Dysleksja

Dysleksja jest określana jako specyficzna cecha mózgu, która manifestuje się poprzez trudności w rozwijaniu umiejętności czytania i pisania. Uznaje się ją za zjawisko wynikające z czynników neurobiologicznych oraz specyfiki rozwoju poznawczego. Dysleksja nie jest postrzegana jako konsekwencja ograniczeń intelektualnych, problemów ze wzrokiem czy słuchem, braku motywacji czy nieadekwatnych metod nauczania. Nie jest to choroba, ani powód do dyskryminacji. Osoby z dysleksją często posiadają normalne lub nawet wyjątkowe zdolności w innych dziedzinach, takich jak rozwinięte myślenie przestrzenne, kreatywność czy unikalne podejście do rozwiązywania problemów.

Dysleksja to szczególny rodzaj trudności w nauce czytania, który wynika z niedostatecznego rozwoju określonych struktur mózgowych zaangażowanych w proces czytania. Częstość jej występowania wśród dzieci o normatywnej inteligencji wynosi około 5%, natomiast u dzieci z poważnymi zaburzeniami mowy i ograniczeniami intelektualnymi dysleksja może dotyczyć od 20 do 40% przypadków. Stosunek częstości występowania dysleksji u chłopców w porównaniu do dziewcząt wynosi 4,5 do 1.

W zakresie logopedii rozróżnia się zazwyczaj dysleksję, oznaczającą częściowe zaburzenia umiejętności czytania, od aleksji, czyli całkowitej niezdolności do nabywania lub utraty tych umiejętności. Dysleksja i aleksja mogą występować samodzielnie, jednak często są łączone z innymi zaburzeniami języka pisanego, takimi jak dysgrafia.

Przyczyny dysleksji obejmują

Czynniki biologiczne

• Niedotlenienie mózgu wynikające z różnych czynników, takich jak problemy z zagnieżdżeniem zapłodnionego jaja, anemia u matki, wady serca u płodu, problemy z pępowiną, długi poród, przedwczesne oddzielenie łożyska itd.

• Toksyczne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, które może wystąpić wskutek zatrucia alkoholem, lekami, chorobą hemolityczną płodu itd.

• Infekcyjne uszkodzenie mózgu w okresie prenatalnym, spowodowane chorobami takimi jak różyczka, odra, opryszczka, ospa wietrzna, grypa itp.

• Uszkodzenia mechaniczne mózgu związane z trudnościami porodowymi.

W okresie poporodowym, dysleksja może być także inicjowana przez czynniki takie jak urazy mózgu, neuroinfekcje, czy poważne choroby dziecięce.

Dysleksja, wraz z alalią, dyzartrią i afazją, może być związana z organicznym uszkodzeniem konkretnych obszarów mózgu. W literaturze międzynarodowej popularna jest teoria, że dysleksja i dysgrafia mogą mieć podłoże genetyczne, szczególnie w przypadku osób o dominującym myśleniu prawopółkulowym. Wskazuje się również na potencjalny związek dysleksji z leworęcznością, zarówno jawna jak i ukryta.

Czynniki społeczne 

Wśród czynników społecznych wpływających na występowanie dysleksji, kluczowe znaczenie mają niedostatki w komunikacji werbalnej, syndrom 'szpitalizmu', zaniedbania edukacyjne, niekorzystne środowisko językowe, dwujęzyczność, zbyt wczesne rozpoczynanie nauki czytania i pisania oraz zbyt intensywne tempo edukacji. Ważnym aspektem jest także niedojrzałość mowy ustnej, objawiająca się w formie zaburzeń fonologicznych lub opóźnionego rozwoju mowy.

Analiza tekstu na temat dysleksji, która skupia się na procesie czytania jako procesie psychofizjologicznym i jego zaburzeniach, pozwala na głębsze zrozumienie tej złożonej dysfunkcji. Tekst dokładnie opisuje różne etapy czytania oraz sposoby, w jakie dysleksja może zakłócać ten proces.

Etap percepcji wzrokowej. Ten etap obejmuje rozpoznawanie i rozróżnianie liter. Osoby z dysleksją mogą mieć trudności z przetwarzaniem wizualnym liter, co jest podstawą do dalszych etapów czytania.

