W dobie cyfrowej, uzależnienie informacyjne staje się coraz bardziej powszechne. Jest to stan, w którym nieustanna potrzeba pozyskiwania nowych informacji z rozmaitych źródeł – takich jak Internet, telewizja czy prasa – dominuje w życiu jednostki. W takiej sytuacji, osoba ma trudności z selekcjonowaniem istotnych informacji z ogromu dostępnych danych. Mówiąc prościej, informacje docierają do nas, lecz nie zawsze są efektywnie przyswajane. Brak dostępu do nowych informacji może wywołać znaczny dyskomfort psychiczny.
Charakterystyczną cechą obecnego stulecia jest łatwy dostęp do informacji. Dawniej zdobywanie wiedzy wymagało znacznych wysiłków, natomiast obecnie dane są dostępne niemal natychmiast. W rezultacie, nasze mózgi są bombardowane niekończącym się strumieniem informacji, często otrzymywanym pasywnie – przez telewizję czy radio w tle. Mimo iż możemy próbować ignorować ten przepływ, nasz mózg i tak zużywa zasoby na ich przetwarzanie. W obecnych czasach równie ważne, co umiejętność zdobywania nowych informacji, jest zdolność odrzucania tych nieistotnych i organizowania pozostałych. Przepełnienie informacjami sprawia, że stajemy się niezdolni do efektywnego ich przetwarzania.
Uzależnienie to może prowadzić do marnowania cennego czasu. Z pozoru działania takie jak czytanie gazet, oglądanie filmów, słuchanie radia wydają się pożyteczne, ale w rzeczywistości mogą nie przynosić żadnych korzyści, jeśli informacje nie są właściwie przyswajane. Uzależniona osoba często nie znajduje czasu na rzeczywiście istotne zadania.
Ponadto, nadmierne pochłanianie informacji może prowadzić do utraty sensu ich zdobywania. Informacje są źródłem wiedzy, ale aby stały się użyteczne, wymagają przemyślenia i analizy. Gdy przepływ danych jest nieustanny, brakuje czasu na ich przetworzenie. W efekcie osoba nie zdobywa nowego doświadczenia, a jedynie pasywnie konsumuje dane.
Uzależnienie informacyjne to stan, w którym ciągły przepływ informacji staje się swoistym "narkotykiem". Osoba poszukująca wciąż nowych danych, od wiadomości po książki, stopniowo traci zdolność do ich efektywnego przyswajania, ponieważ jest ich po prostu zbyt wiele.
Przez media społecznościowe, kanały informacyjne i platformy wideo, ludzie są zalewani niekończącym się strumieniem treści. Niestety, w większości przypadków te informacje są zbędne. Ten ciągły napływ danych może przytłaczać, prowadząc do pewnego rodzaju 'transu' informacyjnego, gdzie osoba traci zdolność do selektywnego przyswajania informacji.
Realność wirtualnego świata coraz bardziej przysłania tę rzeczywistą. Proces ten sprawia, że ludzie stopniowo uzależniają się od informacji, czując dyskomfort i niepokój, gdy przepływ danych zostaje przerwany. To zjawisko można porównać do uzależnienia psychologicznego.
Przyczyny uzależnienia od informacji mają także podłoże neurofizjologiczne. Przytłaczająca ilość informacji wywołuje ciągłe pobudzenie mózgu, wpływając na funkcjonowanie układu limbicznego i innych jego części. Nadmierna eksploatacja tych struktur mózgowych prowadzi do zmian hormonalnych, które z czasem stają się normą.
Głównym problemem jest jednak pragnienie nowych informacji i potrzeba ciągłego bycia na bieżąco. To prowadzi do zatarcia granic między czasem wolnym a pracą oraz do pogorszenia funkcji niektórych obszarów mózgu, w tym kory przedczołowej i oczodołowo-czołowej, płatów skroniowych oraz przedniej kory obręczy.
Kora przedczołowa jest odpowiedzialna za czujność, koncentrację i pamięć krótkotrwałą, a także za planowanie i motywację. Kora oczodołowo-czołowa odgrywa kluczową rolę w podejmowaniu decyzji. Problemy w tych obszarach mogą prowadzić do takich zaburzeń jak obsesyjne powtarzanie czynności czy myśli.
Płaty skroniowe są ważne dla pamięci, emocji oraz procesów świadomości i mowy. Przednia kora obręczy z kolei jest związana z myślami negatywnymi, uzależnieniami i zachowaniami kompulsywnymi.
Uzależnienie od informacji pogarsza funkcjonowanie tych obszarów mózgu, wpływając na pamięć, uwagę, myślenie analityczne oraz procesy motywacyjne. Pobudzenie w strukturze limbicznej może prowadzić do zaburzeń emocjonalnych, w tym nerwowości i braku równowagi. Zaburzenia snu i czuwania oraz rozwój różnych zaburzeń psychicznych również są możliwe.
Technologie cyfrowe, przez rozpraszanie uwagi, obniżają poziom koncentracji, a życie w ciągłej presji czasu dodatkowo stymuluje już i tak niespokojny mózg.
