularne odżywianie;

• Unikanie pomijania posiłków;

• Odpowiednią ilość snu;

• Zmniejszenie stresu psychicznego;

• Umiarkowaną aktywność fizyczną;

• Redukcję stresu.

Jeśli nie jest jasne, co wywołuje ból głowy, warto prowadzić dziennik i notować, co poprzedza ataki. Nie zaleca się jednak samodzielnego leczenia farmakologicznego, ponieważ bóle głowy mogą maskować poważniejsze choroby, które wymagają specjalistycznej terapii, takie jak:

• Nowotwory złośliwe układu nerwowego;

• Przemijający atak niedokrwienny;

• Udar niedokrwienny;

• Krwotok podpajęczynówkowy;

• Rozwarstwienie tętnicy szyjnej lub kręgowej;

• Zapalenie naczyń mózgowych.

Leczenie migreny zależy od intensywności napadu. W łagodnych przypadkach można zastosować niesteroidowe leki przeciwbólowe, takie jak:

• Aspiryna (w tabletkach);

• Paracetamol (w tabletkach lub czopkach);

• Biurowe (w tabletkach);

• Diklofenak (w tabletkach lub zastrzykach).

Czasami stosuje się kombinację różnych leków przeciwzapalnych, jak Brustan, Trigan czy Panoxen. Skuteczne jest także dodanie kofeiny, na przykład w preparatach Solpadeine Fast, Askofen czy Citramon.

Jeśli leki przeciwbólowe nie działają, można włączyć tryptany, które są skuteczne u 75% pacjentów z migreną. Do najczęściej stosowanych należą Sumatriptan i Sumamigren. Tryptany mają mało skutków ubocznych, ale mogą powodować niedokrwienie mięśnia sercowego u pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi. U osób, dla których tryptany są bezpieczne, można zwiększyć ich skuteczność, dodając naproksen.

Dla pacjentów, u których tryptany są przeciwwskazane, stosuje się metoklopramid, który łagodzi ból głowy i bywa używany jako lek ratunkowy. Trwają również badania nad nowymi lekami, takimi jak agoniści receptorów serotoninowych lub przeciwciała monoklonalne blokujące nadmiar określonego neuroprzekaźnika.

U dzieci dopuszczone do stosowania są jedynie ibuprofen lub paracetamol. U młodzieży można stosować ich kombinację w preparacie Ibuklin Junior.

Zapobieganie migrenie

Aby zmniejszyć ryzyko nawrotów, należy wprowadzić zmiany w stylu życia. Jeśli ustalono powiązania z określonymi czynnikami wyzwalającymi, należy ich unikać. Pacjentom, u których napady występują częściej niż dwa razy w tygodniu, zaleca się profilaktyczne stosowanie leków, takich jak Topiromat czy Metoprolol. Suplementy magnezu mogą również poprawić stan układu nerwowego.

Fizjoterapia również może pomóc w zapobieganiu migrenie. Zaleca się pracę z psychoterapeutą, stosowanie terapii poznawczo-behawioralnej, masaż, akupunkturę oraz inne metody profilaktyczne.