Asocjalność to postawa niezgodna z ogólnie przyjętymi normami i zasadami postępowania w społeczeństwie oraz moralnością publiczną. Oznacza brak silnej motywacji do interakcji społecznych, preferując samotne działania. Różni się od antyspołeczności, która charakteryzuje się otwartą wrogością wobec ludzi i społeczeństwa. Nie należy jej mylić z mizantropią. Zachowania ludzi we współczesnym świecie są kształtowane przez moralne i etyczne standardy społeczeństwa. Naruszenie tych norm klasyfikuje osobę jako aspołeczną. Jest to zjawisko występujące w każdym wieku i warstwie społecznej.
Asocjalność to cecha osobowości, polegająca na naruszaniu społecznych norm i wytycznych moralnych. Osoby takie często wykazują obojętność wobec innych i izolują się od społeczeństwa, posiadając własny system wartości niezgodny ze standardami. Charakteryzuje się unikaniem kontaktów społecznych i zdolnością do przystosowania się do różnych sytuacji. Należy podkreślić, że nie każdy styl życia aspołeczny jest negatywny. Przykładem są introwertycy, którzy unikają aktywnego udziału w życiu publicznym, preferując samotność, ale nie stanowią zagrożenia dla innych.
Wyróżniamy cztery rodzaje zachowań aspołecznych: nielegalny, wciągający, niemoralny i kryminalny. Te zachowania wahają się od drobnych wykroczeń po poważne przestępstwa. Osobowość antyspołeczna kształtuje się często w dzieciństwie i charakteryzuje się agresją w komunikacji oraz średnim lub niższym poziomem inteligencji. Socjopaci mają trudności z obroną swojego stanowiska bez użycia agresji, co prowadzi do przekonania, że jest to jedyna skuteczna forma obrony.
Asocjalne myślenie jest błędnym kołem, gdzie agresja uniemożliwia normalne funkcjonowanie, a jednocześnie jest postrzegana jako jedyna opcja. Agresja nie zawsze jest jawna, czasem ukrywa się pod maską spokojnego zachowania, podczas gdy wewnątrz narastają negatywne emocje. Z zewnątrz, osoby te mogą wydawać się samotnikami, unikającymi towarzystwa.
Psycholodzy wyróżniają wiele czynników, które mogą przyczyniać się do aspołecznych zachowań:
Czynniki społeczne. Doświadczenia takie jak przemoc domowa, znęcanie się w szkole czy niezdrowa atmosfera rodzinnna mogą prowadzić do aspołeczności. Dzieci wychowywane w takich warunkach mogą adoptować aspołeczne zachowania jako formę sprzeciwu wobec narzuconych norm. Dodatkowo, osoby doświadczające utraty dobrobytu finansowego, związane z sektami czy zazdrosne o cudze szczęście, również mogą wykazywać skłonności aspołeczne.
Czynniki pedagogiczne. Błędy w wychowaniu, takie jak autorytarny styl rodzicielski, nadmierne karanie lub brak wsparcia dla indywidualności dziecka, mogą sprzyjać rozwojowi zachowań aspołecznych. Z drugiej strony, nadmierne uleganie zachciankom dziecka może prowadzić do egoizmu. Dzieci pozbawione opieki mogą angażować się w aspołeczne działania, aby zwrócić na siebie uwagę, podczas gdy te, które są nadmiernie chronione, mogą czuć się niekompetentne i angażować się w nielegalne działania dla własnej afirmacji.
Czynniki medyczne. Uszkodzenie mózgu czy zaburzenia psychiczne, takie jak schizofrenia zdezorganizowana, mogą wpływać na świadomość norm społecznych i prowadzić do aspołecznych zachowań. Niepełnosprawność fizyczna lub wady wyglądu mogą również przyczyniać się do aspołeczności, gdy osoba boi się wykluczenia społecznego i staje się agresywna lub unika kontaktów z innymi.