Objawy uzależnienia od informacji
Uzależnienie od poszukiwania informacji ewoluuje przez kilka etapów.
Początkowe zainteresowanie. Osoba szuka informacji, aby odwrócić myśli od problemów lub dla rozrywki.
Faza wycofania. Brak dostępu do informacji przez dłuższy czas prowadzi do stanu „wycofania się”.
Etap uzależnienia. Osoba regularnie i obsesyjnie śledzi media, często odwiedza portale społecznościowe i spędza znaczne ilości czasu w sieci.
Nie każde używanie telefonu czy komputera świadczy o uzależnieniu. Często jest to związane z pracą lub innymi czynnościami. Uzależnienie można rozpoznać, gdy dostęp do informacji jest niezbędny, aby czuć się komfortowo.
Charakteryzuje się ono następującymi objawami:
Euforia po otrzymaniu informacji. Intensywne uczucie szczęścia podczas konsumowania mediów, w przeciwieństwie do zdrowej reakcji na brak dostępu do nich.
Utrata kontaktów społecznych. Zaniedbywanie rodziny i przyjaciół na rzecz śledzenia informacji.
Zaburzenia poczucia czasu. Nieświadomość, ile czasu poświęca się na gromadzenie informacji.
Brak zainteresowania życiem codziennym. Zaniedbywanie obowiązków nawet w stresujących okolicznościach na rzecz mediów.
Pogorszenie stanu zdrowia. Negatywny wpływ na pamięć, sen, odżywianie oraz potencjalne problemy z kręgosłupem i stawami.
Degradacja mentalna. Agresja, drażliwość, lęk i nieuzasadnione obawy.
Uzależnienie informacyjne, zjawisko uzależnienia multimedialnego leczenie
Pierwszym etapem w terapii uzależnienia od nadmiaru informacji jest ograniczanie zbędnych danych. Jeśli potrzebujesz tła dźwiękowego w domu, wybierz melodie instrumentalne zamiast włączania telewizora. W miejscach publicznych preferuj używanie odtwarzacza. Gdy cenisz sobie aktualności z mediów społecznościowych lub blogów, zminimalizuj ilość subskrypcji do niezbędnego minimum.
Specjaliści zalecają również ustalenie planu dostępu do informacji. Zamiast ciągłego sprawdzania stron z wiadomościami czy social media co pół godziny, ustal konkretną porę na tę czynność. Pozwoli to skupić się na wybranych informacjach, oszczędzając czas.
Regularnie warto organizować dni bez informacji. Na przykład weekendy spędzać z dala od źródeł danych, oddając się naturze i odpoczynkowi umysłu. Ważne, aby po takiej przerwie nie nadrobić zaległości w konsumpcji informacji. Istotne wiadomości i tak do nas dotrą.
Ogranicz oglądanie telewizji, talk show, oper mydlanych i wiadomości. Systematyczne śledzenie treści niskiej jakości zabiera cenny czas, który można wykorzystać bardziej efektywnie. Ponadto obniża to poziom intelektualny, ogranicza twórcze i abstrakcyjne myślenie, a także sprzyja uzależnieniu informacyjnemu.
Szukając konkretnych informacji, koncentruj się tylko na interesujących Cię tematach. Unikaj zastawionych na uwagę chwytliwych tytułów niezwiązanych z poszukiwanymi danymi. Pamiętaj, że nieistotne treści mogą odciągać Cię od realizacji własnych planów. Często zawierają one nieprawdziwe lub nieistotne informacje.
Ważne jest nie tylko ograniczenie przepływu informacji, ale i nauka ich analizy. Umiejętność oddzielenia głównego od pobocznego, identyfikacja zależności przyczynowo-skutkowych, porównanie danych z różnych źródeł i wyciąganie właściwych wniosków jest kluczowa. W obecnych czasach większości informacji nie można ufać bezkrytycznie. Te same dane mogą być prezentowane z różnych perspektyw. Bez umiejętności ich analizy, umysł będzie zapełniony sprzecznymi informacjami.
W przypadku trudności z samodzielnym uporaniem się z uzależnieniem, warto zasięgnąć profesjonalnej pomocy. Lista Sesje z psychoterapeutą pomogą zrozumieć przyczyny zaburzenia i wybrać skuteczne metody jego eliminacji.
Oto zalecenia ekspertów zapobiegające uzależnieniu informacyjnemu:
Ogranicz czas korzystania z gadżetów.
Nie zabieraj telefonu do sypialni.
Unikaj korzystania ze smartfona na godzinę przed snem i zaraz po przebudzeniu.
Wykorzystuj internet do rozwiązywania konkretnych zadań, jak wyszukiwanie informacji na określony temat. Zamiast pasywnego konsumowania treści, poświęć czas na poszukiwanie działań, które Cię pasjonują. Na przykład artysta maluje obrazy, pisarz tworzy książki. Pasja do interesującej aktywność sprawi, że nie będziesz tracić czasu na ciągłe przeglądanie kanałów informacyjnych.