Korelacja liter z dźwiękami. Jest to proces kojarzenia liter z ich odpowiadającymi dźwiękami. W dysleksji fonemicznej, gdzie występuje niedorozwój percepcji, analizy i syntezy fonemicznej, ten etap jest zaburzony.

Łączenie dźwięków w sylaby i słowa. Osoby z dysleksją mogą mieć trudności z syntezą sylab w słowa. Dysleksja semantyczna, wynikająca z niedojrzałości syntezy sylabicznej, ubogiego słownictwa, i braku zrozumienia struktury zdania, wpływa na ten etap.

Zrozumienie tekstu. Tutaj chodzi o interpretację i zrozumienie przeczytanego tekstu. W dysleksji agramatycznej, gdzie występuje niedorozwój struktury gramatycznej mowy, ten etap może być zaburzony.

Dysleksje specyficzne. Klasyfikacja dysleksji obejmuje różne formy, w zależności od zaburzonych funkcji:

• Dysleksja fonemiczna. Niedorozwój percepcji fonemicznej.

• Dysleksja semantyczna. Problemy z syntezą sylab i rozumieniem struktury zdania.

• Dysleksja agramatyczna. Niedorozwój gramatyki i struktury mowy.

• Dysleksja mnestyczna. Problemy z pamięcią mowy i korelacją liter i dźwięków.

• Dysleksja optyczna. Problemy z przetwarzaniem wizualno-przestrzennym.

• Dysleksja dotykowa. Zaburzenia percepcji dotykowej u osób niedowidzących.

W aspekcie psychologicznym, mechanizm dysleksji jest rozpatrywany jako częściowe opóźnienie w rozwoju funkcji umysłowych, które normalnie wspierają proces czytania. Zaburzenia te mogą obejmować gnozę wzrokową, orientację przestrzenną, procesy mnestyczne, percepcję fonemiczną, strukturę leksykalno-gramatyczną mowy oraz koordynację wzrokowo-ruchową lub słuchowo-ruchową.

Dysleksja objawy

Analizując objawy dysleksji w różnych jej formach, możemy lepiej zrozumieć, jak ta złożona dysfunkcja wpływa na zdolność do czytania i przetwarzania języka. Każda forma dysleksji ma charakterystyczne symptomy, które różnią się w zależności od specyficznych zaburzeń funkcji umysłowych i językowych.

Dysleksja w mowie ustnej

• Wady wymowy dźwiękowej.

• Słabe słownictwo.

• Problemy z dokładnym rozumieniem i używaniem słów.

• Nieprawidłowe formatowanie gramatyczne, brak szczegółowości w zdaniach, niespójność.

Dysleksja fonemiczna

• Substytucje i mieszanie dźwięków o podobnych cechach.

• Czytanie litera po literze.

• Zniekształcenia struktury dźwiękowo-sylabowej słowa (dodawanie, pomijanie, przestawianie dźwięków i sylab).

Dysleksja Semantyczna (czytanie mechaniczne)

• Zaburzone zrozumienie czytanego słowa, frazy lub tekstu, mimo prawidłowej techniki czytania.

• Problemy z czytaniem ze zrozumieniem zarówno przy czytaniu sylabami, jak i syntetycznie.

Dysleksja agramatyczna

• Błędy w odczytywaniu końcówek rzeczowników i przymiotników, form i czasów czasowników.

• Naruszenia zgodności części mowy w liczbie, rodzaju, przypadku.

• Agramatyzm odpowiada błędom występującym w mowie ustnej i piśmie.

Dysleksja mnestyczna

• Problemy z połączeniem wizualnej formy litery z jej wymową i obrazem akustycznym.

• Trudności z zapamiętaniem liter, co objawia się ich mieszaniem i zastępowaniem podczas czytania.

• Problemy z odtwarzaniem serii dźwięków lub słów, naruszenie ich kolejności.

Dysleksja optyczna

• Mieszanie i zastępowanie liter graficznie podobnych, ale różniących się detalami lub układem przestrzennym.

• Przeskakiwanie z linijki na linijkę podczas czytania, czytanie w lustrze.

Dysleksja dotykowa (u osób niewidomych)

• Mieszanie w dotyku podobnych liter podczas czytania Brajlem.

• Problemy z utrzymaniem ciągłości linii, brakujące litery i słowa, zniekształcanie znaczenia tekstu.

