Uzależnienie od hazardu

Uzależnienie od hazardu to poważny problem zdrowia psychicznego, a nie tylko forma rozrywki. Rozwój technologii i łatwy dostęp do gier hazardowych przyczyniły się do powstawania nowych typów uzależnień psychicznych w naszym społeczeństwie. Gry na automatach, loterie, czy zakłady bukmacherskie mogą wydawać się niewinną formą relaksu, lecz w rzeczywistości mogą prowadzić do poważnych problemów.

Czynniki sprzyjające uzależnieniu od hazardu są bardzo zróżnicowane. Do najpopularniejszych form hazardu należą automaty do gier, gry karciane takie jak poker czy Black Jack, a także domino i ruletka. Hazard jest obecny wszędzie i wiele osób sporadycznie angażuje się w gry kasynowe, zakłady sportowe czy loterie. Jednak amerykańscy badacze podkreślają, że hazard może stanowić poważne zagrożenie społeczne, zwłaszcza dla osób podatnych na uzależnienia. Problem pogłębia fakt, że hazard często jest postrzegany jako forma relaksu i ucieczki od problemów, co może prowadzić do rozwoju uzależnienia.

W literaturze psychologicznej hazard definiuje się jako działalność, w której dochodzi do redystrybucji dóbr w warunkach ryzyka, gdzie jeden uczestnik traci, a drugi zyskuje, bez realnego wkładu w produkcję tych dóbr. Uzależnienie od hazardu to rodzaj uzależnienia behawioralnego, gdzie dążenie do zdobycia dóbr w wyniku gry staje się głównym mechanizmem zaspokajania potrzeby wzbogacenia się.

Główne psychologiczne przyczyny uzależnienia od hazardu to między innymi:

• Trudności z samoregulacją emocji i zaangażowania w grę.

• Problemy rodzinne, interpersonalne, uczucie samotności.

• Niska samoocena.

• Występowanie hazardu w rodzinie lub otoczeniu.

• Pragnienie szybkiego i łatwego zarobku.

• Brak świadomości finansowej.

Patogeneza uzależnienia od hazardu opiera się na dążeniu do radzenia sobie ze stresem, ucieczce od rzeczywistości i poszukiwaniu przyjemności. Jednak osoby podatne na uzależnienia łatwo wpadają w pułapkę hazardu, zwłaszcza gdy wygrane wywołują silne emocje i uwalnianie hormonów takich jak adrenalina czy dopamina. To prowadzi do chęci ponownego doświadczenia tych emocji i stopniowego wpadania w uzależnienie.

Pochodzenie mechanizmu uzależnienia od hazardu było przedmiotem debat wśród specjalistów. Niektórzy uważali, że należy do zaburzeń kontroli impulsów, inni przypisywali je do zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, a jeszcze inni uznawali za formę uzależnienia behawioralnego. Obecnie uzależnienie od hazardu jest uznawane za rodzaj niechemicznego uzależnienia behawioralnego.

Eksperci rozróżniają dwa typy uzależnienia od hazardu:

Epizodyczny. Objawy pojawiają się przez pewien okres, ale z czasem słabną lub znikają.

Trwały. Objawy utrzymują się przez długi czas.

Wyróżniamy kilka etapów uzależnienia od hazardu:

• Brak zainteresowania hazardem.

• Hazard jako forma rozrywki.

• Powstanie problemów rodzinnych i zdrowotnych związanych z hazardem.

• Hazard staje się przyczyną trudności we wszystkich sferach życia, pojawiają się wyraźne objawy uzależnienia.

• Zaawansowane uzależnienie z negatywnymi konsekwencjami i destrukcyjnym stresem.

W zaawansowanym uzależnieniu od hazardu można wyróżnić następujące fazy:

• Faza zwycięstwa. Charakteryzuje się poczuciem sukcesu, radością z wygranych, oczekiwaniami na znaczne zyski i wzrostem statusu społecznego. Pobudza to dalszą grę i skłania do zgłębiania teorii hazardu oraz strategii wygrywania. Z czasem hazard wypiera inne zainteresowania.

• Faza niepowodzenia. Wczesne sukcesy ustępują miejsca porażkom. Pojawia się niechęć do akceptacji przegranych i dążenie do szybkiego odzyskania strat, często poprzez oszustwa lub kradzieże. Obsesyjne dążenie do odzyskania poczucia sukcesu prowadzi do podejmowania niemoralnych działań.