Jak objawia się asocjalność u mężczyzn i kobiet, dzieci i dorosłych
Asocjalność może pojawiać się już w szkole podstawowej. Zwykle najbardziej widoczne są zaburzenia zachowania w okresie dojrzewania.
Przejawy zachowań aspołecznych w dzieciństwie:
Dziecko nie mówi prawdy rodzicom i przyjaciołom.
Brak zainteresowania nauką.
Brak bliskich przyjaźni i potrzeby komunikacji z rówieśnikami.
Możliwa agresja, złe towarzystwo, łamanie prawa.
Ucieczki z domu na kilka dni.
Nie dotrzymanie obietnic po powrocie do domu.
Agresywność wobec zwierząt i słabszych osób.
Nastolatki, które nie otrzymały odpowiedniej korekty zachowań aspołecznych w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym, często stają się socjopatami. Charakteryzuje ich aspołeczne zachowanie, idealizacja buntownika, tworzenie chuligańskich grup, drobne kradzieże, ucieczki z domu, rozwiązły seks. Niektórzy mogą zadawać sobie rany lub oparzenia.
Czynniki przyczyniające się do zachowań aspołecznych u nastolatków:
Wpływ subkultury młodzieżowej.
Degradacja wynikająca z niewłaściwego wychowania.
Nieprawidłowości fizyczne spowodowane chorobą.
Chęć potwierdzenia swojej wartości.
Rozwój choroby psychicznej.
Zachowania aspołeczne u nastolatków rozwijają się stopniowo, począwszy od odmowy wykonywania zadań domowych, ignorowania autorytetu dorosłych, po ucieczki z domu i kradzieże.
Charakterystyka zachowań antyspołecznych u dorosłych:
Nieuczciwy stosunek do pracy.
Trudności w wyrażaniu uczuć.
Unikanie zobowiązań finansowych.
Brak planowania przyszłości, częsta zmiana miejsca zamieszkania i pracy.
Skupienie na zaspokajaniu wyłącznie własnych potrzeb.
Agresywne zachowania, łamanie prawa.
Agresja często kierowana jest w stronę rodziny.
Dorośli z tym zaburzeniem często stają się włóczęgami, narkomanami lub alkoholikami. Charakteryzuje ich niestała praca, częsta zmiana partnerów, brak chęci do tworzenia rodziny i brak odpowiedzialności.
Istnieje też grupa aspołeczna o wysokim statusie materialnym, prowadząca nietypowy tryb życia, w tym osoby z dobrym wykształceniem i rozwinięciem intelektualnym. W tej grupie można znaleźć różnorodne osoby, w tym twórców stron internetowych o tematyce dla dorosłych.
Typowe oznaki aspołeczności, które mogą wystąpić w każdym wieku:
Brak bliskich przyjaciół.
Nagłe zmiany nastroju.
Zbyt wysoka lub niska samoocena.
Problemy z koncentracją.
Nadmierny lub brak apetytu.
Problemy ze snem.
Osoba antyspołeczna charakteryzuje się impulsywnością i umiejętnością przekonywującego kłamstwa. Czasem jednak maska intelektualisty pozwala im pozostać niezauważonym w społeczeństwie.
Diagnoza zachowań aspołecznych wymaga zaangażowania psychiatry i psychologa. W procesie diagnozy stosuje się różnorodne metody, w tym:
Kontrola stanu pacjenta. Psychiatra ocenia sposób mówienia pacjenta oraz jego zachowanie, pytając o rodzinę, pracę, nawyki i edukację.
Analiza informacji. Specjalista bada dane z miejsca nauki lub pracy, korzysta z dokumentacji medycznej, komunikuje się z nauczycielami i współpracownikami pacjenta.
Wywiad z rodziną i przyjaciółmi. Lekarz rozmawia z osobami bliskimi pacjentowi, interesując się jego stanem emocjonalnym, cechami charakteru i warunkami życia.
Testy psychologiczne. Używa się specjalnych kwestionariuszy, takich jak MMOL czy skala lęku, do identyfikacji cech osobowości.