Dysleksja rozpoznanie

Badanie logopedyczne koncentruje się na ocenie poziomu rozwoju mowy ustnej, pisanej, umiejętności czytania oraz zdolności poza mową. Na początkowym etapie logopeda analizuje historię życia i rozwoju dziecka, ewolucję mowy, stan aparatu artykulacyjnego, mowę i umiejętności motoryczne ocenia również postępy dziecka w nauce języka.

Diagnostyka mowy ustnej. Proces ten obejmuje ocenę wymowy fonemów, rozwoju fonemicznego, struktury sylabicznej słów, zasobów leksykalnych i gramatycznych języka oraz spójności wypowiedzi.

Diagnostyka mowy pisanej. Zawiera zadania takie jak kopiowanie tekstów, pisanie ze słuchu i samodzielne tworzenie tekstów. W badaniu czytania na głos i w ciszy oceniane są tempo i poprawność czytania, technika czytania, zrozumienie treści oraz specyficzne błędy.

Diagnostyka neuropsychologiczna. Kluczowym elementem badania logopedycznego w kierunku dysleksji jest ocena poziomu rozwoju gnozy wzrokowej, zdolności zapamiętywania, analizy i syntezy oraz orientacji przestrzennej.

W razie potrzeby, diagnoza mowy może być uzupełniona przez specjalistów z zakresu medycyny, w tym konsultację z neurologiem dziecięcym, włączając badanie EEG i EchoEG, oraz konsultację z okulistą dziecięcym wraz z badaniami okulistycznymi.

Dysleksja leczenie

Korekcja dysleksji u dzieci w wieku szkolnym, poprzez zastosowanie specjalistycznych metod i dostosowanie warunków edukacyjnych, może zapobiegać negatywnym konsekwencjom i komplikacjom w społeczności szkolnej i poza nią.

Tradycyjne podejścia logopedyczne do korekcji dysleksji obejmują kompleksową terapię, adresującą zarówno zaburzenia mowy ustnej, jak i procesy pozamówne.

W przypadku dysleksji fonemicznej, nacisk kładziony jest na korygowanie wad wymowy, rozwijanie zdolności fonemicznych oraz umiejętności rozumienia struktury słowa (dźwięki, litery, sylaby).

W leczeniu dysleksji semantycznej kluczowe jest rozwijanie umiejętności sylabizacji, poszerzanie słownictwa oraz wspieranie dziecka w opanowaniu gramatycznych zasad języka.

Terapia dysleksji agramatycznej koncentruje się na tworzeniu systemów edukacji gramatycznej i rozwijaniu umiejętności zmian słownych u dziecka.

Korekcja dysleksji mnestycznej powinna skupiać się na rozwijaniu pamięci słuchowo-werbalnej i werbalno-wizualnej.

W przypadku dysleksji optycznej, specjalista pracuje nad rozwojem zdolności wizualno-przestrzennych, analizy i syntezy.

Podczas korygowania dysleksji dotykowej, priorytetem jest rozwój umiejętności przestrzennych.

Dysleksja rokowanie zapobieganie 

Tylko holistyczne podejście, obejmujące zarówno ukierunkowaną terapię w dzieciństwie, jak i wsparcie psychologiczne, może przyczynić się do prawidłowego rozwoju intelektualnego dziecka. Istotną rolę odgrywa tutaj także wsparcie ze strony rodziny. Nauka czytania powinna być procesem przyjemnym i przystępnym, nie zaś przeszkodą nie do przezwyciężenia.

Wśród metod terapeutycznych stosuje się leki nootropowe, jednak ich przepisywanie musi odbywać się pod ścisłym nadzorem lekarza.

Rodzice mogą aktywnie wspierać dziecko w przezwyciężaniu dysleksji, stosując kilka praktycznych metod:

• Czytanie na głos. Wzbogaca słownictwo dziecka, poprawia umiejętności słuchowe i buduje zainteresowanie literaturą.

• Wspólne czytanie. Rodzice powinni analizować treści książek razem z dzieckiem, rozmawiając o przeczytanym.

• Powtarzanie materiału. Częste czytanie ulubionych książek pomaga dziecku lepiej je zrozumieć i zachęca do dokładniejszej lektury.

• Samodzielne czytanie. Zachęca do niezależności i buduje pewność siebie.

• Przyjemność z czytania. Ważne jest, aby wybierać książki, które są interesujące dla dziecka i sprawiają, że czytanie staje się przyjemnością.