• Faza rozpaczy. Osoba uzależniona, dążąc do odzyskania utraconych środków, wyczerpuje zasoby finansowe i moralne rodziny, która traci do niej zaufanie. Następuje alienacja w pracy i życiu społecznym. Towarzyszą temu depresja, myśli samobójcze i zaburzenia somatyczne, np. problemy z przewodem pokarmowym lub ataki paniki. Ta faza przypomina zespół odstawienia u osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych. Często w tym momencie poszukiwana jest pomoc i rozpoczyna się leczenie. Niestety, nieleczona choroba często prowadzi do nawrotu i powrotu do cyklu hazardu.

Nieleczone uzależnienie od hazardu ma tendencję do postępu. Rodzina osoby uzależnionej powinna natychmiast szukać pomocy medycznej, jeśli zauważy następujące sygnały alarmowe:

• Gra bez racjonalnych powodów.

• Niezdolność do odmowy udziału w grach hazardowych.

• Poświęcanie większości czasu na hazard.

• Obsesyjne myślenie o grach, wypierające inne aspekty życia, takie jak nauka, praca czy obowiązki rodzinne.

• Hazard prowadzący do samouszkodzeń lub szkód wyrządzanych innym.

Objawy uzależnienia od hazardu

Uzależnienie od hazardu lub innych gier hazardowych manifestuje się poprzez charakterystyczne zachowania.

Specjaliści rozróżniają pięć głównych typów uzależnienia od hazardu:

• Typ neurotyczny. Pojawia się, gdy uzależnienie od hazardu współwystępuje z zachowaniami aspołecznymi, takimi jak agresja, oraz tendencją do oszustw w dążeniu do zysku i przyjemności.

• Typ impulsywny. Charakteryzuje się zauważalnym spadkiem samokontroli.

• Typ subkulturowy. Motywacja osoby opiera się na dążeniu do społecznego prestiżu, lecz z czasem staje się ona zdominowana przez hazard i niezdolna do pokonania tego pragnienia.

• Typ objawowy. Ujawnia się na tle poważnych zaburzeń psychicznych, jak depresja czy schizofrenia.

• Typ kombinowany. Często współwystępuje z uzależnieniem od alkoholu lub narkotyków.

Charakterystyczne objawy uzależnienia od hazardu

• Problemy finansowe. Utrata kontroli finansowej, kradzież, zadłużenie, pożyczki – wszystko w celu uzyskania iluzorycznego zysku.

• Emocjonalna niestabilność. Oscylowanie nastrojów, złość, myśli depresyjne, tendencje samobójcze.

• Zmiany w zachowaniu. Zaniedbywanie wyglądu, izolacja od rodziny i przyjaciół, nowe znajomości skupione wokół hazardu, wydawanie pieniędzy wyłącznie na gry.

Alarmujące oznaki uzależnienia od hazardu

• Nieustanna potrzeba grania, eskalacja zakładów, ryzykowne zachowania w poszukiwaniu emocji.

• Niepokój i drażliwość przy próbach ograniczenia gry.

• Nieudane próby zaprzestania hazardu.

• Obsesyjne myślenie o grach.

• Dążenie do natychmiastowego odrobienia strat.

• Kłamstwa wobec bliskich, czasem kradzież pieniędzy.

• Narażanie kariery i rodziny na szwank.

Diagnoza uzależnienia od hazardu

Rozpoznanie uzależnienia od hazardu opiera się na identyfikacji określonych kryteriów, które pomagają w diagnozie:

Obserwacja pacjenta przez rok, z uwagą na powtarzające się i obsesyjne zachowania związane z hazardem, które prowadzą do upośledzenia i stresu. Do charakterystycznych objawów należą:

Niepohamowana potrzeba uprawiania hazardu, przy stopniowym zwiększaniu stawek.

Poczucie niepokoju i drażliwości przy próbach ograniczenia czasu gry lub całkowitym jej zaprzestaniu.

Trudności z kontrolą własnego zachowania podczas gry.

Absorpcja w grę, często na wyłączność innych aktywności.

Pragnienie „odrobienia strat”.