Techniki projekcyjne. Test Szondiego oraz badania wizualne służą do wykrywania stłumionych emocji u pacjentów.
Pacjenci z zachowaniami aspołecznymi rzadko sami poszukują pomocy medycznej. Czasami jednak decydują się na zmianę ze względu na poczucie wewnętrznej pustki i znaczenie relacji z bliskimi dla ich wewnętrznej harmonii.
Indywidualna psychoterapia jest główną metodą radzenia sobie z aspołecznością. Psychoterapeuta może skutecznie wspierać pacjentów z dewiacyjnymi zachowaniami. Nawiązanie kontaktu bywa trudne, lecz współpraca przynosi dobre efekty, ułatwiając życie osobom aspołecznym i ich bliskim. Leki są stosowane w wyjątkowych przypadkach, gdy aspołeczność jest objawem zaburzenia psychicznego. Socjalna fobia może wskazywać na różne choroby, takie jak:
Depresja;
Nerwica;
Obsesyjno-kompulsyjne zaburzenia;
Zmiany osobowości spowodowane uzależnieniem chemicznym;
Schizofrenia zdezorganizowana;
Zaburzenia psychosomatyczne;
Zaburzenia uwagi i nadpobudliwości.
Asocjalność, osoba antyspołeczna leczenie
Terapia aspołeczności jest niezbędna, gdy wynika z chorób psychicznych lub fizycznych. W pozostałych przypadkach kluczowa jest profilaktyka zachowań aspołecznych, rozpoczynająca się już w dzieciństwie. Edukacja, zarówno w domu, jak i w szkole, odgrywa tu istotną rolę. Wychowanie powinno łączyć troskę o dziecko z zachęcaniem do wyrażania własnej indywidualności.
Eksperci psychologii zalecają następujące metody, które mogą zapobiegać dewiacjom i kształtować obiektywne postrzeganie siebie i otoczenia:
Tworzenie bezpiecznego środowiska rodzinnego. Aby wychować psychicznie stabilną osobę, należy stworzyć atmosferę pełną ciepła i wzajemnego szacunku. Pozwoli to dzieciom na rozwój adekwatnej samooceny, kształtowanie odpowiednich wzorców zachowań i spokojne postrzeganie społeczeństwa.
Wspólne aktywności rodzinne. Czas spędzany z rodzicami jest dla dziecka bezcenny. Rodzinne zajęcia i wypoczynek na łonie natury pomagają rozwijać równowagę emocjonalną i umiejętność nawiązywania relacji towarzyskich.
Budowanie zaufanych relacji. Dziecko powinno mieć pewność, że w trudnych momentach może liczyć na wsparcie rodziców, a nie na ocenę czy karę. Obawa przed karami może prowadzić do wycofania się dziecka, kłamstw i unikania problemów. Rozwiązywanie rodzinnych problemów w spokojnej atmosferze jest kluczowe dla utrzymania zaufania.
Odpowiednia pochwała. Należy chwalić dziecko tylko w odpowiednich sytuacjach, aby nie wykształcić w nim cech narcystycznych i egoistycznych, które mogą później przeszkadzać w adaptacji społecznej i dyscyplinie.
Modyfikacja zachowań. W przypadku negatywnych cech charakteru dziecka, ważne jest ich korygowanie. Należy w spokojny sposób omówić sytuację, wskazując, dlaczego dane zachowanie jest niewłaściwe i do jakich konsekwencji może prowadzić.
Zapobieganie zachowaniom antyspołecznym to zadanie nie tylko dla rodzin, ale również dla instytucji edukacyjnych. Włączenie do programu nauczania elementów wspierających zdrowy styl życia, rozwijanie wartości duchowych i wspieranie w wyborze ścieżki zawodowej może zapobiegać problemom behawioralnym i korygować istniejące zaburzenia. Często współpraca pomiędzy rodzicami a nauczycielami przynosi znakomite efekty.