Tendencja do ciągłego oszukiwania i ukrywania problemu.

Klasyfikacja nasilenia uzależnienia:

Umiarkowane około 4-5 kryteriów spełnionych.

Średnie około 6-7 kryteriów.

Ciężkie od 8-9 kryteriów.

Leczenie uzależnienia od hazardu

W przypadku ciężkiego uzależnienia od gier, samodzielne pokonanie problemu jest rzadko możliwe. Często pacjenci nie są świadomi swojego problemu, co wymaga interwencji osób bliskich w kontakcie ze specjalistami.

• W warunkach domowych trudno jest ograniczyć dostęp do hazardu, dlatego zaleca się programy lecznicze w klinikach prywatnych i publicznych, obejmujące średnio- i długoterminowe pobyty szpitalne.

• Ambulatoryjne leczenie uzależnienia od hazardu bywa skomplikowane ze względu na wysokie ryzyko nawrotu.

Metody leczenia

Psychoterapia uznawana za jedną z najskuteczniejszych metod. Włącza techniki takie jak rozmowa motywacyjna, która pomaga pacjentowi analizować swoje zachowanie i rozumieć problem, zmieniając tym samym swoje postępowanie. Pomaga zmniejszyć częstotliwość gry i nasilenie zaburzenia.

Terapia poznawczo-behawioralna skupia się na restrukturyzacji myślenia pacjenta, aby ułatwić mu zrozumienie własnych zniekształceń zachowania oraz zmniejszyć irracjonalne przekonania związane z zaburzeniem.

Leczenie farmakologiczne – W przypadkach zaawansowanych, gdy pacjent cierpi na depresję, nerwicę lub ma myśli samobójcze, lekarz może zastosować leki przeciwdepresyjne i normotymiczne.

Konsekwencje uzależnienia od hazardu

Uzależnienie od hazardu ma destrukcyjny wpływ nie tylko na relacje społeczne, ale również na zdrowie fizyczne. Wysoki poziom hormonów stresu wydzielanych do krwiobiegu intensyfikuje pracę narządów wewnętrznych, co może prowadzić do ich dysfunkcji. Osoba uzależniona często doświadcza wyczerpania psychicznego, co zewnętrznie może przypominać stan osoby uzależnionej od alkoholu czy narkotyków.

Inne konsekwencje uzależnienia od hazardu to:

• Zniszczenie kariery i utrata reputacji zawodowej. Hazardzista może zaniedbywać obowiązki zawodowe, osiągać słabe wyniki, nie dotrzymywać terminów czy nawet rezygnować z pracy.

• Poważne problemy finansowe. Uzależniona osoba może wydawać wszystkie oszczędności, sprzedawać majątek, pożyczać pieniądze, zadłużać się, a nawet tracić dobytek.

• Zerwanie więzi rodzinnych i społecznych. Ludoman często ogranicza kontakt z bliskimi, przyjaciółmi, zaniedbuje rodzinę i nie reguluje długów, psując relacje.

• Podejmowanie działań kryminalnych, które mogą prowadzić do poważnych konsekwencji.

• Rozwój zaburzeń psychicznych takich jak depresja, zaburzenia afektywne dwubiegunowe, lęki, nadpobudliwość, zespół deficytu uwagi i inne. Niektóre zaburzenia mogą się nasilić w miarę postępu uzależnienia.

• Zachowania samobójcze, szczególnie w obliczu poważnych strat finansowych i poczucia winy.

Przy pierwszych sygnałach rozwijającego się uzależnienia, np. bolesna reakcja na przegrane i chęć „odwetu” w kolejnej grze, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem specjalistą w poradni uzależnień. Wczesna interwencja może zapobiec dalszemu rozwojowi choroby i uniknąć poważnych konsekwencji.

Aby ograniczyć ryzyko uzależnienia od hazardu, warto stosować profilaktykę:

• Zmniejszanie stresu, nie lekceważenie problemów rodzinnych lub zawodowych.

• Eliminacja złych nawyków.

• Prowadzenie zdrowego stylu życia z aktywnością fizyczną i zainteresowaniami kreatywnymi.

• W przypadku problemów nerwowych lub depresyjnych, natychmiastowa konsultacja z lekarzem.

• Przeciwdziałanie problemom związanym z uzależnieniem od hazardu.